ΜΕΛΕΤΕΣ - ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ

41961 Tότε που “ψήφισαν τα δέντρα”

Ηταν οι εκλογές που έμειναν στην ιστορία ως οι «εκλογές βίας και νοθείας».

Η εφταετία του Καραμανλή και της ΕΡΕ (1955-1963) διαφημίζεται σήμερα σαν η «χρυσή περίοδος» ένα «θαύμα»: η εποχή των μεγάλων έργων, της σύνδεσης της Ελλάδας με την ΕΟΚ των αλματωδών ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης. Σίγουρα ήταν μια περίοδος «χρυσή», όμως ήταν τέτοια για την άρχουσα τάξη του ελληνικού καπιταλισμού. Την ίδια περίοδο οι κοινωνικές ανισότητες μεγάλωσαν. Το «κράτος της δεξιάς» που οικοδομήθηκε πάνω στα συντρίμια του κινήματος της Αντίστασης από τον εμφύλιο και μετά, ζούσε και βασίλευε.

Οι εκλογές του 1958 ήταν ένα μεγάλο σοκ για την άρχουσα τάξη και τους αμερικάνους φίλους της. Σ’ εκείνες τις εκλογές η ΕΔΑ το νόμιμο κόμμα της αριστεράς, το ΚΚΕ ήταν εκτός νόμου, κέρδισε το 24,4% των ψήφων και 79 βουλευτές. Εγινε το δεύτερο κόμμα, η αξιωματική αντιπολίτευση. Εντεκα χρόνια μετά τη συντριβή του κινήματος της Αντίστασης η Αριστερά ξανασήκωνε κεφάλι με εντυπωσιακό τρόπο.

4Αρχές του 1943 η πανωλεθρία των ναζί στη μάχη του Στάλιγκραντ έγειρε οριστικά την πλάστιγγα  του πολέμου στην πλευρά των συμμάχων. Οι τεράστιες απώλειες τους (πάνω από 850.000 νεκροί, αιχμάλωτοι και τραυματίες) καθιστούν άλυτο το ήδη οξυμένο πρόβλημα των εφεδρειών τους. Προκειμένου να το αντιμετωπίσουν, αναγκάζονται στην επιστράτευση βιομηχανικών εργατών, οι οποίοι στέλνονται στο μέτωπο. Έτσι το πρόβλημα μετατοπίζεται στην αναπλήρωση των κενών στη πολεμική τους βιομηχανία. Καθώς το πρόγραμμα «εθελοντικής» εργασίας από τις κατεχόμενες χώρες έχει αποτύχει, στρέφονται στη λύση της πολιτικής επιστράτευσης στις χώρες αυτές. Στις 19 Φεβρουάρίου ο Γκέμπελς δήλωνει: «Ο γερμανικός λαός δίνει το αίμα του, η υπόλοιπη Ευρώπη ας δώσει την εργασία της».

Οι φήμες περί επικείμενης επιστράτευσης στην Ελλάδα φουντώνουν. Ο πρωθυπουργός Λογοθετόπουλος προκειμένου να διασκεδάσει τις φήμες δηλώνει: «Η ελληνική κυβέρνησης διαψεύδει κατηγορηματικώς τας κυκλοφορούσας φήμας σχετικώς με δήθεν μελετόμενην πολιτικήν επιστράτευσιν.» Η διάψευση της διάψευσης δεν αργεί να έρθει. Στις 23 Φεβρουαρίου δημοσιεύεται η ακόλουθη διαταγή:

Επί τη βάσει της υπό του Φύρερ και Ανωτάτου Αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων χορηγηθείσης μοι εξουσιοδοτήσεως διατάσσω τα κάτωθι:

4Σαν σήμερα, στις 5 Μαρτίου του 1933, στη Γερμανία διεξάγονται εκλογές. Ήδη το ναζιστικό κόμμα είχε καταφέρει να έχει πίσω του μια τεράστια πλημμυρίδα μαζικής υποστήριξης. Η νέα Βουλή που συγκλήθηκε ψήφισε να δοθούν στον Χίτλερ απεριόριστες εξουσίες. Ήταν η αρχή του τέλους. Σύντομα η σημαία της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης αντικαταστάθηκε από τον αγκυλωτό σταυρό των Εθνικοσοσιαλιστών. Της Κατρίν Αλαμάνου

Το αποτέλεσμα των εκλογών έδινε το 44% των ψήφων και 288 έδρες στο NSDAP του Χίτλερ.

