Σαν σήμερα το 1922 γεννηθηκε ο Μανωλης Γλέζος…

Ο Μανώλης Γλέζος γεννήθηκε στ’ Απεράθου της Νάξου το 1922. Το 1940 πέτυχε στην ΑΣΟΕΕ. Μαθητής γυμνασίου ακόμη δημιούργησε αντιφασιστική ομάδα (1939) για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου και την αποτίναξη της δικτατορίας του Μεταξά, ενώ την περίοδο της ναζιστικής κατοχής ανέπτυξε έντονη και πολυποίκιλη απελευθερωτική δράση, μέσα από τις απελευθερωτικές οργανώσεις των νέων (ΟΚΝΕ, ΕΑΜ ΝΕΩΝ και ΕΠΟΝ) με αποτέλεσμα να υποστεί πολλές διώξεις και φυλακίσεις.
Τη νύχτα της 30ής-31ης Μαΐου 1941, μαζί με τον Απόστολο Σάντα θα κατεβάσουν από την Ακρόπολη τη σβάστικα και θα καταδικαστούν ερήμην σε θάνατο. Ο Μανώλης Γλέζος έχει καταδικαστεί είκοσι οκτώ φορές για την πολιτική δραστηριότητά του, από τις οποίες, τρεις φορές σε θάνατο και παρέμεινε στη φυλακή κρατούμενος δέκα έξι χρόνια συνολικά. Η εκτέλεση των θανατικών ποινών δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, έπειτα από τις έντονες διαμαρτυρίες του ελληνικού λαού και της διεθνούς κοινής γνώμης.
Μετά την απελευθέρωση δούλεψε στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης» έως το κλείσιμό της, ως συντάκτης, αρχισυντάκτης, υπεύθυνος έκδοσης και διευθυντής. Το 1951 αν και φυλακισμένος εξελέγη βουλευτής Αθηνών της ΕΔΑ. Το 1954 θα αναλάβει οργανωτικός γραμματέας της, το 1961 θα επανεκλεγεί βουλευτής Αθηνών, ενώ το 1974, μετά την αποφυλάκισή του, θα βοηθήσει στην ανασυγκρότηση της ΕΔΑ για να διατελέσει πρόεδρός της από το 1985 έως το 1989. Το 1956 θα οριστεί διευθυντής της εφημερίδας «Αυγή».

Ο ΕΛΑΣ και ο ΕΔΕΣ, και ιδιαίτερα οι μορφές του Άρη Βελουχιώτη και του Ναπολέοντα Ζέρβα, χαράχτηκαν βαθιά στην παιδική μου μνήμη. Ο πατέρας μου, ο Γέρο Δήμος του ΕΛΑΣ Ηπείρου, αντί για παιδικά παραμύθια μού διηγούνταν τα κατορθώματα του ΕΛΑΣ, του Άρη και των παλικαριών του. Ο Άρης ήταν ο ήρωας. Μυθικών διαστάσεων. Τον φανταζόμουν τεράστιο. Ο Ζέρβας ήταν ο «κακός» που δημιουργούσε συνεχώς προβλήματα. Όχι στους κατακτητές, αλλά στον ΕΛΑΣ και τον αντιστασιακό αγώνα.
Είχε άραγε άδικο ο Γέρο Δήμος; Από τότε όλα αυτά πολλές φορές στριφογύριζαν στο μυαλό μου. Μετά εξήντα χρόνια όμως ήρθε, φαίνεται, η ώρα να ξαναζωντανέψουν λησμονημένες μνήμες, να συναντηθούν και να διασταυρωθούν με συγκεκριμένα στοιχεία και να επαληθεύσουν, για μια ακόμα φορά, τις προφορικές διηγήσεις των πρωταγωνιστών εκείνης της εποχής.
Με χαρά δέχτηκα την πρόταση του Μπάμπη Γραμμένου να συμμετάσχω και να συμβάλλω κι εγώ στην παρουσίαση αυτού του βιβλίου. Γιατί πιστεύω ότι θα βοηθήσει σημαντικά στην αναζήτηση της ιστορικής αλήθειας γύρω από πρόσωπα και γεγονότα που έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση των εξελίξεων κατά την περίοδο της Εθνικής μας Αντίστασης. Μια περίοδο, που πολλές της πλευρές παραμένουν ακόμα άγνωστες και σκοτεινές.
Θα μου επιτρέψετε όμως να θεωρήσω αυτή μου τη συμμετοχή και συμβολή, και ως ένα ελάχιστο οφειλόμενο φόρο τιμής στη μνήμη του πατέρα μου.

