Η σκηνή που εκτυλίχθηκε στις 13 Απριλίου 1985 και απαθανατίστηκε σε μία φωτογραφία μεταδίδει ένα ισχυρό πολιτικό μήνυμα και έχει αναδειχθεί σε μία εμβληματική εικόνα στη μάχη κατά της ανόδου της ακροδεξιάς.
Χρήστος Καράμπελας
Το σαφές μήνυμα μίας πολιτικής πράξης που μετατράπηκε σε άγαλμα, είναι σαφές: κυρίες μου, όταν διασταυρωθείτε στον δρόμο με κάποιον νεοναζί, φέρτε του την τσάντα σας στο κεφάλι. Ίσως στο μέλλον η πράξη σας να τύχει της ίδιας αναγνώρισης με αυτήν της Ντάνουτα Ντάνιελσον.
Σήμερα και αύριο οι δέκτες μας είναι συντονισμένοι αποκλειστικά στην ΕΡΤ1 και την ΕΡΤ2 που παρουσιάζουν ένα διήμερο, αντιφασιστικό, αφιέρωμα. Αφορμή, η αποφράδα επέτειος της 21ης Απριλίου και τα 4 χρόνια από την έναρξη της δίκης της Χ.Α.■ Στις 14.00 θα μεταδοθεί στην ΕΡΤ2 η ταινία του Ντίνου Κατσουρίδη «Τι έκανες στον πόλεμο, Θανάση», με τον Θανάση Βέγγο στον ρόλο του αντιστασιακού κατά της γερμανικής κατοχής.
■ Στις 16.00 στην ΕΡΤ1 οι «Πολίτες της Ευρώπης» με τον Κώστα Αργυρό ασχολούνται με την αναβίωση εθνολαϊκιστικών, νεοφασιστικών και ακροδεξιών δυνάμεων σε όλες τις χώρες της Ευρώπης.
Κλάους Κλίνγκερ
ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
Οταν το Αrt της «Εφ.Συν.» πρότεινε να κάνουμε οδοιπορικό στα πολιτικά γκράφιτι των αθηναϊκών δρόμων, παρέα με τον Κλάους Κλίνγκερ, ίσως τον σπουδαιότερο Γερμανό καλλιτέχνη της πολιτικής τοιχογραφίας, η πρώτη φράση που μου ήρθε στο μυαλό ήταν «Ελα, παππού μου, να σου δείξω τα αμπελοχώραφά σου».
Παππούς δεν μοιάζει βέβαια ο Κλάους, που στα 65 του χρόνια οργώνει την υφήλιο ζωγραφίζοντας σκαρφαλωμένος σε σκαλωσιές, μαζί με μια πολυεθνική κολεκτίβα περίπου 100 καλλιτεχνών από 20 διαφορετικές χώρες. Πρόκειται για την παγκόσμια εικαστική και πολιτική κίνηση δημόσιας τέχνης Mural Global (Παγκόσμια Τοιχογραφία), που τελεί υπό την αιγίδα της UNESCO και έχει μέχρι σήμερα δημιουργήσει περίπου 100 μεγάλης κλίμακας έργα, σε χώρες όπως η Βραζιλία, η Κούβα, η Νικαράγουα, η Ινδία, η Σενεγάλη, η Τουρκία, η Ισπανία και φυσικά σε δεκάδες γερμανικές πόλεις.
Ενα κίνημα με σαφή αντιπολεμικό, ανθρωπιστικό και οικολογικό χαρακτήρα, χωρίς εταιρικούς χορηγούς και λάιφ-στάιλ περιτύλιγμα. Η UNESCO παρέχει απλώς την «ομπρέλα», οι καλλιτέχνες δεν έχουν άλλους οικονομικούς πόρους πέρα από μη κερδοσκοπικούς τοπικούς φορείς που καλύπτουν κάποια από τα έξοδα των έργων τους, ενώ συνήθως βάζουν χρήματα από την τσέπη τους.
Η Mural Global είναι πνευματικό παιδί του καλλιτεχνικού ρεύματος Farbfieber, του «Πυρετού των Χρωμάτων», που γιορτάζει φέτος 40 χρόνια δημιουργίας. Με αφορμή την επέτειο αυτή, ο Κλάους ταξίδεψε στην Ελλάδα, καλεσμένος του Δήμου Φιλαδέλφειας, συμμετέχοντας στην ομαδική έκθεση «Ενας κόσμος για όλους» – με πέντε κινούμενες πολιτικές τοιχογραφίες ισάριθμων καλλιτεχνών από διαφορετικές χώρες, ένας εκ των οποίων είναι ο «δικός» μας Μιχάλης Κουντούρης.
Με το δέος που προκαλεί το βαρύ βιογραφικό του Κλάους, και το εντυπωσιακό πορτφόλιο με έργα της ομάδας του στις τέσσερις άκρες του πλανήτη, ακολούθησα το οδοιπορικό της «Εφ.Συν.» με ανάμικτα συναισθήματα.
