Φάνηκε σαν μια απλή παρεξήγηση. Ακούστηκε σαν ένα ανέκδοτο. Γράφουν: Τάσος Κωστόπουλος, Αντα Ψαρρά, Δημήτρης Ψαρράς
Οι υπεύθυνοι για την εμπλοκή έσπευσαν αμέσως να διαψεύσουν την προσωπική τους ευθύνη και να διαβεβαιώσουν ότι επρόκειτο για λάθος συνεννόηση.
Κανένας δεν ήταν πρόθυμος να δεχτεί ότι η ματαίωση της τελετής τοποθέτησης στην Καβάλα του μνημείου για το Ολοκαύτωμα ήταν μια σκόπιμη ενέργεια.
Ολα αυτά, όμως, εκ των υστέρων.
Το γεγονός είναι ότι κανένα μνημείο δεν τοποθετήθηκε την Κυριακή 17 Μαΐου στην πλατεία της πόλης, όπου ήταν προγραμματισμένη η σχετική τελετή, για την οποία είχαν έρθει ακόμα και απόγονοι των θυμάτων ή των επιζώντων από το μακρινό Ισραήλ.
Με πρωτοβουλία της δημάρχου Δήμητρας Τσανάκα το δημοτικό συμβούλιο της Καβάλας είχε φροντίσει να ακυρώσει λίγες μέρες νωρίτερα την τοποθέτηση του μνημείου, υιοθετώντας αβασάνιστα τις αντισημιτικές κραυγές που ακούστηκαν στην πόλη.
Και στη συνεδρίαση η δήμαρχος αρκέστηκε να επαναλαμβάνει ότι «δεν θα χαλάσει κι ο κόσμος» και ότι «το παίρνω επάνω μου», λες και επρόκειτο για μια απλή τεχνική διευθέτηση.
Στο επίκεντρο των διαφωνιών η απαίτηση να αφαιρεθεί από το μνημείο το σύμβολο της εβραϊκής θρησκείας, το αστέρι του Δαβίδ.
Ολα άλλαξαν μόλις ξεσηκώθηκε σάλος στην ίδια την πόλη. Ο θόρυβος εξαπλώθηκε σε όλη την Ελλάδα, αλλά μεταδόθηκε και από διεθνή μέσα ενημέρωσης σ’ όλο τον κόσμο.
Και ήταν πραγματικά σκανδαλώδης η απαίτηση να διαγραφεί από το μνημείο το αστέρι του Δαβίδ, το ίδιο δηλαδή σύμβολο το οποίο υποχρέωναν οι ναζί τους Εβραίους να ράψουν πάνω στα ρούχα τους προτού τους οδηγήσουν στα στρατόπεδα της εξόντωσης.
Μια «μικρή μερίδα»
Το μνημείο που είχε σχεδιαστεί για την Καβάλα. |
Οι αντιδράσεις δεν είναι σημερινές. Από το 2004 ο δήμος της Καβάλας έχει αποφασίσει την τοποθέτηση ενός μνημείου για την εξόντωση των 1.484 Εβραίων της πόλης στα ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου.
Εξάλλου η Καβάλα είναι μία από τις ελληνικές πόλεις στις οποίες εξοντώθηκε ο πληθυσμός της εβραϊκής της κοινότητας σχεδόν στο σύνολό του.
Ομως δεν είναι καθόλου αυτονόητη για όλους η ανάγκη να διατηρηθεί η μνήμη αυτού του εγκλήματος. Και μέχρι σήμερα προβάλλονται κάθε λογής επιχειρήματα προκειμένου να καλυφθούν τα σημάδια του.
Βέβαια, η δήμαρχος της πόλης προσπάθησε με αλλεπάλληλες δηλώσεις σε μέσα ενημέρωσης να εμφανίσει την απόφασή της ως μια προσωρινή αναβολή και να αποδώσει όλο τον θόρυβο σε… παρεξήγηση και σε ανάγκη «επικαιροποίησης».
Επιχείρησε, μάλιστα, να εμφανιστεί και η ίδια ως θύμα πιέσεων: «Είχα πολλές αντιδράσεις, τηλεφωνήματα, ακόμα και απειλές», θα πει στον Γιάννη Σκάλκο και τη Σταυρούλα Χριστοφιλέα (ΝΕΡΙΤ, 18.5.2015).