Έχοντας υποστηρικτή το μικρό Γερμανικό Εθνικό Λαϊκό Κόμμα (DNVP), οι Εθνικοσοσιαλιστές επιτυγχάνουν την απόλυτη πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο (52%). Η κυριαρχία του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος αρχίζει. Θα λήξει μόνον με τον τερματισμό του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη, το Μάιο του 1945.

Όμως πώς οδηγήθηκε η Γερμανία στις εκλογές του Μαρτίου του 1933 και ακολούθως στη δίνη του ναζισμού, στον οποίο συμπαρέσυρε ολόκληρη την Ευρώπη;

4Η Ρόζα Λούξεμπουργκ είναι μία από τις ηρωικότερες μορφές της ιστορίας και από τους μεγαλύτερους θεωρητικούς του εργατικού κινήματος. Ανήκει στις κορυφαίες μορφές εκείνης της γενιάς επαναστατών που υπήρξαν «προϊόντα» αλλά και δημιουργοί της εποχής της «εφόδου της εργατικής τάξης στον ουρανό» στο πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα, μαζί με τον Λένιν, τον Τρότσκι, τον Γκράμσι και άλλους/ες. Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς, παρά τις διαφορές τους και τις αντιπαραθέσεις τους σε θεωρητικά αλλά και πρακτικά – πολιτικά ζητήματα, με την αδιαλλαξία τους στα ζητήματα αρχών και την απόλυτη συνέπεια ιδεών και δράσης, αποτελούν αξεπέραστα πρότυπα. Στην ορμή εκείνου του επαναστατικού κύματος γεννήθηκαν ιδέες και υποδείγματα δράσης που είναι εξαιρετικά επίκαιρα και χρήσιμα σήμερα, στις συνθήκες του νεοφιλεελύθερου και επιθετικού καπιταλισμού – ιμπεριαλισμού. Όλοι οι μεγάλοι επαναστάτες αυτής της περιόδου, η οποία σφραγίστηκε από τη μεγάλη ρωσική επανάσταση, μοιράστηκαν μερικές βασικές αρχές, τις οποίες εμβάθυναν θεωρητικά αλλά και στη φωτιά της μάχης: τον αδιάλλακτο διεθνισμό, την πίστη στην επανάσταση που θα ήταν έργο της ίδιας της εργατικής τάξης στο δρόμο για τη χειραφέτησή της, το όραμα ενός σοσιαλισμού που θα ήταν η πιο πλέρια μορφή δημοκρατίας στην ανθρώπινη Ιστορία κ.λπ. Σήμερα μας ενδιαφέρουν εξίσου αυτή η κοινότητα των ιδεών αλλά ακι οι παραμκαταθήκες και τα υποδείγματα της δράσης. Έτσι όπως αυτά μπορούν να επικαιροποιηθούν στις συνθήκες που ζουν, αγωνιούν και αγωνίζονται εκατομμύρια και εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη.

Πόσο σύγχρονη και επίκαιρη είναι η σκέψη και το έργο της Ρόζας Λούξεμπουργκ στη σημερινή εποχή ανάπτυξης του κινήματος ενάντια στην καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση;
Nομίζω ότι είναι, και μάλιστα πάρα πολύ. Και αυτό επειδή στη Ρόζα υπάρχουν τρία στοιχεία που την κάνουν να ξεχωρίζει. Το πρώτο είναι το ζήτημα του διεθνισμού. Το δεύτερο είναι το ιστορικό δίλημμα «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα». Και το τρίτο είναι το ζήτημα του σοσιαλισμού και της δημοκρατίας.

3«Όλοι στην Κοκκινιά περίμεναν ποια θα είναι η απάντηση των Ναζί και των ντόπιων συνεργατών τους μετά από τρεις αποτυχημένες προσπάθειες να εισβάλουν στην πόλη».