Τι θα πρωτοδείξουμε από τα βρόμικα στενά της Αθήνας, τα μισογκρεμισμένα ντουβάρια και τις πρώην λαϊκές περιοχές του Μεταξουργείου και του Ψυρρή, που έχουν μετατραπεί σε «διασκεδασουπόλεις», σε έναν άνθρωπο που έχει πάει παντού, έχει δει και έχει κάνει τα πάντα, αναλαμβάνοντας πρότζεκτ μεγάλης πνοής σε Ανατολή και Δύση; Διαψεύστηκα ευχάριστα.
Η περιήγηση στην τέχνη της πόλης μας μαζί με κάποιον «ξένο» βοήθησε να τη δούμε με άλλα μάτια. Οχι σαν τουριστικό αξιοθέατο ή απομίμηση δυτικών προτύπων, αλλά σαν αποτύπωση μιας αντιφατικής πραγματικότητας που ακριβώς επειδή τη ζούμε καθημερινά, έχουμε την τάση να τη σνομπάρουμε, θεωρώντας τη δεδομένη και τετριμμένη, ενώ δεν είναι.
Ο περίπατος ξεκίνησε από το Γκάζι και το παλιό αμαξοστάσιο της ΟΣΥ. Τα έργα του εικαστικού καλλιτέχνη ΙΝΟ με κοινή θεματολογία τον Λεονάρντο ΝταΒίντσι -με αφορμή την oμώνυμη έκθεση- ήταν η πρώτη μας στάση.
Τα μάτια της Μόνα Λίζα που κλείνουν στις κόρες τους έναν αστυνομικό και έναν διαδηλωτή με μολότοφ, ο Μυστικός Δείπνος με γραβατωμένες γκρίζες φιγούρες «διαπραγματευτών» και απλωμένα χέρια απελπισμένων ανθρώπων από κάτω, ο Ανθρωπος του Βιτρούβιου και η προσωπογραφία του Ντα Βίντσι κοσμούν τον τοίχο του αμαξοστασίου, σε ένα πολύπτυχο μήκους 90 μέτρων.
«Ο Κλάους έχει κάνει κάτι αντίστοιχο στο Πόρτο Αλέγκρε για το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ», μου λέει ο Μιχάλης Πατένταλης, συγγραφέας και πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Συγγραφέων Γερμανίας – που συνδιοργανώνει την έκθεση της Farbfieber στη Φιλαδέλφεια. «Ζωγράφισε τον Μυστικό Δείπνο με τους παγκόσμιους ηγέτες να τρωγοπίνουν ενώ κολυμπάνε στα σκατά. Η ειρωνεία είναι ότι στο σημείο που ζωγράφισε καταλήγει η αποχέτευση της πόλης και φυσικά βρομάει σκατά…»
Αργότερα τσέκαρα την τοιχογραφία του Πόρτο Αλέγκρε στην ιστοσελίδα mural-global.org. Πρόκειται για ένα βλάσφημο έργο που απεικονίζει τους ισχυρούς του κόσμου σαν γουρούνια, μέθυσους και άρπαγες, με το 20% να καταναλώνει το 80% των πόρων και τους εμπόρους όπλων να υποδύονται τους σωτήρες, ενώ ο πλανήτης βυθίζεται στη μόλυνση και τις ανισότητες.
Αν σας θυμίζει τις καρικατούρες του αντιφασίστα Γερμανού ζωγράφου Γκέοργκ Γκρος, δεν πέφτετε έξω. Εξίσου σημαντική επιρροή για τον Κλίνγκερ είναι οι Μεξικανοί τοιχογράφοι, ο Ριβέρα, ο Ορόσκο, ο Σικέιρος, όλοι τους στρατευμένοι, ο καθένας με τον τρόπο του, στην υπόθεση της επανάστασης και της απελευθέρωσης του λαού τους και της ανθρωπότητας.
Μεγαλώνοντας στον απόηχο του Γερμανικού Μάη του ’68, ο Κλίνγκερ μαθήτευσε πλάι στον σπουδαίο Γερμανό καλλιτέχνη Γκέρχαρντ Ρίχτερ στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Ντίσελντορφ. Φτασμένος εικαστικός ο ίδιος, αρνήθηκε τα ακαδημαϊκά πόστα, μολονότι του προσφέρθηκαν, προτιμώντας τους δρόμους. «Θέλω να πεθάνω στη σκαλωσιά πάνω», αστειεύεται με τους φίλους του.
Ο καυτός ήλιος δεν ενοχλεί τον Κλάους, που διαβαίνει τα κακοτράχαλα πεζοδρόμια του Κεραμεικού και του Μεταξουργείου σαν στο σπίτι του. Επόμενη στάση, η τοιχογραφία των Political Stencil σε μια εγκαταλειμμένη αλάνα στη συμβολή των οδών Λεωνίδου και Πλαταιών.