Και θα φροντίσει να διεκδικήσει προσωπικές αντιρατσιστικές δάφνες: «Εγώ δεν δίνω σημασία σ’ αυτά, αλλά με ενδιαφέρει πριν απ’ όλα η κοινωνική ειρήνη στον τόπο μου και με ενδιαφέρει να προστατεύσω και το μνημείο το ίδιο. Δεν θέλω σε δύο μέρες να έχουμε πρόβλημα. Αυτός ήταν ο λόγος που τα προηγούμενα χρόνια δεν είχαν τοποθετήσει οι διοικήσεις το μνημείο, ενώ η απόφαση του δημοτικού συμβουλίου ήταν από το 2004. Φοβόντουσαν το πολιτικό κόστος και την αντίδραση μιας πολύ μικρής μερίδας».
Αλλά από πού προκύπτει το «πολιτικό κόστος»; Και ποια είναι αυτή η «μικρή μερίδα» που αντιδρά;
Η δήμαρχος δεν είναι και τόσο διαφωτιστική: «Υπάρχουν πάντοτε κάποιοι. Ο κόσμος είναι στα κάγκελα. Είναι έτοιμος να διαμαρτυρηθεί για όλα. Γι’ αυτό προσπάθησα να έχω τις λιγότερες αντιδράσεις και να έχουμε μια κοινωνική ειρήνη στην πόλη. Πιστεύω ότι ήταν μια μεγάλη παρεξήγηση».
Ολα τα κόμματα -εκτός φυσικά από τη Χρυσή Αυγή, η οποία αισθάνθηκε ευλόγως δικαιωμένη- έσπευσαν αμέσως να καταδικάσουν το γεγονός.
Και πρώτα πρώτα ο κυβερνών ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος κατήγγειλε ότι «η ματαίωση της εκδήλωσης των αποκαλυπτηρίων του μνημείου του Ολοκαυτώματος στην Καβάλα προσβάλλει την ιστορική μνήμη», αλλά από κοντά και σύμπασα η αντιπολίτευση.
Ο Αντώνης Σαμαράς κάτω από το σύμβολο της εβραϊκής θρησκείας. Δεν πρόλαβε να τον νουθετήσει η νεοδημοκράτισσα δήμαρχος Καβάλας | ΑΠΕ-ΜΠΕ
«Μηδενική ανοχή σε φαινόμενα αντισημιτισμού», δήλωσε η Νέα Δημοκρατία, με τη στήριξη της οποίας εκλέχθηκε η κυρία Τσανάκα και πρόσθεσε αυστηρά «αναμένουμε να διευθετηθεί άμεσα το θέμα», λες και το «θέμα» το είχαν δημιουργήσει άλλοι και όχι τα δικά της μέλη.
Τα ίδια και το Ποτάμι («να ζητήσουν συγγνώμη και να αναθεωρήσουν»), το ΠΑΣΟΚ («προσβολή της μνήμης των Ελλήνων Εβραίων της Καβάλας αλλά και των θρησκευτικών τους συμβόλων, είναι ακραία και αποτρόπαια αντισημιτική πράξη»).
Ακόμα και οι Ανεξάρτητοι Ελληνες, που δεν φημίζονται για την απόστασή τους από συνωμοσιολογικές θεωρίες, δεν μάσησαν αυτή τη φορά τα λόγια τους: «Ρατσιστική η απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Καβάλας».
Θα έλεγε κανείς ότι έστω και μ’ αυτό τον οδυνηρό τρόπο επιτεύχθηκε ο συλλογικός αναστοχασμός της υπόθεσης από τους υπεύθυνους φορείς της πόλης. Μακάρι να ήταν έτσι.
Σιωπηρή διαμαρτυρία οργανώθηκε μπροστά στο δημαρχείο για την αρχική υπαναχώρηση |
Από την ομόθυμη θεωρία περί «παρεξήγησης» κράτησε επιδεικτικές αποστάσεις η τοπική Μητρόπολη, η οποία επέμεινε να διαφωνεί ευθέως με το μνημείο.
