Στο φως ο «Τιτανικός» της Κατοχής

Στις 12 Φεβρουαρίου 1944 τη νύχτα, το ατμόπλοιο «ORIA» χτυπά μέσα σε κακοκαιρία στα βράχια της νησίδας Πάτροκλος, ανοιχτά του Σουνίου. Μετέφερε 4.115 Ιταλούς αιχμαλώτους των Γερμανών από τη Ρόδο. Βυθίστηκε σχεδόν αύτανδρο

Ένα από τα πιο πολύνεκρα ναυάγια όλων των εποχών, στο οποίο πριν από 67 χρόνια, ακριβώς, έχασαν τη ζωή τους περισσότεροι από 4.000 άνθρωποι, έρχεται σήμερα και πάλι στο φως μέσα από την ανέγερση μνημείου που ξεκίνησε να σχεδιάζεται σε συνεργασία με τις ιταλικές Αρχές ύστερα από πρωτοβουλία των τέως δημοτικών αρχών Κερατέας και Καλυβίων, ενώ συνεχίζεται από τον σημερινό δήμαρχο Σαρωνικού, Πέτρο Φιλίππου.

Πρόκειται για μια συμβολική αναγνώριση της ναυτικής τραγωδίας (με αριθμό θυμάτων σχεδόν τριπλάσιο από το ναυάγιο του «Τιτανικού»), που γράφτηκε στις 12 Φεβρουαρίου του 1944 στο νησί του Πατρόκλου, ανοιχτά του Σουνίου, και είχε αποκαλύψει στο «Εθνος» ο Νίκος Πηγαδάς στις 9/12/2006.

Ήταν η εποχή που η Ιταλία είχε συνθηκολογήσει με τους συμμάχους και οι Γερμανοί είχαν ξεκινήσει τα αντίποινα.

Το νορβηγικών συμφερόντων ατμόπλοιο «ORIA», που είχε επιταχθεί από τους Γερμανούς, ξεκινά το τελευταίο του ταξίδι από τη Ρόδο στις 11 Φεβρουαρίου 1944, μεταφέροντας ως αιχμαλώτους -σύμφωνα με έγγραφο του ιταλικού πολεμικού ναυτικού- 4.115 Ιταλούς στρατιώτες (σ.σ.: μολονότι οι πηγές δεν συμφωνούν για τον ακριβή αριθμό των επιβαινόντων, όλες αναφέρουν περισσότερους από 4.000 ανθρώπους).

Την επόμενη νύχτα επικρατεί σφοδρή κακοκαιρία. Το σκάφος πλέει ανοιχτά από το νησί του Πατρόκλου (Γαϊδουρονήσι), εκτρέπεται της πορείας του και καταλήγει να χτυπήσει στα βράχια για να βυθιστεί σχεδόν αύτανδρο.

Όπως αναφέρεται στο ίδιο ιταλικό έγγραφο, οι αιχμάλωτοι ήταν σχεδόν στο σύνολό τους στοιβαγμένοι στο αμπάρι του πλοίου.

Το γεγονός αυτό, ακόμη κι αν δεν αποτέλεσε αιτία βύθισης, εμπόδισε τη διάσωση πολλών στρατιωτών που πνίγηκαν επειδή ήταν εγκλωβισμένοι. Για αρκετές ημέρες η θάλασσα ξέβραζε νεκρούς, οι οποίοι ετάφησαν με συνοπτικές διαδικασίες σε διάφορα σημεία στην παραλία του Χάρακα, στην Κερατέα. Το 1955 η ιταλική πολιτεία έκανε εκταφή για να τους μεταφέρει στο κοιμητήριο του Μπάρι.

Ωστόσο, μη γνωρίζοντας όλα τα σημεία στα οποία οι ντόπιοι είχαν τότε θάψει τους ναυαγούς, άφησαν στην παραλία του Χάρακα ένα άτυπο νεκροταφείο για τα θύματα ενός εγκλήματος πολέμου, για το οποίο μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει καμιά επίσημη καταγραφή και καμιά καταδίκη.

Στο «σκοτάδι» τα ονόματα των ανθρώπων που πνίγηκαν

Μολονότι το γεγονός δεν μπορούσε να μείνει κρυφό από την τοπική κοινωνία, η γερμανική κατοχή απέτρεψε την κρίσιμη εκείνη περίοδο οποιαδήποτε απόπειρα δημοσιοποίησης. Ούτε η ιταλική πολιτεία είχε κατορθώσει για πολλά χρόνια να πληροφορηθεί την ταυτότητα του πλοίου ή τα ονόματα των νεκρών, οι περισσότεροι από τους οποίους παραμένουν επίσημα «αγνοούμενοι».

