του Αλέξη Λιοσάτου
«Η Αγγλία, η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, στηρίζονται στην υποδούλωση των αποικιακών λαών. Η δημοκρατία των ΗΠΑ στηρίζεται στο ξεζούμισμα του απέραντου πλούτου μιας ολόκληρης ηπείρου. Οι μικρές, χωρίς αποικίες, καπιταλιστικές δημοκρατίες, είναι δορυφόροι των μεγάλων δυνάμεων που τσιμπολογούν ένα μερτικό από τα αποικιακά κέρδη. Τι κάνει αυτές τις δυνάμεις ‘‘δημοκρατικές;’’» Λ. Τρότσκι, 1940
Kάθε χρόνο, στις παραμονές της 28ης Οκτωβρίου, ανοίγει η συζήτηση για το «υπερήφανο ελληνικό ΟΧΙ» στον Μουσολίνι και επεκτείνεται γύρω από τον χαρακτήρα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το ΟΧΙ το είπε ο Μεταξάς, ισχυρίζεται η ελληνική άρχουσα τάξη. Οι Δυτικοί ιμπεριαλιστές βαφτίζουν τον Β’ ΠΠ ως πόλεμο «δημοκρατίας εναντίον φασισμού», προσπαθώντας να διαχωρίσουν τον καπιταλισμό (τον οποίο υπερασπίζονται με λύσσα) από το φασισμό. Τόνοι προπαγάνδας ξοδεύονται από τις άρχουσες τάξεις σε Δύση (ΕΕ-ΝΑΤΟ) και Ανατολή, όπου επιχειρούν να ξεπλυθούν ως «αντιφασιστικές» δυνάμεις την ώρα που τροφοδοτούν και χρηματοδοτούν την ανάπτυξη του φασισμού στο σήμερα. Πρόσφατα, ενώπιον Ευρωπαίων ηγετών κι εκπροσώπων του ΟΗΕ ο Πούτιν, διεκδικώντας τη σταλινική «εποποιεία» σαν δικιά του παράδοση, ευχαριστούσε τη Βρετανία, τη Γαλλία, τις ΗΠΑ κι άλλες «αντιφασιστικές» χώρες για «τη συμμετοχή τους στη νίκη». Όλοι τους συσκοτίζουν την αλήθεια για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα των δικών τους αστικών τάξεων.
Την ίδια στιγμή η σταλινική Αριστερά αντιτείνει ότι «το ΟΧΙ το είπε ο λαός», ότι ο φασισμός ηττήθηκε εξαιτίας της μεγαλοφυούς τακτικής του Στάλιν και της ΕΣΣΔ, υπερασπίζεται ως σωστή τη γραμμή του τότε ΚΚΕ, που φτιάχνοντας το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ νικήσε τους Ναζί και ελευθέρωσε την Ελλάδα, αποδίδοντας τις συνθήκες του Λιβάνου, της Καζέρτας και της Βάρκιζας σε στιγμιαία «λάθη». Τίποτα από όλα αυτά δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα.
Πόσο «δημοκρατικός» ήταν ο δυτικός ιμπεριαλισμός και πόσο «σοσιαλιστική» η ΕΣΣΔ;
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος δρομολογήθηκε με βάση τις εκκρεμμότητες του Α’ ΠΠ, το ισχυρό διεθνές εργατικό κίνημα που είχε γεννήσει η επαναστατική πλημμυρίδα του 1917-1923 και το μεγάλο κραχ του 1929 που ώθησε τους καπιταλιστές όλων των χωρών σε κλιμάκωση του οικονομικού ανταγωνισμού και της κούρσας εξοπλισμών. Απότοκο φαινόμενο της οικονομικής κρίσης και της πάλης του κεφαλαίου ενάντια στην εργατική τάξη ήταν η στήριξη των καπιταλιστών στο φασισμό. Ο Χίτλερ από τον καιρό της γερμανικής επανάστασης (1918-23) έχαιρε της εκτίμησης της γερμανικής «δημοκρατικής» αστικής τάξης και στη συνέχεια με τη στήριξή της ανέβηκε στην εξουσία, όταν ο «δημοκράτης» Χίντενμπουργκ τον όρκισε καγκελάριο.
