Ο Φρέντυ Ασσαέλ βρέθηκε στην πρώτη σειρά των συγκεντρωμένων από τους Γερμανούς εβραίων στην Πλατεία Ελευθερίας στις 11 Ιουλίου του 1942. (Ο Φρέντυ είναι 4ος από δεξιά, ο ψηλός με το μαύρο κοστούμι)
Η συγκλονιστική ιστορία της οικογένειας Ασσαέλ και πώς η αγάπη των φίλων και ο έρωτας συνέβαλαν ώστε να μη χαθεί στο Άουσβιτς
Του Βαγγέλη Πλάκα
Θεσσαλονίκη, 11 Ιουλίου 1942. Οι κατοχικές δυνάμεις συγκεντρώνουν στην πλατεία Ελευθερίας κάτω από τον καυτό καλοκαιρινό ήλιο όλους τους άντρες εβραίους της Θεσσαλονίκης, ηλικίας 18 έως 45 ετών. Υπό εξευτελισμούς και βασανιστήρια τους καταγράφουν και λίγες ημέρες μετά τους οδηγούν στα καταναγκαστικά έργα.
Στην πρώτη σειρά βρίσκεται ο 23χρονος Φρέντυ Ασσαέλ, που ξυλοκοπείται άγρια και εγγράφεται πρώτος στη λίστα. Μία σειρά γεγονότων και απίστευτων συγκυριών θα γλιτώσει το νεαρό εβραίο από τα καταναγκαστικά έργα και αργότερα και από τα τρένα του θανάτου από τη Θεσσαλονίκη προς το Άουσβιτς-Μπιρκενάου. Εκεί όπου βρήκαν φρικτό θάνατο περισσότεροι από 44.000 θεσσαλονικείς εβραίοι, καθώς από τους 46.091 που μεταφέρθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης επέστρεψαν μόνο 1.950. Ελάχιστοι κατάφεραν να ξεφύγουν από τις ναζιστικές δυνάμεις και να μην μπουν στα τρένα προς την Πολωνία και το θάνατο. Κάποιοι μπόρεσαν και έφυγαν προς Αθήνα ή κρύφτηκαν στην ύπαιθρο, άλλοι βγήκαν στο βουνό ή γλίτωσαν, γιατί είχαν ή κατάφεραν και απέκτησαν την ιταλική υπηκοότητα. Τρεις μόλις εβραϊκές οικογένειες κατάφεραν και κρύφτηκαν μέσα στη Θεσσαλονίκη, κάτω από τη μύτη των ναζί με τη βοήθεια χριστιανικών οικογενειών, που με κίνδυνο της ζωής τους τους έκρυψαν σε σπίτια μέσα στην πόλη. Η πενταμελής οικογένεια Ασσαέλ (οι γονείς Μάρκο και Ίντα, και τα παιδιά τους Φρέντυ, Ζανίν και Λουλού) κρύφτηκε από τον Μανώλη Κονιόρδο και τη Μαρία Βουδούρογλου στο σπίτι της στην περιοχή της σημερινής νομαρχίας, περνώντας το χρόνο της ακόμη και μέσα σε μία ειδική κρύπτη, ξεγελώντας τις κατοχικές δυνάμεις αλλά και πολλούς καταδότες. Η “ΜτΚ” παρουσιάζει σήμερα την ιστορία της…
O Φρέντυ Ασσαέλ γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1919. Ήταν μαθητής της Γερμανικής σχολής, αλλά ο πατέρας του Μάρκο τον σταμάτησε όταν στη Γερμανία ανέβηκε στην εξουσία ο Χίτλερ. Σπούδασε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο χημικός μηχανικός και αποφοίτησε με άριστα. Με την επιστροφή του στη Θεσσαλονίκη εργάστηκε στο εργοστάσιο παραγωγής λαδιού του Ξενάκη στην περιοχή Φιξ. Ο Μάρκο ήταν παραγωγός και έμπορος ειδών οικιακής χρήσης και διατηρούσε κατάστημα στη Φράγκων. Ήταν παντρεμένος με την Ίντα και εκτός από τον Φρέντυ είχαν και δύο κόρες, τη Ζανίν και τη Λουλού. Η οικογένεια έμενε σε ένα διώροφο σπίτι στη Βασιλίσσης Όλγας.
Η είσοδος των γερμανικών κατοχικών δυνάμεων στη Θεσσαλονίκη άλλαξε άρδην τη ζωή στην πόλη και ειδικά του εβραϊκού πληθυσμού. Το εργοστάσιο λαδιού επιτάχθηκε για τις ανάγκες του γερμανικού στρατού, ωστόσο ένα τυχαίο γεγονός θα αποδειχθεί σημαντικό για την εξέλιξη της ιστορίας. Ο Φρέντυ εντοπίζει ένα λάθος στον υπολογισμό της ποσότητας που οι Γερμανοί υπέγραψαν πως παρέλαβαν και ενημερώνει τους προϊσταμένους του. Η εντιμότητά του εκτιμάται και από τους γερμανούς αξιωματικούς Μίνζιγκερ και Κούκουκ. Όταν θα συμβούν τα γεγονότα της πλατείας Ελευθερίας και ο Φρέντυ θα ξυλοκοπηθεί άγρια, οι δύο αυτοί Γερμανοί, που θα τον δουν την επομένη χτυπημένο, θα εισηγηθούν να χαρακτηριστεί απαραίτητος ως χημικός μηχανικός για τη λειτουργία του, σημαντικού για τις κατοχικές δυνάμεις εργοστασίου λαδιού, ώστε να μην οδηγηθεί στα καταναγκαστικά έργα. Και έτσι ο Φρέντυ πήρε τη σχετική άδεια εξαίρεσης, η οποία μάλιστα φέρει την υπογραφή του διαβόητου Μαξ Μέρτεν.