«Ευχαριστούμε το Αρωμα», μια φράση συνθηματική που ακουγόταν συχνά από τον ραδιοφωνικό σταθμό του Καΐρου, παραπέμποντας στην ακόμα μια φορά επιτυχή έκβαση του σχεδίου της «Μπουμπουλίνας» της Αντίστασης, της Λέλας Καραγιάννη. Η λέξη «Αρωμα» παρέπεμπε στο Αρωματοπωλείο του φαρμακοποιού συζύγου της, μέσω του οποίου προσφέρθηκαν τεράστιες υπηρεσίες στην Εθνική Αντίσταση και με τα έσοδά του καλύφθηκαν πολλές από τις ανάγκες του Αγώνα. Αρχικά περιέθαλπτε τους πολεμιστές της Αλβανίας που δεν μπορούσαν να φτάσουν στα σπίτια τους, κάτι για το οποίο εξέφραζε τη θλίψη της: «Να πώς κατάντησαν οι νικητές μας, οι ήρωές μας που τους άξιζε να μπουν στην πόλη δαφνοστεφανωμένοι». Η θλίψη έγινε οργή και μίσος προς τους κατακτητές, κάτι που την οδήγησε στη δημιουργία μιας αυτοσχέδιας αντιστασιακής εθελοντικής οργάνωσης με κύριο γνώρισμα και διαφορά απ’ όλες τις άλλες ότι ψυχή και αρχηγός της ήταν μια γυναίκα, η Λέλα Καραγιάννη. Ακόμα και τα επτά παιδιά της θα πάρουν μέρος σε επικίνδυνες αποστολές. Ανέλαβε η ίδια τη φυγάδευση στο Κάιρο περίππου 140 Βρετανών συμμάχων. Οι φλυαρίες όμως του Τζον Ουίλσον, ενός Αυστραλού που βοήθησε, οδήγησαν στη σύλληψη του Γιώργου Καραγιάννη, ο οποίος αντιμετώπισε γενναία τα βασανιστήρια λέγοντας:

Σε μία αναπάντεχη ομολογία για τις ενέργειες των μελών της υπό το δικτατορικό καθεστώς του Πινοσέτ προχώρησε η Εθνική Ενωση Δικαστών της Χιλής, που εκπροσωπεί το σύνολο του δικαστικού σώματος.

Σε ανακοίνωσή του αναφέρει ότι η δικαιοσύνη την εποχή εκείνη είχε απαρνηθεί το ρόλο της ως προασπίστρια των θεμελιωδών δικαιωμάτων. «Ηρθε η ώρα να ζητήσουμε συγγνώμη από τα θύματα… και από την κοινωνία της Χιλής», αναφέρουν οι δικαστικοί.

14 χρόνων, από την Καλλιθέα
«Πατέρα, με πηγαίνουν στην Καισαριανή για εκτέλεση με άλλους επτά κρατούμενους. Μη λυπάστε! Πεθαίνω για τη Λευτεριά και την Πατρίδα».

Ο Αντρέας Λυκουρίνος

Ο Αντρέας Λυκουρίνος γεννήθηκε στα 1931. Κι ο κατακλυσμός της σκλαβιάς τον βρίσκει έντεκα χρονώ.

Πήρε ενεργό μέρος στην πρώτη φάση του αγώνα: Στην επίθεση πείνας. Το ελληνικό φρούριο κράτησε άμυνα γερή ένα χρόνο. Σύνθημα ήτανε, η επιβίωση του Λαού. Η ζωή κι η υγεία μας θα χρειάζονταν στη φάση της εθνικής εξόρμησης που σίμωνε.

Mε τον όρο Σεπτεμβριανά, εννοούμε το πογκρόμ που εξαπέλυσαν οι τούρκοι ακροδεξιοί το 1955 στην ελληνική κοινότητα της Iσταμπούλ. H κυβέρνηση του Mεντερές οργάνωσε αυτές τις συμμορίες που μέσα σε 9 ώρες τη νύχτα από τις 6 μέχρι τις 7 Σεπτέμβρη κατέστρεψαν χιλιάδες σπίτια, μαγαζιά, εκκλησίες και σκόρπισαν τον τρόμο.

Oι ευθύνες δε βαραίνουν μόνο τη τουρκική κυβέρνηση που οργάνωσε το πογκρόμ, βαραίνουν και την ελληνική κυβέρνηση και άρχουσα τάξη. Tα Σεπτεμβριανά ήταν προϊόν του ανταγωνισμού τους, που κόστισε πόνο και αίμα στους απλούς ανθρώπους είτε στην Iσταμπούλ είτε στη Kύπρο.

H δεκαετία του 1950 είχε ξεκινήσει με όρκους πίστης στην ελληνοτουρκική φιλία. Oταν συζητιόταν στη βουλή το 1951 η ένταξη της Eλλάδας στο NATO, έγινε η πρόταση Eλλάδα και Tουρκία να μπουν μαζί ως συνομοσπονδία στη Συμμαχία. Oι δυο χώρες έπαιζαν στρατηγικό ρόλο στην περικύκλωση του ανατολικού μπλοκ από τη Δύση. Hταν η νοτιοανατολική πτέρυγα του NATO και οι δυο άρχουσες τάξεις προσέβλεπαν με ανυπομονησία στα οφέλη από το στρατηγικό τους ρόλο στον Ψυχρό Πόλεμο. Aυτό οδήγησε στον ανταγωνισμό και τη σύγκρουση.