Βρετανία, Γαλλία και ΗΠΑ είδαν με συμπάθεια τόσο τη νίκη του Μουσολίνι το 1922 όσο και του Χίτλερ το 1933, αντιμετωπίζοντάς τους ως χρήσιμες δυνάμεις απέναντι στο εργατικό κίνημα και την απειλή της κοινωνικής επανάστασης. Οι ΗΠΑ και οι -σύμφωνα με τους σημερινούς νοσταλγούς του Χίτλερ- «Εβραιοσιωνιστές Ροκφέλερ» έκαναν χρυσές δουλειές με τους Ναζί και στήριξαν τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας. Οι δυτικοί ιμπεριαλιστές υπέγραψαν τη διχοτόμηση της Αιθιοπίας με τον Μουσολίνι το 1935 και την παράδοση της Τσεχοσλοβακίας στον Χίτλερ το 1938. Τον Ιούνιο του 1939 Αγγλία και Γερμανία είχανε ακόμα διπλωματικές επαφές και μοίραζαν σφαίρες επιρροής – ο «αντιφασισμός» του Τσόρτσιλ… ενεργοποιήθηκε αφού οι Ναζί κατέκτησαν αστραπιαία την Ολλανδία, το Βέλγιο και τη Γαλλία. Το καλοκαίρι του ’40, με απόφαση του γαλλικού κοινοβουλίου-κεφαλαίου, η Γαλλία παραδόθηκε αμαχητί στον Χίτλερ και σε μια νύχτα και στη «δημοκρατική» Γαλλία εγκαθιδρύθηκε φιλοναζιστική δικτατορία.
Η κρατικοκαπιταλιστική ΕΣΣΔ του Στάλιν, με την επιρροή που είχε στο εργατικό κίνημα, άφησε να ανοίξει ο δρόμος του Χίτλερ προς την εξουσία το 1930-33 με τη σεχταριστική πολιτική του γερμανικού ΚΚ (τακτική της 3ης περιόδου), κι έπειτα πετσόκοψε κάθε ελπίδα μιας από τα κάτω ανατροπής του φασισμού πνίγοντας τη γαλλική εργατική εξέγερση και την ισπανική εργατική-αντιφασιστική επανάσταση το 1936 με τη στροφή στα «λαϊκά μέτωπα» και τη συμμαχία με «δημοκρατικά» αστικά κόμματα. Στη συνέχεια, το 1939, η χιτλερική Γερμανία και η ΕΣΣΔ μοίρασαν μεταξύ τους την Πολωνία, τη Φινλανδία και τις χώρες της Βαλτικής, εισέβαλαν από κοινού, έσφαξαν άμαχους πληθυσμούς και τις κατέλαβαν. Η σφαγή του Κατίν στην Πολωνία από την ΕΣΣΔ (1940), με την ανοχή και συγκάλυψη των Δυτικών Συμμάχων, αποδεικνύει επίσης πόσο «αντιφασιστική» ήταν η ΕΣΣΔ.