Η στάση των Γερμανών με τον καιρό θα σκληρύνει και η οικογένεια Ασσαέλ θα διωχθεί από το σπίτι της, όπως και όλοι οι εβραίοι, και θα οδηγηθεί σε γκέτο. Είναι το πρελούδιο της εξόντωσής τους και αυτό το αντιλαμβάνεται ένας στενός φίλος της οικογένειας, ο Μανώλης Κονιόρδος, ο οποίος καλεί τους Ασσαέλ να κρυφτούν, ώστε να μην μπουν στα τρένα του θανάτου προς την Πολωνία. Εκτός από τη φιλική σχέση με την οικογένεια, ακόμη ένα βασικό κίνητρο του ενδιαφέροντος του Κονιόρδου ήταν και ο έρωτας για την πανέμορφη Λουλού. Τελικά τους πείθει και η οικογένεια κρύβεται σε ένα φιλικό σπίτι, ωστόσο η απουσία από το γκέτο γίνεται γρήγορα αντιληπτή.
Ο Φρέντυ συλλαμβάνεται στο εργοστάσιο και οδηγείται μπροστά στον “σκληρό” των SS Aλόις Μπρούνερ. Θα σταματήσει τα βασανιστήρια μόνο όταν ο Φρέντυ του δείξει το χαρτί με την υπογραφή Μέρτεν.
Ο γιος του Φρέντυ, Ανδρέας Ασσαέλ, διηγείται στη “ΜτΚ” το περιστατικό: “‘Εσείς με χτυπάτε εδώ, αλλά εγώ είμαι υπεύθυνος για την παράγωγη 50 τόνων λαδιού που τώρα θα χαλάσει, εάν δεν με πιστεύετε τηλεφωνήστε στους Γερμανούς Μίνζιγκερ και Κούκουκ’, του λέει ο Φρέντυ και όντως ο Μπρούνερ τηλεφωνεί. Του εξηγούν ότι ο πατέρας μου είναι τίμιος και απολύτως απαραίτητος στο εργοστάσιο. Ο Μπρούνερ γυρνάει στο πατέρα μου και του λέει. ‘Δεν ξέρω πώς το πήρες αυτό το χαρτί, εβραίε, θα πας τώρα στο εργοστάσιο να δουλέψεις και αύριο το πρωί θα έρθεις εδώ με τους δικούς σου και θα σας δώσω ένα χαρτί να παραμείνετε στη Θεσσαλονίκη. Έχεις το λόγο μου, το λόγο ενός γερμανού αξιωματικού’”.
Το άλλο πρωί, παρά τις διαφωνίες του Κονιόρδου, η οικογένεια Ασσαέλ εμφανίζεται στον Μπρούνερ. Ήταν Πρωτομαγιά του 1943. Ο Μάρκο βασανίζεται και ο Μπρούνερ δεν δείχνει καμία διάθεση να τηρήσει το λόγο της στρατιωτικής του τιμής. Ωστόσο, ένα προσυνεννοημένο από τον Φρέντυ τηλεφώνημα των δύο γερμανών προϊσταμένων του στο εργοστάσιο θα αποτελέσει το ‘διαβατήριο’ προς την έξοδό τους. Ο Μπρούνερ γυρνά στον πατέρα μου και λέει: ‘Εσύ στο εργοστάσιο… οι άλλοι εδώ’. ‘Δεν πάω πουθενά, μαζί ήρθαμε και μαζί θα φύγουμε και αύριο θα ξαναέρθουμε, για να μας δώσετε το χαρτί που μας υποσχεθήκατε’. Ο Μπρούνερ εντυπωσιάστηκε από το θάρρος του πατέρα μου και τα άψογα γερμανικά του, το ξανασκέφτηκε και λέει: ‘Δρόμο όλοι και αύριο στις 8 εδώ, θα σας έχω έτοιμα τα χαρτιά’”, μεταφέρει ο κ. Ανδρέας Ασσαέλ το περιστατικό.