Στον Ταύρο, στα Πετράλωνα, στην οδό Χαμοστέρνας, υπάρχει μνημείο για τους 11 τσιγγάνους που εκτέλεσαν οι Γερμανοί τον Αύγουστο του 1944 για την αντιστασιακή τους δράση.
Ο τσιγγάνος καπετάνιος του ΕΛΑΣ Βασίλης Μήτρου (“Καπετάν-Γύφτος“) από την Κύμη Εύβοιας, ήταν ηγετική μορφή στον ΕΛΑΣ της Εύβοιας, και μάλιστα ανατίναξε ένα γερμανικό αντιτορπιλικό πριν σκοτωθεί στις 3 Σεπτέμβρη 1944 στη μάχη της Λαμπούσας.  Το άγαλμα του καπετάν-Γύφτου βρίσκεται στην οδό Χαμοστέρνας στα Πετράλωνα.
Η οικογένεια Βρυσάκη από τη Λειβαδιά, με την υπόνοια της κατασκοπίας στάλθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Στον ΕΔΕΣ αναφέρονται Ρομά οπλίτες.
Οπως και, προηγουμένως, στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, στην Αλβανία, μαρτυρούνται πολλές περιπτώσεις τσιγγάνων στρατιωτών.
Κατά την υποχώρηση των στρατευμάτων, μετά την κατάρρευση του μετώπου, τον Απρίλη του 1941, οι εξαθλιωμένοι στρατιώτες που προσπαθούσαν να φτάσουν στα σπίτια τους, συχνά με τα πόδια, περιθάλπτονταν από τσιγγάνους σκηνίτες, που τους παρείχαν τροφή και κατάλυμα,
και έβραζαν τα ρούχα τους για να φύγουν οι ψείρες, σύμφωνα με τον Αυγουστίνο Καντιώτη, τότε αρχιμανδρίτη και αργότερα Μητροπολίτη Φλώρινας.

Σαν σήμερα, στις 2 Σεπτεμβρίου του 1944, ταγματασφαλίτες και ναζί σκότωσαν 149 ανθρώπους στο Χορτιάτη, λίγο έξω από τη Θεσσαλονίκη. Το tvxs.gr παρουσιάζει τη συγκλονιστική μαρτυρία της Ελένης Νανακούδη, που κατάφερε να επιβιώσει από τη σφαγή και μίλησε στο Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα. Αποσπάσματα της συνέντευξης προβλήθηκαν στην εκπομπή του Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα με τίτλο «η Ελλάδα του Χίτλερ».

«Οι άνδρες εκτελέστηκαν. Τις γυναίκες τις έκλεισαν σε ένα κτίριο και έβαλαν φωτιά.  Δίπλα μου ήταν μια κυρία, θήλαζε το μωρό της, σκοτωμένη  αυτή και το μωρό θήλαζε, μια έκλαιγε, μια θήλαζε, ήρθαν οι ταγματασφαλίτες και βλέπανε το μωρό και γελούσαν που θήλαζε από την μάνα»…

Τα ξημερώματα της 1ης Σεπτεμβρίου του 1939 η ναζιστική Γερμανία εισβάλλει στην Πολωνία. Με μία σαρωτική στρατιωτική επιχείρηση, από ξηρά και αέρα, ο ναζιστικός στρατός αιφνιδιάζει τους Πολωνούς και μέσα σε μια εβδομάδα έχει διαλύσει σχεδόν την άμυνα τους. Στο τέλος του μήνα η Βαρσοβία θα παραδοθεί. Είναι η επίθεση που θα σημάνει την έναρξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου…

Ο Χίτλερ έχει στείλει ήδη από το 1935 μηνύματα για τις επεκτατικές βλέψεις του προχωρώντας σε απροκάλυπτο απανεξοπλισμό παραβιάζοντας τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, αλλά και το 1936 με την επαναστρατιωτικοποίηση της Ρηνανίας.

Στη συνέχεια το 1938 με βίαιο τρόπο διασφαλίζει την ενσωμάτωση της Αυστριακής Δημοκρατίας στη Γερμανία, ενώ η κρίση που ξέσπασε σχεδόν αμέσως μετά με τους Σουδήτες Γερμανούς, οι οποίοι ζούσαν στις παραμεθόριες περιοχές της δυτικής Τσεχοσλοβακίας, έληξε με τη Συμφωνία του Μονάχου και την παραχώρηση τσεχοσλοβακικών εδαφών στη Γερμανία.