Ο ΗΠΑ διατηρούσαν καθεστώς φυλετικών διακρίσεων και στέρησης πολιτικών δικαιωμάτων ανάλογο με αυτό του νοτιοαφρικανικού απαρτχάιντ για τους μαύρους. Μεγάλη Βρετανία και Γαλλία το 1939 κατείχαν σε αποικίες το 1/3 της επιφάνειας του πλανήτη. ΗΠΑ και Βρετανία κρατούσαν κλειστά τα σύνορά τους απέναντι στους Εβραίους πρόσφυγες ακόμα και κατά τη διάρκεια της μαζικής εξόντωσής τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Το 1941 ο Τρούμαν εξηγούσε το «αντιφασιστικό» σκεπτικό των ΗΠΑ: «Κι αν τον κερδίζει (τον πόλεμο με τη Γερμανία) η Ρωσία οφείλουμε να βοηθήσουμε τη Γερμανία και με τον τρόπο αυτό ας τους αφήσουμε να σκοτώσουν όσο μπορούν περισσότερους (…)» Στη γαλλική Βόρεια Αφρική το 1942, Αμερικανοί και Άγγλοι έκλεισαν συμφωνία με τον φιλοναζιστή ναύαρχο Νταρλάν. Στην Ιταλία το 1943, Άγγλοι και Αμερικανοί αναγνώρισαν και στήριξαν ως νόμιμη κυβέρνηση την ομάδα του μουσολινικού στρατάρχη Μπαντόλιο. Στη Βουλγαρία, όπου ο ρωσικός στρατός μπήκε το Σεπτέμβριο του 1944, όρισε επικεφαλής της κυβέρνησης τον ακροδεξιό πραξικοπηματία Κίμον Γκεοργκίεφ, ενώ στην κυβέρνηση της Ρουμανίας συμμετείχε ο φιλοναζί Ταταρέσκου. Στην Πολωνία, ο Στάλιν άφησε τους ναζί να πνίξουν στο αίμα την εξέγερση της Βαρσοβίας (1944). Στις Φιλιππίνες (1944) οι αμερικανικές δυνάμεις έσπευσαν να αγκαλιάσουν τους μεγαλογαιοκτήμονες (που είχαν συνεργαστεί και με τη φιλοχιτλερική ιαπωνική αυτοκρατορία) για να εξοντώσουν τους κομμουνιστές αντάρτες. Η σταλινική Ρωσία προτίμησε να στηρίξει το αστικό καθεστώς του Τσιανγκ – Κάι – Σεκ στην Κίνα, αντί για τους αντάρτες του Μάο, με αντάλλαγμα την παραχώρηση από την κινεζική κυβέρνηση όλων των εδαφών και των αποικιακού τύπου προνομίων που είχαν οι Τσάροι στην Κίνα. Οι μαζικές σφαγές εκατοντάδων χιλιάδων αμάχων του Αμβούργου (1943), της Χιροσίμα, του Ναγκασάκι και της Δρέσδης (1945), τα κορυφαία εγκλήματα πολέμου στον 20ό αιώνα μαζί με τους θαλάμους αερίων του Χίτλερ, και οι βιασμοί εκατομμυρίων Γερμανίδων από τους στρατιώτες των δυτικών αλλά και των ρωσικών στρατευμάτων πιστώθηκαν στα κατορθώματα των «δημοκρατών» Ρούζβελτ-Τσόρτσιλ-Στάλιν.
Η προδομένη αντιφασιστική διάθεση των «από κάτω»
Ενώ οι ιμπεριαλιστές έκαναν τα δικά τους σχέδια και ενώ στην κατεχόμενη Ευρώπη η μεγάλη πλειονότητα των καπιταλιστών συνεργαζόταν αγαστά με τους Ναζί και συνέχισε να αβγατίζει τα κέρδη της (τότε αναδείχθηκαν στην Ελλάδα οι Λάτσηδες, οι Μποδοσάκηδες, οι Λαναράδες…), οι εργάτες κι οι εργάτριες γνώρισαν συντριβή των δικαιωμάτων και της αγοραστικής τους δύναμης και ασύλληπτη καταστολή. Η αντιφασιστική διάθεση για τους «από κάτω» αποκτούσε ειλικρινές και ταξικό περιεχόμενο ενάντια στον χιτλερικό στρατό και τους ντόπιους συνεργάτες του, δημιουργώντας μια νέα επαναστατική δυναμική το 1944-’45.
Όμως η υπαρκτή, η μαζική Αριστερά έπαιρνε γραμμή από την ΕΣΣΔ, που στο όνομα της «αντιφασιστικής συμμαχίας» με το δυτικό ιμπεριαλισμό, καλλιεργούσε εκ νέου τη συμμαχία με τμήματα της «εθνικής» αστικής τάξης . Έτσι, ενώ στη Γαλλία, το Βέλγιο, την Ιταλία δημιουργήθηκαν επαναστατικές καταστάσεις, τα ΚΚ δέχτηκαν τον αφοπλισμό τους για να μπουν σε αστικές κυβερνήσεις και να σώσουν τον καπιταλισμό στις «πατρίδες» τους. Στην Γαλλία, ο Μορίς Τορέζ (γενικός γραμματέας του ΚΚΓ και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ντε Γκολ) έλεγε πως «οι απεργίες είναι όπλο των τραστ» και καλούσε τους Γάλλους εργάτες να σφίξουν το ζωνάρι για να ανοικοδομηθεί η αστική Γαλλία.Την ίδια στιγμή βέβαια στην Αλγερία,το 1945, ο γαλλικός στρατός και η αεροπορία σκότωναν χιλιάδες Αλγερινούς που διεκδικούσαν την ανεξαρτησία τους από τους Γάλλους αποικιοκράτες.