Προηγήθηκε ανακοίνωση του «Γραφείου Ορθοδόξου Μαρτυρίας» της Ιεράς Μητροπόλεως Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου, στην οποία υπάγεται η πόλη.
Η ανακοίνωση περιγράφει ως εξής το ζήτημα: «Το μνημείο ολοκαυτώματος των Εβραίων της Καβάλας κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου κατέστη σημείο αντιλεγόμενο. Εξαιτίας της αναβολής των εγκαινίων του, με απόφαση (κατά πλειονοψηφία) του δημοτικού συμβουλίου, εκδηλώθηκαν οξύτατες δημόσιες αντιπαραθέσεις με υβριστικό περιεχόμενο σε ορισμένες περιπτώσεις. Ολα αυτά γεννούν την ανάγκη της συμμετοχής στον ευρύτερο αυτό διάλογο».
Υποτίθεται, δηλαδή, ότι η Μητρόπολη παρακολουθεί ως ουδέτερος παρατηρητής την υπόθεση και παρεμβαίνει μόνο εκ των υστέρων.
Ομως η συνέχεια της ανακοίνωσης προδίδει το βάθος της διαφωνίας: «Η αντικειμενική, απροκατάληπτη και χωρίς κανενός είδους σκοπιμότητες θεώρηση του θέματος δεν δικαιολογεί την παρουσίαση του θέματος με διαφορετικό περιεχόμενο από εκείνο που έχει. Πρόκειται δηλαδή, για τη δημιουργία μνημείου σχετιζόμενου με αποτρόπαια και καταδικαστέα γεγονότα που δεν συνέβησαν στον τόπο μας. Δεν χρειάζεται λοιπόν, στην προκειμένη περίπτωση να γίνει επίκληση λόγων θρησκευτικών (ελευθερία της θρησκείας και των συμβόλων της), ιδεολογικών (Αστρο του Δαβίδ, Πεντάλφα), πολιτικών (μισαλλοδοξίας, αντισημιτισμού) και αισθητικών ή συναισθηματικών (απαράδεκτη, ανήθικη και προσβλητική απόφαση, ανεξόφλητο χρέος, δολοφονία μνήμης και άλλα ηχηρά παρόμοια) για να στηθεί το μνημείο στο κέντρο της πόλης, για τα αδικοχαμένα θύματα της εβραϊκής κοινότητας της Καβάλας».
Ετσι λοιπόν: τα «καταδικαστέα» γεγονότα «δεν συνέβησαν στον τόπο μας». Οπότε για ποιο λόγο να μπει εδώ μνημείο;
Και για όσους δεν καταλαβαίνουν γίνεται σύγχυση του θρησκευτικού συμβόλου του Ιουδαϊσμού, δηλαδή του Αστρου του Δαβίδ, με την Πεντάλφα, η οποία στη χριστιανική εκκλησιαστική παράδοση ταυτίζεται με τον Σατανισμό!
Η κατάληξη είναι ακόμα χειρότερη: «Γενικότερα, η μνήμη των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας διατηρείται ζωντανή και χωρίς αναθηματικές στήλες σε κεντρικούς δημόσιους χώρους. Το ίδιο και η οφειλόμενη τιμή προς αυτά από την τοπική κοινωνία δεν περιορίζεται μόνον στους Εβραίους, δίκαια ανήκει και σε άλλες, το ίδιο ειδεχθείς γενοκτονίες (Ποντίων, Μικρασιατών, Θρακών, Αρμενίων), που δεν απέκτησαν ακόμη «δημόσια σήματα» της πολύπαθης Καβάλας και της περιοχής της στην οποία διαχρονικά συνυπήρξαν ειρηνικά και φιλόξενα και άλλες κοινότητες».
Θα ήταν λοιπόν αφελής όποιος δώσει βάση στα περί «παρεξήγησης».
Η τοπική εκκλησία διακηρύσσει με φανατισμό την αντίθεσή της στην τοποθέτηση του μνημείου, χρησιμοποιώντας τα κλασικά αντισημιτικά στερεότυπα.
