«Οχι κραυγές και κλάματα
ιερή σιγή να φέξει
το χώρο ετούτο που έπεσαν
οι Αγιοι 106
γερόντοι και ανταρτόπουλα
παιδιά της Ρωμιοσύνης
κάθε όνομα και ένα σπαθί
κ’ ένα άστρο αδελφοσύνης
ωσότου να ‘ρθει η Λευτεριά
στάρι κι ανθό να σπείρει
και το θλιμμένο Κούρνοβο
να στήσει πανηγύρι
κ’ οι 106 αδούλωτοι για πάντα αναστημένοι
φρουροί του δίκιου να ορθώσουν
μέσα στην οικουμένη».
Εκείνο το ανοιξιάτικο πρωινό της 20ης Μαΐου 1941, καθώς οι πρώτοι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές ρίχνονταν στο κενό από τα τρικινητήρια μεταγωγικά αεροπλάνα με τους ναζιστικούς σταυρούς στα μεταλλικά τους φτερά πάνω από την Κρήτη, τα επόμενα λεπτά, οι επόμενες ώρες και οι επόμενες δώδεκα δραματικές ημέρες που επακολουθήσαν, θα ήταν πάντα χαραγμένες στη μνήμη όσων επέζησαν, αφού στο έδαφος, μετά το πρώτο σοκ της πτώσης, ο θάνατος θα παραμόνευε παντού στο ηλιόλουστο αυτό νησί της Μεσογείου, με την μακρά παράδοση αντίστασης ενάντια σε κάθε κατακτητή. Η Μάχη της Κρήτης ή όπως είναι περισσότερο γνωστή στον αγγλοσαξονικό κόσμο ως η μάχη για την Κρήτη είχε αρχίσει.
Η ρωσοεβραϊκή του καταγωγή τροφοδότησε τα έντονα αντισημιτικά αντανακλαστικά των εχθρών του, χρόνια πριν αποκρυσταλλωθεί από τους ναζί το πρότυπο του “εβραιομπολσεβίκου”.
Στις 3 Ιουνίου 1941 οι γερμανοί κατακτητές κατέστρεψαν ολοσχερώς το χωριό Κάνδανος Χανίων και εκτέλεσαν 180 από τους κατοίκους του, σε αντίποινα για την αντίσταση που πρόβαλαν κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης
Δημήτρης Δαμασκηνός, Εξόριστοι στο «Νησί του Θανάτου». Μαρτυρίες, ντοκουμέντα και δημοσιεύματα για τις εκτοπίσεις αγωνιστών στη Γαύδο. Μαρτυρίες εξορίστων (1929-1951), εκδ. Παρασκήνιο, Αθήνα 2020, σσ. 364 + φωτογραφίες, χάρτες, κατάλογοι, ευρετήρια και εκτενής βιβλιογραφία.
Ο Γιάννης Δ. Αικατερινάρης (1878-1954) ήταν ένα από τα έξι παιδιά του Δήμου και της Αναστασίας Αικατερινάρη. Γεννήθηκε στον Πολύγυρο. Προπάππος του ήταν ο Κύρκος Παπαγιαννάκης-Αικατερινάρης και παππούς του ο Γιαννάκης Αικατερινάρης, από τον οποίο πήρε και το όνομά του. Και οι δυο πρόγονοί του σφαγιάσθηκαν από τους Οθωμανούς κατακτητές στα επαναστατικά κινήματα της Χαλκιδικής κατά τον 19ο αιώνα. Ο πρώτος το 1821 και ο δεύτερος το 1854.
Για τον Κύρκο υπάρχει προτομή στον Πολύγυρο -με μισό και παραποιημένο σε Παπαγεωργάκης(;) το επίθετό του…- ενώ το ονοματεπώνυμο του δευτέρου (γιου του Κύρκου) αναγράφεται πρώτο στο ηρώο Πολυγύρου, ως Γιάννης Αικατερινάρης[1].
Η προσωπικότητα, ωστόσο, του Γιαννάκη Δήμου Αικατερινάρη ήταν το ίδιο σημαντική, όσο και των προγόνων του. Τολμώ μάλιστα να την συγκρίνω, σε θέματα παιδείας, με εκείνη του Γεωργίου Χρυσίδη (1799-1873), ανεψιού του Κύρκου Παπαγιαννάκη-Αικατερινάρη, του οποίου η προσφορά στην πατρίδα είναι ανεκτίμητη. Δραστηριοποιήθηκε, μετά την επικράτηση της επανάστασης του 1821, στα πρώτα κέντρα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους (Αίγινα, Ναύπλιο, Ύδρα, Αθήνα, κ.λπ.). Συνέβαλε όσο λίγοι στην οργάνωσή του, ιδιαίτερα σε θέματα αρχαιολογίας και ενημέρωσης.[2]
Αν όμως ο Γεώργιος Χρυσίδης θεωρείται από πολλούς ως συντηρητικός στις απόψεις του -πολλές γραπτές μαρτυρίες εκείνης της εποχής φανερώνουν το αντίθετο- ο Γιάννης Δ. Αικατερινάρης αναμφίβολα ήταν ένας επαναστάτης, απ’ αυτούς που η οικογένεια έχει να επιδείξει πολλούς. Μετά την αποφοίτησή του από τα σχολεία Πολυγύρου πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου σπούδασε στη «Μεγάλη του Γένους Σχολή». Γνώστης πολλών γλωσσών ασχολήθηκε με μεταφράσεις, διορθώσεις κειμένων (στην Τεργέστη κ.α.), συγγραφή άρθρων σε περιοδικά και εφημερίδες, αλλά και βιβλίων, που δυστυχώς ακόμη δεν τα έχω εντοπίσει (ένα απ’ αυτά αναφερόταν στις μειονότητες των χωρών της Ευρώπης).