Μόλις πρόσφατα και ύστερα από μακροχρόνια αναζήτηση οι συγγενείς κατόρθωσαν να βρουν δύο διαφορετικές λίστες με τα ονόματα των ανθρώπων που επέβαιναν στο «ORIA» τη νύχτα της 12ης Φεβρουαρίου του 1944. Η μία από αυτές διασώθηκε από τον Ερυθρό Σταυρό και η άλλη βρέθηκε στα αρχεία του ιταλικού πολεμικού ναυτικού.

Καθοριστικές στο να ξετυλιχτεί το κουβάρι για την αποκάλυψη του ναυαγίου στάθηκαν και οι μαρτυρίες των κατοίκων της περιοχής. Οπως μας πληροφορεί ο Γιώργος Ιατρού, συγγραφέας του βιβλίου «Η νήσος του Πατρόκλου του Δήμου Κερατέας», οι ντόπιοι υπέδειξαν πρόσφατα ένα μικρό εικονοστάσι που είχε στηθεί προς τιμήν των ναυαγών: «Μας είπαν ότι ένα εικονοστάσι που βρίσκεται στον Χάρακα, σε ένα χώρο που σήμερα είναι πάρκινγκ σκαφών αναψυχής, φτιάχτηκε από τους ντόπιους λίγα χρόνια μετά το ναυάγιο για τις ψυχές που χάθηκαν εκείνη τη νύχτα» λέει και εξηγεί ότι τότε ενισχύθηκε η ιδέα για τη δημιουργία μνημείου προς τιμήν των ναυαγών.

Στο μεταξύ, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου, ο τέως δήμαρχος Κερατέας και πρόεδρος του Αναπτυξιακού Συνδέσμου Λαυρεωτικής, Σταύρος Ιατρού, είχε υποβάλει με επιστολή του στον πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας Giorgio Napolitano την πρόταση για ανέγερση μνημείου. Παράλληλα, την ανάγκη να αποτίσουν φόρο τιμής στους νεκρούς τους έχουν εκφράσει οι συγγενείς τους εγγράφως στην ιταλική πρεσβεία στην Αθήνα.

Μαρτυρία
Βρήκαμε ακόμα και ανθρώπινα οστά

«Στην Ιταλία έχει σχηματιστεί μια ολόκληρη κοινότητα από τους συγγενείς των ναυαγών που ολοένα μεγαλώνει.

Οι άνθρωποι αυτοί έχουν κατορθώσει να πάρουν τη συγκατάθεση των ιταλικών αρχών προκειμένου να δημιουργηθεί μνημείο αλλά και να περισυλλεγούν τα οστά των δικών τους και τα αντικείμενα που τους ανήκουν» λέει ο Αριστοτέλης Ζερβούδης, επαγγελματίας δύτης-ερευνητής. Ηταν από τους πρώτους ανθρώπους που ξεκίνησαν έρευνα σχετικά με το ναυάγιο και τα συγκλονιστικά του ευρήματα έγιναν γέφυρα επικοινωνίας με τους Ιταλούς συγγενείς των θυμάτων.

«Βρήκαμε σωρούς από συντρίμμια, βαρέλια, σίδερα, και με μια πιο προσεκτική έρευνα καραβάνες, παγούρια, παπούτσια, ζώνες, πυρομαχικά και ανθρώπινα οστά» λέει. Οι πρώτες ενδείξεις ότι τα θύματα του ναυαγίου ήταν στην πλειονότητά τους Ιταλοί στρατιώτες ήταν τα χαρακτηριστικά της εξάρτυσής τους απομεινάρια που βρέθηκαν στον βυθό. Το 2002, ο κ. Ζερβούδης δημοσίευσε τις σχετικές πληροφορίες, οι οποίες μέσω Διαδικτύου έφτασαν στους Ιταλούς. Μέσα από τη μεταξύ τους επικοινωνία έγινε εφικτό να διασταυρωθούν στοιχεία από τον βυθό και ιταλικά ντοκουμέντα, όπως οι καταθέσεις επιζώντων, που συμπλήρωσαν την εικόνα για το τραγικό ναυάγιο.

ΑΡΓΥΡΩ ΛΥΤΡΑ

Πηγή: www.ethnos.gr