Με το που τελείωσε ο Β’ ΠΠ, η γαλλική κυβέρνηση με τη συμμετοχή του ΚΚ ξεκινούσε τον αποικιακό πόλεμο στο Βιετνάμ ενάντια στο βιετναμέζικο ΚΚ… Με μια ανάλογα «εθνικά υπεύθυνη» πολιτική το ΚΚΕ οδήγησε την ελληνική επανάσταση στις συνθήκες του Λιβάνου, της Καζέρτας και της Βάρκιζας, μπήκε στην κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» με τον Γ. Παπανδρέου και χρεωνόταν οικειοθελώς μια πολιτική λιτότητας για τους εργάτες ήδη πριν τα Δεκεμβριανά, στο όνομα της «ανασυγκρότησης της οικονομίας». Δεν επρόκειτο για στιγμιαίο «λάθος» του ΚΚΕ: Δρομολογούνταν ήδη η ιμπεριαλιστική μοιρασιά του κόσμου (που ολοκληρώθηκε με τις συνθήκες της Γιάλτας και του Πότσνταμ το 1945), επιβάλλοντας για άλλη μια φορά στα ΚΚ της Δύσης την ταξική συνεργασία, τον αφοπλισμό και την καταδίκη των εργατών.
Για όλους αυτούς τους λόγους, η συμμαχία ΗΠΑ, Γαλλίας, Αγγλίας και ΕΣΣΔ μεταξύ 1941-1945 με το ιμπεριαλιστικό μοίρασμα του κόσμου σε Ανατολικό και Δυτικό Μπλοκ και η «ειρηνική συνύπαρξη» στη συνέχεια στερούνται οποιαδήποτε στοιχεία αντιφασισμού και προοδευτικότητας. Επρόκειτο για τη συνειδητή πολιτική των αρχουσών τάξεων της Αμερικής,της Βρετανίας και της σταλινικής Ρωσίας, που είχαν στόχο την παγκόσμια κυριαρχία και ήθελαν να αποφύγουν πάση θυσία οποιαδήποτε κοινωνική αναταραχή. Απέναντι στην προοπτική της εξέγερσης των «από κάτω», ο Ρούζβελτ, ο Τσόρτσιλ και ο Στάλιν στάθηκαν μεταξύ τους αλληλέγγυοι.
Ελλάδα: Το «Όχι» και η μετατροπή του εθνικού πολέμου σε εμφύλιο
Το «ΟΧΙ» του φασίστα Μεταξά δεν ήταν ούτε «πατριωτικό» ούτε «αντιφασιστικό».Το ελληνικό κεφάλαιο ήταν δεμένο με τον βρετανικό ιμπεριαλισμό, και αυτό ακολούθησε ο δικτάτορας, όπως εξηγούσε δυο μέρες μετά το «ΟΧΙ» («Διά την Ελλάδα η Αγγλία είναι η φυσική φίλη και επανειλημμένως εδείχθη προστάτρια, ενίοτε δε η μόνη προστάτρια»).
Κι όπως εύστοχα εξηγούσε ο Π. Πουλιόπουλος, «οι Έλληνες ιμπεριαλιστές υπερασπίζοντας το έδαφος της εκμετάλλευσής τους, διεκδικούν συνάμα την επέκτασή τους στην Βαλκανική, στα νησιά της ανατολικής Λεκάνης της Μεσογείου και αλλού». Όμως το ελληνικό κεφάλαιο προσαρμόστηκε γρήγορα και συμβιβάστηκε με τους Ναζί. Οι Έλληνες φαντάροι ξεκίνησαν με εθνικιστικό ενθουσιασμό τον πόλεμο, μα ενώ υπέφεραν και πέθαιναν σταχαρακώματα μέσα σε όλων των ειδών τις κακουχίες, οι αξιωματικοί τους καλοπερνούσαν σε ζεστά σπίτια, με καλό φαΐ και υπηρέτες, όπως και τα στελέχη της ΕΟΝ του Μεταξά που είχαν μείνει στην Αθήνα, κάτι που άρχισε να γεννά προβληματισμούς για την ειλικρίνεια του «εθνικού αγώνα».