Θα πει κανένας ότι η ανακοίνωση υπήρξε μια ίσως υπερβολική πρωτοβουλία κάποιου φανατικού κληρικού.
Ο Μητροπολίτης Προκόπιος αντιτίθεται στο μνημείο και ταυτίζεται με την επιχειρηματολογία των αρνητών του Ολοκαυτώματος |
Εσπευσε όμως ο ίδιος ο Μητροπολίτης Προκόπιος να ταυτιστεί και να υπερακοντίσει τους υφισταμένους του: «Η θέση της Μητρόπολης εκφράστηκε μέσα από μία ανακοίνωση, του τομέως της Ορθοδόξου Μαρτυρίας, του γραφείου δηλαδή το οποίον ασχολείται με παρόμοια θέματα που απασχολούν και τη Μητρόπολή μας και την ελληνική κοινωνία γενικότερα».
Στη συνέχεια ο Μητροπολίτης γίνεται πιο αναλυτικός: «Ερμηνεύοντας το νόημα της ανακοίνωσης θέλω να πω ότι ο θόρυβος μπορούσε και να μην είχε γίνει, για τον απλούστατο λόγο ότι και τιμάμε και θυμόμαστε τα ανοσιουργήματα που έγιναν εις βάρος του εβραϊκού λαού, αναίτια. Αλλά τα θύματα, το Ολοκαύτωμα των Εβραίων δημιουργήθηκε από Εβραίους στο θρήσκευμα, Ιουδαίους στο θρήσκευμα από όλες τις πόλεις και τις περιοχές της Ευρώπης, όπου κατοικούσαν».
Προφανώς εδώ ο Μητροπολίτης εννοούσε ότι το Ολοκαύτωμα δημιουργήθηκε «εις βάρος» ή «με στόχο» τους Εβραίους και όχι «από» αυτούς. Αλλά η γλωσσική παραδρομή είναι το λιγότερο.
Η συνέχεια της δήλωσης είναι αποκαλυπτική: «Είναι θλιβερό τα γεγονός ότι Καβαλιώτες Εβραίοι σύρθηκαν στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως και θυσιάστηκαν. Αυτό το γεγονός από μόνο του, όπως…»
Εδώ σταματά ο Μητροπολίτης, μπερδεύει τα λόγια του και καταλήγει: «Και τη συγκεκριμένη περίοδο και προηγουμένως υπήρχαν και θύματα Ελληνες της Καβάλας και των άλλων θρησκευτικών κοινοτήτων που πάντοτε ανεμπόδιστα υπήρχαν στην Καβάλα. Η άποψη λοιπόν είναι ότι το ορθότερο μνημείο, το πιο σωστό μνημείο, τιμής και μνήμης θα ήταν για όλα τα θύματα της περιόδου 40-44».
Ετσι λοιπόν. Είναι λάθος το μνημείο για το Ολοκαύτωμα και πρέπει να ανεγερθεί άλλο, για «όλους».
Και το έσχατο επιχείρημα του Μητροπολίτη: «Αλλωστε οι Καβαλιώτες Εβραίοι, όταν ζούσαν στην Καβάλα, στο κοιμητήριο ύψωσαν μνημείο, αναθηματική στήλη, για τα θύματα, όπως εκείνοι ήθελαν». «Επομένως, ας ηρεμήσει η τοπική κοινωνία, δεν είναι τόσο σπουδαίο το θέμα, και σ’ αυτό ακριβώς σκόπευε η ανακοίνωση που δημοσιοποιήθηκε».
Δεν είναι λοιπόν και «τόσο σπουδαίο το θέμα» για τον Μητροπολίτη. Αρκεί βέβαια να μην ανεγερθεί το μνημείο.
Τελικά, στη συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου την Τετάρτη (27.5) η δήμαρχος ζήτησε να ληφθεί ομόφωνη απόφαση για την τοποθέτηση του μνημείου, όπως είχε αρχικά αποφασιστεί, αναλαμβάνοντας προσωπικά την ευθύνη για όσα είχαν προηγηθεί.
Ωστόσο κι από αυτήν τη συνεδρίαση δεν έλειψαν οι αντισημιτικές κορόνες.