Ο ΕΛΑΣ στην Κοκκινιά ήταν σε επιφυλακή και από πολύ αργά το βράδυ οι μαχητές του είχαν λάβει θέση μάχης και περιφρούρησης της πόλης. Η διάταξη των διμοιριών του ΕΛΑΣ ήταν σε σχήμα «Λ». Ξεκινούσαν από το Γ΄ Νεκροταφείο και έφταναν στο Κουτσουκάρι και τα Γερμανικά από τη μία πλευρά, ενώ από την άλλη ξεκινούσαν από το Γ΄ Νεκροταφείο και έφταναν στις εργατικές πολυκατοικίες, την Παιδική Στέγη και τα Άσπρα Χώματα. Η κύρια δύναμη του ΕΛΑΣ έχει οχυρωθεί στη βόρεια πλευρά από το Περιβολάκι (πλατεία Δαβάκη) και είναι το 3ο τάγμα του Γιάννη Πισσάνου. Ακριβώς πίσω από την πλατεία βρίσκεται και η κλινική του Χρυσοχέρη, στην ταράτσα της οποίας είχε στηθεί το οπλοπολυβόλο του ΕΛΑΣ με ευθύνη της διμοιρίας του Κώστα Διαμαντή.

Ηδη από το 1924, ο Γιάννης Κορδάτος με το βιβλίο του «Η Κοινωνική Σημασία της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821» είχε αποκαταστήσει το πραγματικό περιεχόμενο του 1821: ήταν μια επανάσταση ενάντια στη φεουδαρχία και την καταπίεση, που εκφραστές της δεν ήταν μόνο οι Οθωμανοί πασάδες και μπέηδες αλλά και οι ντόπιοι προύχοντες, κοτζαμπάσηδες και δεσποτάδες.

Να τι έλεγε για παράδειγμα ο Κορδάτος για τον ρόλο της Εκκλησίας που ήταν ένας από τους βασικούς θεσμούς που στήριζαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία: «Η Εκκλησία μάλιστα έπαιρνε από κάθε χριστιανό ραγιά ειδικό φόρο που λεγόταν ρόγα ή ζητεία. Πολλές φορές έκανε κατάσχεση στ’ αλέτρι ή τ’ άλλα γεωργικά εργαλεία του αγρότη, αν τύχαινε και δεν πλήρωνε τον παραπάνω φόρο. Γενικά μάλιστα ο κάθε χριστιανός ραγιάς ήταν υποχρεωμένος το 1/3 από το εισόδημά του και την περιουσία του να το δίνει δια τας ανάγκας της Εκκλησίας, δηλαδή των μητροπολιτών. Από, παντού λοιπόν, ο φτωχοαγρότης ήταν περιτριγυρισμένος από την ολιγαρχία των εκμεταλλευτών του. Και τι εκμεταλλευτών: απλήστων, τυρανικών και βαρβάρων!»

Άποψη του μνημείου που σχεδίασε ο τελευταίος διευθυντής του Μπάουχάους Λούντβιχ μις βαν ντερ Ρόε προς τιμή της Ρόζας Λούξεμπουργκ και του Καρλ Λίμπκνεχτ. Το μνημείο ανεγέρθη το 1926 στο Βερολίνο, αλλά αργότερα κατεδαφίστηκε από τους ναζί.

Άποψη του μνημείου που σχεδίασε ο τελευταίος διευθυντής του Μπάουχάους Λούντβιχ μις βαν ντερ Ρόε προς τιμή της Ρόζας Λούξεμπουργκ και του Καρλ Λίμπκνεχτ. Το μνημείο ανεγέρθη το 1926 στο Βερολίνο, αλλά αργότερα κατεδαφίστηκε από τους ναζί.