Έτσι τον Απρίλη του 1941 η κατάρρευση των μετώπων μετά την εισβολή της Βέρμαχτ έφτασε να συνοδεύεται μέχρι και από φαινόμενα μαζικής ανυπακοήςτων φαντάρων. Λίγες μέρες μετά κι ενώ οι στρατιώτες πολεμούσαν ακόμα, ένα τμήμα της στρατιωτικής ηγεσίας με επικεφαλής τον στρατηγό Τσολάκογλου έσπευδε να υπογράψει την άνευ όρων παράδοση. Ήταν ένα παράπτωμα που σε καιρό πολέμου θεωρείται εσχάτη προδοσία και τιμωρείται κατευθείαν με εκτελεστικό απόσπασμα… Αντίθετα, ο Τσολάκογλου ορκίστηκε υπό την αρωγή του ελληνικού κεφαλαίου ο πρώτος δωσίλογος πρωθυπουργός της χώρας.
Η ναζιστική κατοχή έκανε τη φτώχεια και την πείνα ακόμα πιο ανυπόφορη για τη συντριπτική λαϊκή πλειονότητα μα και πάλι μια μειονότητα αστών και συνεργατών τους πλούτιζε.
Ήταν σε αυτό το πλαίσιο που εκδηλώθηκε η κλασική δυναμική μετατροπής ενός εθνικού πολέμου σε ταξικό εμφύλιο (και όχι σε «εθνική αντίσταση» όπως μας διδάσκει το αστικό κράτος) και έδωσε και οδήγησε στην εποποιία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, παρά τη λανθασμένη στρατηγική της ηγεσίας του. Ήταν σε αυτό το πλαίσιο που σημειώθηκαν περιστατικά λιποταξίας χιλιάδων Ιταλών και Γερμανών κατοχικών στρατιωτών (μέχρι και μιας ολόκληρης ιταλικής μεραρχίας, της μεραρχίας Πινιερόλο), που πέρασαν στο πλευρό του ΕΛΑΣ, όπως και έντυπου προπαγανδιστικού υλικού που μοίραζε το ΕΑΜ στη γλώσσα τους και τους καλούσε σε κοινή δράση απέναντι στον Χίτλερ. Ο ρατσισμός και η στοχοποίηση «εσωτερικών εχθρών»(όπως οι μικρασιάτες πρόσφυγες και οι Εβραίοι, οι Τούρκοι της ελληνικής Θράκης, οι ντόπιοι σλαβόφωνοι Μακεδόνες στη Δυτική και Κεντρική Μακεδονία) αποτελούσαν βασική«ιδεολογία» των δωσιλογικών κυβερνήσεων, σαν μια συνέχεια του μεταξικού καθεστώτος με πιο αυταρχικούς όρους.
Οι περιουσίες των Εβραίων της Θεσσαλονίκης μοιράστηκαν σε Έλληνες αστούς και συνεργάτες των ναζί. Όλοι αυτοί οι καταπιεσμένοι συσπειρώθηκαν γύρω από το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που τους υπερασπίστηκε, στο πλευρό των εργατών και των φτωχών απέναντι στο ελληνικό κράτος και τη ναζιστική στρατιωτική μηχανή. Είναι αστείο λοιπόν να μιλάει η αστική προπαγάνδα για «εθνικό αγώνα». Την Αριστερά και την εργατική τάξη έπρεπε τότε (και πρέπει σήμερα) να τη διακατέχει ασίγαστο μίσος για το φασιστικό καθεστώς του Μεταξά, που διατηρούσε μέχρι το ξέσπασμα του πολέμου καλές σχέσεις με το καθεστώς του Χίτλερ, που βασάνιζε και δολοφονούσε χιλιάδες αριστερούς, που προετοίμαζε τους εργάτες και τη νεολαία σαν κρέας για τα κανόνια.