Οχι μόνο από τον σύμβουλο που τελικά καταψήφισε την πρόταση, αλλά και από εκπροσώπους κάποιων «πατριωτικών» φορέων που παρέστησαν για να καταγγείλουν τον σιωνισμό, τη λέσχη Μπίλντερμπεργκ, το ΚΙΣ που δεν φορολογείται κ.ο.κ.
Δυστυχώς, ακόμα και ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου που διηύθυνε τη συζήτηση θεώρησε υποχρέωσή του να δηλώσει ότι «δεν υποκύπτουμε στις πιέσεις κανενός ραβίνου και καμιάς συναγωγής» και, όταν τα πνεύματα οξύνθηκαν, έφτασε να πει: «Δεν θα γίνουμε εδώ μέσα χάβρα των Ιουδαίων»…
Ενας λεκτικός βανδαλισμός
Κακά τα ψέματα. Αυτό που συνέβη στην Καβάλα ήταν στην πραγματικότητα ένας βανδαλισμός σε μνημείο που δεν έχει ακόμα ανεγερθεί.
Και το γεγονός ότι αυτά όλα δεν ακούστηκαν μόνο από κάποιους περιθωριακούς φανατικούς ναζιστές, αλλά ακόμα και από εκκλησιαστικούς ηγέτες της περιοχής, σηματοδοτεί το γεγονός ότι η έμπρακτη «άρνηση του Ολοκαυτώματος» δεν περιορίζεται σε εκείνους που δημόσια τη διακηρύσσουν.
Παρόμοιες περιπέτειες αντιμετώπισαν τα μνημεία για τη Σοά σε όλες σχεδόν τις πόλεις της Ελλάδας όπου επιχειρήθηκε να εγκατασταθούν.
Αυτός είναι εξάλλου ο λόγος που επί δεκαετίες τα μνημεία αυτά ήταν ανύπαρκτα ή περιορίζονταν σε αναθηματικές στήλες στα εβραϊκά κοιμητήρια, τις οποίες είχαν τοποθετήσει οι ίδιες οι εβραϊκές κοινότητες.
Το μνημείο στο εβραϊκό κοιμητήριο της Καβάλας από το 1954. Εκεί δεν ενοχλεί… |
Η Οντέτ Βαρών-Βασάρ επισημαίνει το παράδειγμα του νεκροταφείου της Θεσσαλονίκης το 1962, αλλά και της Καβάλας ήδη από το 1954.
Είναι αυτό που επικαλείται ως άλλοθι ο Μητροπολίτης.
«Τα μνημεία της Σοά», γράφει η Αννα Μαρία Δρουμπούκη, «άγνωστα και παραμελημένα για τους πολλούς, βρίσκονται σε πολλές ελληνικές πόλεις για να υπενθυμίζουν τις δυσκολίες αποδοχής της πολιτισμικής ετερότητας».
Στη διατριβή της η Δρουμπούκη έχει μελετήσει τις περιπέτειες πέντε μνημείων για τη Σοά (σε Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Ρόδο, Ιωάννινα και Λάρισα), αποδεικνύοντας ότι σε καμιά από τις πόλεις αυτές δεν υπήρξε ανέφελη εγκατάσταση του μνημείου, ενώ πουθενά δεν έλειψαν οι μετέπειτα βανδαλισμοί.
Βέβαια οι βανδαλισμοί αυτοί επιχειρείται κατά κανόνα να υποβαθμιστούν, όπως συμβαίνει σήμερα και με την υπόθεση της Καβάλας, ενώ συχνά ακούμε ότι όσα κρούσματα αντισημιτισμού διαπιστώνονται στην Ελλάδα είναι συγκριτικά ελάχιστα σε σχέση με το εξωτερικό.
Γεγονός είναι ότι ακόμα και εκείνα τα κρούσματα που φτάνουν στο φως της δημοσιότητας καλύπτονται αμέσως με ένα διπλό πέπλο σιωπής.
Οι ίδιοι οι άμεσα θιγόμενοι δεν επιδιώκουν για ευνόητους λόγους μεγάλη δημοσιότητα, ίσως επειδή, όπως έχει αποδειχτεί σε πολλές περιπτώσεις, τα κρούσματα αυτά προκαλούν απρόβλεπτους μιμητές, όπως συνέβη στην ανεξιχνίαστη ακόμα επιδημία της σβάστικας των ετών 1959-1960.