Ο ισραηλινός στρατός ανακοίνωσε ότι χερσαίες και εναέριες δυνάμεις του επιτέθηκαν σε στόχους στη Λωρίδα της Γάζας, ενώ οι κάτοικοι ανέφεραν ισχυρούς βομβαρδισμούς, εν μέσω φόβων για μαζική στρατιωτική εισβολή στον αποκλεισμένο παλαιστινιακό θύλακα.
Το επιτελείο σε λακωνικό ανακοινωθέν του μετά τα μεσάνυχτα ανέφερε ότι «η ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία και χερσαίες δυνάμεις διεξάγουν αυτή τη στιγμή επίθεση στη Λωρίδα της Γάζας» αλλά δύο ώρες αργότερα ανακοίνωσε ότι δεν υπάρχουν στρατεύματα στο έδαφος και ότι έγιναν αεροπορικές επιδρομές.
Στις αρχές του 1970 το Κίνημα Γυναικείας Απελευθέρωσης στην Βρετανία (Women’s Liberation Movement) επεδίωξε να συνδικαλίσει τις νυκτερινές καθαρίστριες. Μία μακρά και εντατική καμπάνια κατέληξε σε δύο απεργίες και σε μία μεγαλύτερη συνειδητότητα στο συνδικαλιστικό κίνημα για αυτό το παραγνωρισμένο τμήμα εργατριών. Παρ’ όλο την δημοσιότητα που δημιουργήθηκε μέσω άρθρων σε εφημερίδες, συναντήσεων και από την παραγωγή δύο ντοκιμαντέρ που εστιάζανε στις καθαρίστριες και στις συνθήκες εργασίας τους, η οργάνωση αποδείχθηκε πολύ δύσκολη. Αυτό οφειλότανε στο οικονομικό και πολιτικό κλίμα των τελών του 1970 και στις συνέπειες των ιδιωτικοποιήσεων οι οποίες συνέβαλλαν στην αύξηση της ανισότητας στον Βρετανική κοινωνία. Το άρθρο αυτό σκιαγραφεί μία αγνοημένη ιστορία προσπαθειών για να οργανωθούν οι καθαρίστριες, μία ιστορία που κερδίζει μία νέα σχέση σήμερα μετά την καμπάνια «Δικαιοσύνη για τους Καθαριστές» (Justice for Janitors) στις Η.Π.Α. και με την συνείδηση ότι οι χαμηλά αμειβόμενες δουλειές στις υπηρεσίες παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία.
Το άρθρο αυτό γράφτηκε στο Παρίσι από τη Ρόζα Λούξεμπουργκ στην εφημερίδα «Sprawa Robotnicza», τον Φεβρουάριο του 1894. Στο σύντομο αυτό κείμενο η Λούξεμπουργκ κάνει μια μικρή περιγραφή πάνω στις ιστορικές ρίζες της «εργατικής 1ης Μάη» και της συμβολικής της σημασίας.
Πως προέκυψε η γιορτή του Μάη; της Ρόζας Λούξεμπουργκ
Η απελευθερωτική σκέψη, να εισαχθεί μια προλεταριακή ημέρα γιορτής σαν μέσο για την κατάκτηση της οκτάωρης εργάσιμης ημέρας, προέκυψε για πρώτη φορά στην Αυστραλία. Οι εργάτες εκεί, αποφάσισαν ήδη το 1856, να διοργανώσουν μια ημέρα πλήρους εργασιακής ανάπαυσης, συνδεδεμένης με συγκεντρώσεις και διασκεδάσεις, σαν εκδήλωση για χάρη της οκτάωρης εργάσιμης ημέρας. Ημέρα γι΄ αυτή τη γιορτή ορίστηκε η 21η του Απρίλη. Στην αρχή οι αυστραλοί εργάτες είχαν σκεφτεί μια μόνο εκδήλωση για το έτος 1856. Ήδη όμως αυτή η πρώτη γιορτή, άσκησε μια τόσο ισχυρή εντύπωση στις προλεταριακές μάζες της Αυστραλίας, επέδρασε τόσο ενθαρρυντικά και προπαγανδιστικά, που αποφασίστηκε η γιορτή αυτή να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο.
Ο εορτασμός της εργατικής Πρωτομαγιάς στα Βαλκάνια έχει βαθιές ρίζες καθώς οι πρώτες εργατικές εκδηλώσεις σε αλληλεγγύη και συνέχεια των αγώνων των εργατών του Σικάγο θα γίνουν ήδη το 1890. Στη συνέχεια θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μια εικόνα κάποιων σημαντικών πρωτομαγιάτικων εορτασμών στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα συνδυάζοντάς τες με φωτογραφικό υλικό. Όπως θα δείτε, η 1η Μάη στα Βαλκάνια σημαδεύτηκε από πολύ νωρίς από αγώνες κι απεργίες για μια καλύτερη ζωή – κοινό αίτημα όλων των εργαζομένων ανεξαρτήτως έθνους και θρησκείας – όμως ταυτόχρονα ήταν και μια ευκαιρία για την εργατική τάξη να γιορτάσει οργανωμένα και συλλογικά, μακριά από την πίεση της εργασίας. Ελπίζουμε να απολαύσετε μια βαλκανική ιστορία της Πρωτομαγιάς.