Οι Ασσαέλ φεύγουν και έκτοτε εξαφανίζονται με τη βοήθεια του Κονιόρδου…
Στο σπίτι της Μαρίας Βουδούρογλου
Η Μαρία Βουδούρογλου ήταν γεννημένη στη Μικρά Ασία. Ο σύζυγός της είχε δολοφονηθεί από τους Τούρκους και ως πρόσφυγας έφθασε στη Θεσσαλονίκη. Εργαζόταν ως οικονόμος της βρετανικής πρεσβείας και είχε βασανιστεί από τους Γερμανούς για να αποκαλύψει βρετανικά μυστικά. Πολλές φορές είχε κρύψει στο σπίτι της αποκομμένους βρετανούς στρατιώτες και ήταν βαθιά χριστιανή, πατριώτισσα και έτρεφε μίσος για τους Γερμανούς.
Έμενε στον πάνω όροφο ενός διώροφου σπιτιού ιδιοκτησίας της στη σημερινή περιοχή της νομαρχίας μαζί με το γιο της Αντώνη, ενώ είχε και μία παντρεμένη κόρη, τη Μαίρη. Σε αυτήν οδήγησε τους Ασσαέλ ο Κονιόρδος, αρχικά για να τους κρύψει για λίγες ημέρες. Οι λίγες ημέρες ωστόσο έγιναν ενάμισης χρόνος, μέχρι την απελευθέρωση. Ο κ. Ανδρέας Ασσαέλ περιγράφει: “Η Μαρία αποδείχθηκε σοφή, κράτησε όλες τις προφυλάξεις, για να μη μάθει κανείς τίποτα. Κάθε δύο μήνες έστελνε τους δικούς μου αλλού και έκανε μία συγκέντρωση με γυναίκες της γειτονιάς, ψώνιζε τα τρόφιμα από διαφορετικούς μπακάληδες για να μη φανεί ότι αγοράζει για περισσότερους. Έφτιαξε μία κρύπτη μέσα στο σπίτι: σε μία γωνιά του σπιτιού υπήρχε μια αποθήκη, εκεί βάλανε ένα κρεβάτι και από επάνω τοποθέτησαν τα κάρβουνα. Σε περίπτωση κίνδυνου οι Ασσαέλ τρύπωναν από κάτω και έκλειναν την είσοδο της κρυψώνας με ένα κουτί κάρβουνα. Οι δικοί μου κάνανε συχνά πρόβες για να μειώσουν το χρόνο που χρειαζόντανε για να μπούνε κάτω από το κρεβάτι με τα κάρβουνα και η Μαρία γελούσε, βλέποντάς τους κάθε φορά μουτζουρωμένους από τα κάρβουνα”. Και όντως χρειάστηκε κάποιες φορές να χρησιμοποιήσουν την κρυψώνα, όπως όταν οι Γερμανοί εισέβαλαν στο σπίτι για να το επιτάξουν, αλλά τελικά δεν το έκαναν, διότι έκριναν πως η τουαλέτα δεν πληρούσε τις… προδιαγραφές τους.
Για μία μικρή περίοδο κρύφτηκαν, μεταξύ άλλων, και στο σπίτι του Ιωσήφ Χαλεπλή στη Χαριλάου, που έκρυβε επίσης και έναν Άγγλο. Μία ημέρα μετά που έφυγαν οι Ασσαέλ, οι Γερμανοί ανακάλυψαν πως ο Χαλεπλής έκρυβε Βρετανούς και τον εκτέλεσαν…
Έτσι πέρασαν οι μήνες και έφθασαν οι ώρες της απελευθέρωσης. Ο κ. Ανδρέας Ασσαέλ περιγράφει τον πρώτο αέρα ελευθερίας που ανέπνευσε η οικογένεια: “Ξαφνικά κοντακιές πέφτουνε βροχή στην εξώπορτα: ‘Ανοίξτε εν ονόματι του Λαϊκού Στρατού, ξέρουμε ότι κρύβεις εβραίους, δεν θα τους πειράξουμε, θέλουμε τα λεφτά για τον αγώνα”. Μόλις τα ακούει αυτά η Μαρία, φωνάζει στους δικούς μου. ‘Φύγετε, θα τους καθυστερήσω. – Δεν ντρέπεστε, Έλληνες να φέρεστε έτσι;’. Οι Ασσαέλ έχουν ήδη φύγει από την πίσω σκάλα. Κάποια στιγμή, κάπου στη Μαρτίου, καταλαβαίνουν ότι για πρώτη φορά μετά από ενάμιση χρόνο είναι όλοι μαζί στο δρόμο”.
Μέχρι τα πράγματα να ηρεμήσουν, οι Ασσαέλ φιλοξενήθηκαν στο σπίτι του Κώστα Αθυρίδη, φίλου του Μάρκο. Θα χρειαστεί ωστόσο πολύς καιρός έως ότου η ζωή τους μπει ξανά σε μια κανονικότητα… Και φυσικά δεν ήταν ποτέ ξανά η ίδια… Για τους Ασσαέλ, για την εβραϊκή κοινότητα, για την ίδια τη Θεσσαλονίκη…
ΥΓ. Τελικά ο Μανώλης Κονιόρδος και η Λουλού Ασσαέλ δεν παντρεύτηκαν. Ο Μανώλης Κονιόρδος, η Μαρία Βουδούρογλου και ο Αντώνης τιμήθηκαν με τον τίτλο του “Δίκαιου των Εθνών”.
Πηγή:https://makthes.gr