Αλλά το σημαντικότερο είναι ότι ακόμα και οι αρχές ή τα μέσα ενημέρωσης δυσκολεύονται να εξιχνιάσουν και να αντιμετωπίσουν αυτές τις επιθέσεις, παρά το γεγονός ότι εκτείνονται σε όλη την Ελλάδα και ξεκινούν από βεβηλώσεις και βανδαλισμούς σε ιερούς χώρους και φτάνουν μέχρι εμπρησμούς.
Χαρακτηριστική η περίπτωση της Ρόδου, όπου το τοπικό τμήμα «αντιμετώπισης εγκλημάτων με ρατσιστικό κίνητρο» δεν θεώρησε ότι εμπίπτει σ’ αυτή την κατηγορία η βεβήλωση του τοπικού Μνημείου του Ολοκαυτώματος.
Σοβαρότερη η περίπτωση του εμπρησμού της Συναγωγής στα Χανιά, για την οποία υπήρξε καθυστερημένη αντίδραση, η οποία συνοδεύτηκε από συγκάλυψη, ενώ στην τοπική κοινωνία μεταδιδόταν η πληροφορία ότι οι δράστες ήταν Εβραίοι.
Η ενοχοποίηση των θυμάτων ως δραστών δεν είναι βέβαια κάτι καινούργιο στο οπλοστάσιο των «δολοφόνων της μνήμης».
Συνήθως οι επιθέσεις αυτές αντιμετωπίζονται ως δείγματα αλητείας «ανεγκέφαλων».
Μακάρι να ήταν έτσι. Αυτοί που μετέχουν στις επιθέσεις γνωρίζουν πολύ καλά τι κάνουν.
Στην πρόσφατη βεβήλωση του νεκροταφείου στη Λάρισα οι δράστες δεν έγραψαν μόνο «Juden Raus» και «Six million more», αλλά δίπλα στη σβάστικα και τον κέλτικο σταυρό αποτύπωσαν και το ρουνικό σύμβολο του Οντάλ, τον θυρεό δηλαδή του αρχηγείου των Ες Ες που είχε την ευθύνη για τη διατήρηση της φυλετικής καθαρότητας στις τάξεις της εγκληματικής αυτής μονάδας.
Ηδη από το 1944 ο Χορκχάιμερ και ο Αντόρνο είχαν επισημάνει τη σημασία των βανδαλισμών αυτού του είδους: «Δεν πρέπει να υπάρχει ούτε η παραμικρή γαλήνη. Η καταστροφή των κοιμητηρίων δεν είναι απλή υπερβολή του αντισημιτισμού, είναι ο ίδιος ο αντισημιτισμός. Οι προγεγραμμένοι ξυπνούν μοιραία την επιθυμία για τέλεση προγραφών. Η βία ανάβει από τα σημάδια που έχει αφήσει επάνω τους η βία».
Ο «υπόκωφος» πόλεμος
Τα δυο ιστορικά έγγραφα του 1907 και 1952 |
Η αθλιότητα που διαπράχθηκε εις βάρος της μνήμης των Ελλήνων Εβραίων στην Καβάλα τις προηγούμενες μέρες έχει δυστυχώς ιστορικό βάθος.
Δημοσιεύουμε στη συνέχεια δύο ιστορικά ντοκουμέντα με μεγάλη χρονική απόσταση μεταξύ τους, στα οποία εικονογραφείται η αντιμετώπιση της εβραϊκής κοινότητας από την κεντρική πολιτική εξουσία και δίνονται απαντήσεις στο κρίσιμο ερώτημα για ποιο λόγο αναβιώνει ο αντισημιτισμός στον ελλαδικό χώρο.
Το πρώτο ντοκουμέντο αναφέρεται στον οικονομικό ανταγωνισμό μεταξύ Ελληνορθόδοξων χριστιανών και Εβραίων στην Καβάλα την οθωμανική περίοδο.