Κανένα «έθνος», ποτέ και πουθενά, δεν μπορεί να ενώσει τους εργάτες με τα αφεντικά, χωρίς να βγουν χαμένοι οι εργάτες. Κι όμως, η στήριξη του εθνικού αγώνα υπό τον φασίστα Μεταξά ήταν η γραμμή που έδωσε ο γ.γ. του ΚΚΕ, Ν. Ζαχαριάδης με την περίφημη «Ανοιχτή Επιστολή» του: «Στον πόλεμο αυτό, που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις χωρίς επιφύλαξη (…)», προοικονομώντας στην πραγματικότητα την καταστροφική γραμμή που οδήγησε το μεγαλύτερο επαναστατικό κίνημα της Ευρώπης στη συντριβή και τη σφαγή του 1944-’49. Ο Τρότσκι, αντίθετα, συμμεριζόταν το μίσος των εργατών για τον Χίτλερ αλλά προειδοποιούσε προφητικά το 1940 με τις εξής αναφορές του: «Αν στον τωρινό πόλεμο η εργατική τάξη δέσει τη μοίρα της με τη μοίρα της ιμπεριαλιστικής δημοκρατίας, το μόνο που θα διασφαλίσει θα είναι μια νέα σειρά από ήττες»
– «Είναι σημαντικό, φυσικά, να εξηγήσουμε στους πρωτοπόρους εργάτες ότι ο πραγματικός αγώνας ενάντια στο φασισμό γίνεται με τη σοσιαλιστική επανάσταση. Αλλά είναι ακόμα πιο σημαντικό να εξηγήσουμε στα εκατομμύρια των Αμερικανών εργατών ότι η υπεράσπιση της ‘‘δημοκρατίας’’ δεν μπορεί να αφεθεί σε έναν Αμερικανό στρατάρχη Πετέν»
– «Η (σταλινική) γραφειοκρατία το εκμεταλλεύεται και λέει, υποστηρίξτε τον ηττημένο γκάνγκστερ» (σ.σ. τον Μεταξά στην ελληνική περίπτωση). «Εμείς βγάζουμε εντελώς διαφορετικά συμπεράσματα».
Επίλογος
Ο Τρότσκι αποδείχτηκε ότι είχε απόλυτο δίκιο όταν δήλωνε το 1940: «Είναι αδύνατον κάθε Πολωνός, Νορβηγός, Δανός, Ολλανδός, Βέλγος, Γάλλος εργάτης ή αγρότης να επιβλέπεται από έναν στρατιώτη με ένα τουφέκι. Ο εθνικοσοσιαλισμός δεν έχει καμία συνταγή για να μετατρέψει τους νικημένους λαούς από εχθρούς σε φίλους (…) Ο Χίτλερ κομπάζει ότι θα εγκαθιδρύσει την κυριαρχία της Γερμανίας σε βάρος όλης της Ευρώπης και του κόσμου για τα ‘‘επόμενα χίλια χρόνια’’. Αλλά κατά πάσα πιθανότητα όλα αυτά τα μεγαλεία δεν θα αντέξουν ούτε δέκα χρόνια (…)». Ο Β’ ΠΠ ήταν απίθανο να λήξει με νίκη του Χίτλερ, για πολιτικούς, οικονομικούς και στρατιωτικούς λόγους με βάση το διεθνή συσχετισμό δυνάμεων. Το ερώτημα λοιπόν για τον Τρότσκι δεν ήταν πώς θα νικήσουν εργάτες σε συμμαχία με τους ιμπεριαλιστές τον Χίτλερ, αλλά πώς θα προετοιμαστούν εργάτες και κομμουνιστές για να διεκδικήσουν την εξουσία από το κεφάλαιο και τον ιμπεριαλισμό μετά την ήττα του Χίτλερ. Και δυστυχώς αυτό το ερώτημα δεν απαντήθηκε.
Πηγή: https://www.redtopia.gr