Το κίνημα του Μπάουχάους

Ανάμεσα σε όλα τα πρωτοπόρα καλλιτεχνικά κινήματα που ξεπήδησαν το Μεσοπόλεμο και κυνηγήθηκαν ανελέητα από τους ναζί, ξεχωριστή περίπτωση απετέλεσε το θρυλικό Μπάουχάους (Bauhaus), μια σπουδαία καλλιτεχνική σχολή με ριζοσπαστικό προοδευτικό προσανατολισμό. Το Μπάουχάους ιδρύθηκε από το Γερμανό αρχιτέκτοναΒάλτερ Γκρόπιους το 1919 στη Βαϊμάρη και έδρασε σε διάφορες γερμανικές πόλεις μέχρι το 1933.
Οι πρώτες ιστορικές του ρίζες τοποθετούνται συχνά στις μεσαιωνικές συντεχνίες που αναλάμβαναν την οικοδόμηση των καθεδρικών ναών, καθώς και στο βρετανικό κίνημα του 19ου αιώνα “Arts and Crafts” το οποίο έδρασε κατά τη διάρκεια της βιομηχανικής επανάστασης και προσπάθησε να μπολιάσει την καλλιτεχνική έκφραση στη δημιουργία βιομηχανικών προϊόντων καθημερινής χρήσης, προκειμένου να τα καταστήσει πιο ανταγωνιστικά.
Από την ίδρυσή του κιόλας, το Μπάουχάουζ τάραξε τα νερά του μέχρι τότε καλλιτεχνικού κατεστημένου με το πρωτοποριακό του μανιφέστο που καυτηρίαζε τη διάκριση μεταξύ της επιστήμης, της  τεχνικής και της τέχνης και επαγγελλόταν την επανένωση όλων αυτών των κλάδων στην πραγματική παραγωγή.
Ο ακρογωνιαίος λίθος λοιπόν της φιλοσοφίας του Μπάουχάους είναι η άρνηση του απόλυτου διαχωρισμού ανάμεσα στην καλλιτεχνική και τη βιομηχανική παραγωγή. Ο βαθύτερος σκοπός των εκπροσώπων του ήταν να συνδυάσουν αρμονικά την επιστημονική γνώση, την τέχνη και την τεχνική, προκειμένου να φέρουν πιο κοντά την καλλιτεχνική δημιουργία στην “πεζή” καθημερινότητα, με απώτερο στόχο τη δημιουργία του κοινωνικά χρήσιμου αντικειμένου-έργου τέχνης. Η λιτότητα στην έκφραση, η χρηστικότητα του αντικειμένου (λειτουργισμός φανξιοναλισμός), η ανάδειξη της συνδυαστικής, πλαστικής και εκφραστικής δυνατότητας των διαφορετικών υλικών, καθώς και η χρήση της τεχνολογίας για καλλιτεχνικούς σκοπούς (design, εργονομία κλπ) και πάνω απ’ όλα η σφαιρική διδασκαλία και πρακτική εφαρμογή όλων των μορφών παραγωγής σ’ ένα ενιαίο αντικείμενο, συνθέτουν τις βασικές αρχές της θεωρίας του Μπάουχάους.

Λιγα λογια για τον σοφο Σολωνα…. Που αν ζούσε στις μέρες μας και έβλεπε το ρατσισμό να θεριεύει, θα κτυπαγε το κεφαλι του στον τοιχο…. Τι μας λέει ο Σολων σε ενα ποιημα του
Πολλούς δ’ Αθήνας πατρίδ’ ες
θεόκτιστον¨ανήγαγον πραθέντας, άλλον εκδίκως,άλλον δικαίως, τους
δ’ αναγκαίης υπόχρειούς φυγόντας, γλώσσαν ουκέτ’ Αττικήνιέντας,
ως δη πολλαχήι πλανωμένους.

Που παει να πει κάτι τέτοιο:

Έφερα πίσω στην Αθήνα που από θεούς
εκτίσθηκε όσους πουληθήκαν σκλάβοι -είτε παράνομα είτε βάσει
νόμων. Κι όσους γι’ ανάγκη, για να ξεφύγουν απ’ τα χρέη και τη
φτώχεια, περιπλανιόντουσαν εδώ κι εκεί έχοντας ως και τη γλώσσα
τους, την Αττική, ξεχάσει.

*Πώληση σκλάβων στις ΗΠΑ το 1856.

*Πώληση σκλάβων στις ΗΠΑ το 1856.

25/2/1822: Η δουλεία καταργείται στην Ελλάδα, με διάταξη του Συντάγματος της Επιδαύρου.

Με το Σύνταγμα εκείνο, οι Έλληνες, εντελώς πρωτοποριακά για την Ευρώπη της αποικιοκρατίας, θέσπισαν την κατάργηση της δουλείας.
Διάφορα κράτη της Ευρώπης και κυρίως μετά την Γαλλική Επανάσταση του 1789 είχαν αρχίσει να καταργούν τη δουλεία, αλλά μόνο για τα εδάφη τους. Το δουλοκτητικό καθεστώς, εντελώς υποκριτικά, παρέμενε στις εκτεταμένες αποικίες όλων των Ευρωπαίων.