Από τότε διατυπώνονται προτάσεις για «σοβαρά μέτρα εναντίον των Ιουδαίων» και για εφαρμογή «υποκώφου και συστηματικού πολέμου» εναντίον τους.
«Υποπροξενείον της Ελλάδος εν Καβάλλα
Καβάλλα τη 29 Σεπτεμβρίου 1907
Κύριε Υπουργέ,
Λαμβάνω την τιμήν να φέρω εις γνώσιν της Υμετέρας Εξοχότητος ότι από τινος χρόνου παρατηρείται καταπληκτική αύξησις του Εβραϊκού πληθυσμού της πόλεως ημών, ήτις οφείλεται κυρίως εις την καθημερινήν συρροήν και εγκατάστασιν ενταύθα πλείστων νέων οικογενειών εκ διαφόρων μερών προερχομένων.
Εάν το ρεύμα δε τούτο της εγκαταστάσεως εξακολουθήση επί τινα εισέτι χρόνον, θέλει εντός ολίγων ετών προσδώσει εις την Καβάλλαν όψιν πόλεως τελείως εβραϊκής και θέλει μεταβάλει αυτήν εις δευτέραν Θεσσαλονίκην.
Εις την εγκατάστασιν αυτών συντελούσι δυστυχώς κατά μέγιστον μέρος τα τρία υπάρχοντα εν τη πόλη ημών μεγάλα εβραϊκά καπνεργοστάσια των κ.κ. Αλατίνη, Βηξ και Σχοινάζη, άτινα συν τω χρόνω και μικρόν κατά μικρόν προβαίνουσιν εις την αντικατάστασιν των παρ’ αυτοίς εργαζομένων μέχρι τούδε Ελλήνων εργατών δι’ Ιουδαίων τοιούτων.
Εάν η Υμετέρα Εξοχότης ήθελεν εγκρίνει την λήψιν διαφόρων σοβαρών εναντίον των Ιουδαίων, εν συνεννοήσει μετά της Κοινότητος, μέτρων και εις την εφαρμογήν υποκώφου και συστηματικού εναντίον αυτών οικονομικού πολέμου, θα ηδυνάμεθα ίσως να ανακόψωμεν κάπως το ρεύμα αυτό και αναχαιτίσωμεν την ημέρα τη ημέρα αυξάνουσαν ταύτην εγκατάστασιν αυτών ενταύθα».
Μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχει το δεύτερο ντοκουμέντο, από το οποίο δημοσιεύουμε μόνο μικρά αποσπάσματα.
Τον Μάιο του 1952 η «Γενική Διεύθυνσις Αλλοδαπών» του υπουργείου Εξωτερικών συνέταξε απόρρητη έκθεση «Περί των εν Ελλάδι βιούντων Ισραηλιτών» (αριθ. πρωτ. 421/1/13/1).
Η έκθεση, που καταλαμβάνει 22 δακτυλόγραφες σελίδες, περιλαμβάνει γενικά ιστορικά στοιχεία για την εγκατάσταση εβραϊκών κοινοτήτων στον ελλαδικό χώρο και καταγράφει σε πίνακα τη μείωση του πληθυσμού τους με τους συστηματικούς διωγμούς την περίοδο της Κατοχής.
Η έκθεση αποφεύγει να μιλήσει για οργανωμένη εξόντωση.
Η σχετική διατύπωση είναι ενδεικτική για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπιζόταν η γενοκτονία των Εβραίων τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια: «Αποτέλεσμα των διώξεων τούτων υπήρξεν η σύλληψις και αποστολή εις στρατόπεδα συγκεντρώσεως πολλών χιλιάδων Εβραίων, ένθα εκ των στερήσεων, της πείνης και της αθλιότητος, πλείστοι εξ αυτών εύρον οικτρόν θάνατον».
Ούτε λέξη δηλαδή για την οργανωμένη εξόντωση.
Σύμφωνα με τους πίνακες της έκθεσης, ο αριθμός των Εβραίων στην Ελλάδα ανερχόταν σε 83.800 το 1928, σε 75.477 το 1941 (πριν τους διωγμούς) και σε 10.026 (μετά τους διωγμούς).
Οι αντίστοιχοι αριθμοί για την εβραϊκή κοινότητα της Καβάλας ήταν 2.200, 2.100 και μόλις 42.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το υποκεφάλαιο της έκθεσης που αναφέρεται στον«Επαναπατρισμό Ισραηλιτών εις το κράτος του Ισραήλ» κατά την περίοδο 1946-1952:«Από της συστάσεως του κράτους του Ισραήλ η ελληνική κυβέρνησις έλαβε σειράν προστατευτικών μέτρων διά την διευκόλυνσιν του επαναπατρισμού των Εβραίων εις το νεοσυσταθέν κράτος των – ήτοι επέτρεψε την αναχώρησιν των Εβραίων Ελληνικής υπηκοότητος και στρατευσίμων (υπηρετούντων και μη), παρέσχεν οικονομικάς διευκολύνσεις, διέκοψε την εκτόπισιν των ανθελληνικώς δρασάντων (κομμουνιστών) και ούτω ου μόνον δεν εδυσχεράνθη, αλλά τουναντίον ενισχύθη και υπεβοηθήθη ο επαναπατρισμός των επιθυμούντων, με αποτέλεσμα να αναχωρήση, εις το κράτος του Ισραήλ, ικανός αριθμός Εβραίων της Ελλάδος. Ούτω, από του έτους 1946-51 επανεπατρίσθησαν και μετηνάστευσαν εις αλλοδαπήν 3.600 περίπου Ισραηλίται. Κατόπιν τούτου, εναπέμειναν εις ολόκληρον την Ελλάδα εν συνόλω 6.435».
Η έκθεση κλείνει με τις προτάσεις στις οποίες διαφαίνεται το άγχος των συντακτών να απαλλάξουν την Ελλάδα ακόμα και από αυτούς τους ελάχιστους Εβραίους που διασώθηκαν από τη γενοκτονία και παρέμειναν στη χώρα. Διατυπώνονται μόνο δύο προτάσεις:
«1. Απαγόρευσις εισόδου Ισραηλιτών εκ του Εξωτερικού, προς μόνιμον εγκατάστασιν και ιδιαιτέρως των εις το κράτος του Ισραήλ επαναπατρισθέντων.
2. Ενίσχυσις και υποβοήθησις της εις άλλας χώρας μεταναστεύσεως των Εβραίων και του επαναπατρισμού τούτων εις το κράτος του Ισραήλ».
Αυτή η μεταπολεμική πολιτική της «εξαφάνισης» των Εβραίων εξηγεί τους λόγους για τους οποίους είναι ανεπιθύμητη ακόμα και η ανάμνηση της παρουσίας τους. Αυτή είναι η ελληνική «τελική λύση».
Διαβάστε
►Αννα Μαρία Δρουμπούκη, «Μνημεία της λήθης. Ιχνη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα και στην Ευρώπη»
(πρόλ. Χάγκεν Φλάισερ, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2014)
Περιλαμβάνεται ειδικό κεφάλαιο για την ιστορία των μνημείων του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα.
►Οντέτ Βαρών-Βασάρ, «Η ανάδυση μιας δύσκολης μνήμης. Κείμενα για τη γενοκτονία των Εβραίων»
(εκδ. Εστία, Αθήνα 2012)
►Ι. Μιχαηλίδης, Η. Νικολακόπουλος, Χ. Φλάισερ [επιμ.], «Εχθρός εντός των τειχών»
(Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2008)
Οι παρεμβάσεις του Νίκου Καραγιαννίδη και του Κυριάκου Λυκουρίνου αναφέρονται στο ζήτημα του δωσιλογισμού στην Καβάλα και παρέχουν έμμεσες ερμηνείες στη σημερινή αναβίωση του αντισημιτισμού.
►Βασίλης Ριτζαλέος, «Οι εβραϊκές κοινότητες στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο»
(αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή, ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη 2006)
Επισκεφθείτε
Αναλυτική περιγραφή
►«Σιωπηρή διαμαρτυρία αντί αποκαλυπτηρίων Μνημείου Ολοκαυτώματος»
Σελίδα που άνοιξε ο ιστορικός Βασίλης Ριτζαλέος και παρακολουθεί την εξέλιξη της υπόθεσης.
Πηγή: Left