Εμπνευσμένη από τον πίνακα του Ντελακρουά «Η Ελευθερία οδηγεί τον Λαό», έχει στη θέση της γυμνόστηθης Ελευθερίας τον ξεβράκωτο «μακεδονομάχο» των εθνικιστικών συλλαλητηρίων, πλαισιωμένο από μια σειρά γνώριμες νεοελληνικές φιγούρες – τον τσολιά της Ελληνοφρένειας, έναν παπά με εικόνισμα, τον κύριο με το κολονάτο ποτήρι κρασί στα συλλαλητήρια της πλατείας Συντάγματος που άθελά του έγινε συνώνυμο των «μενουμευρωπαίων»….
Δεν ξέρω τι αναγνωρίζει από όλα αυτά ο Κλάους Κλίνγκερ, αλλά σίγουρα ως καλλιτέχνης που έχει αφιερώσει τη ζωή του στον μαχόμενο διεθνισμό, το αντιεθνικιστικό μήνυμα του έργου τον βρίσκει σύμφωνο. Αφού περιπλανηθήκαμε λίγο ακόμα, καταλήξαμε στο παλιό κτίριο της Πυροσβεστικής στη Σαρρή, όπου εκτίθενται έργα πολλών καλλιτεχνών του δρόμου.
Στον πλαϊνό τοίχο, στο στενάκι της Ρήγα Παλαμίδου, είναι το πασίγνωστο πλέον γκράφιτι με το θρυλικό Λουκάνικο, τον «σκύλο των ελληνικών εξεγέρσεων» όπως τον είχε βαφτίσει το περιοδικό Time. Το γκράφιτι της ομάδας των Smart-Grams-Martinez χρονολογείται από το 2014, όταν ο τετράποδος επαναστάτης μάς άφησε χρόνους.
Πλαισιωμένο από εξίσου όμορφα, αλλά όχι απαραίτητα πολιτικά γκράφιτι, έχει πια μετατραπεί σε ατραξιόν των «εναλλακτικών τουρ» της Αθήνας. «Τέλεια ευκαιρία για ίνσταγκραμ εδώ», γράφει ειρωνικά ένα στένσιλ, υπενθυμίζοντας ότι η επανάσταση, όταν πεθαίνει, γίνεται τουρισμός.
«Σημασία έχει να μην αφήσουμε ούτε εκατοστό τοίχου στους ναζί», είπε στην ομιλία του στον Δήμο Φιλαδέλφειας ο Κλάους Κλίνγκερ. Τι θα ζωγράφιζε ο ίδιος στους τοίχους της Αθήνας;
«Δεν ζωγραφίζω ποτέ κάτι επειδή έτσι μου ήρθε. Πρώτα θα μελετήσω την αρχιτεκτονική κάθε χώρου, θα μιλήσω με τον κόσμο, για τα προβλήματά τους, τις ιδέες τους… Σε αντίθεση με τους καλλιτέχνες των γκραφίτι, εμείς καλούμε τον κόσμο να συμμετέχει. Σε μια υποβαθμισμένη περιοχή έξω από το Ντίσελντορφ, όπου κοιμούνται άστεγοι και κλοσάρ, πήγαμε με μια ζωγράφο από τη Ναμίμπια και ζήσαμε έναν μήνα μαζί τους. Αφού πρώτα τους γνωρίσαμε, ζωγραφίσαμε μαζί με τα παιδιά, τότε μόνο επιλέξαμε όλοι μαζί το θέμα που θα κάνουμε.
»Προβλήματα που απασχολούν την κοινότητα εκεί, η μόλυνση, το δικαίωμα στη στέγη, η κλιματική αλλαγή… Οταν το ζωγραφίζαμε, έγινε μια μεγάλη γιορτή για όλη τη γειτονιά. Οι άνθρωποι βγήκαν στα μπαλκόνια τους και πίνανε μπίρες. Μέχρι που ζωγραφίσαμε κι εμείς ένα μπαλκόνι πάνω στον τοίχο…».
Τέχνη Ή βανδαλισμός;
Ελεύθερη έκφραση ή οικειοποίηση δημόσιου χώρου; Διαμαρτυρία ή αμφισβήτηση των θεσμών και της αστικής δημοκρατίας;
Ας μην ξεχνάμε πως μια εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις αποτυπώνοντας όλη τη δυναμική της κάθε εποχής. Ειδικά μια εικόνα δημιουργημένη στους δρόμους και στους τοίχους, από το ζωντανό κομμάτι της κοινωνίας μας, που είναι οι καλλιτέχνες της στριτ αρτ, οι οποίοι πάντα παρεμβαίνουν γρήγορα και δυναμικά.
Ο πρώτος προϊστορικός καλλιτέχνης με την ομάδα του σκάλισε και ζωγράφισε πριν από 40.000 χρόνια τα προβλήματα της μικρής του κοινωνίας στο Μάρος της Ινδονησίας. Ολος ο κόσμος και η Ιστορία είναι γεμάτοι με την ανάγκη του ανθρώπου να εκφράσει τη ζωή και την εποχή του σε μεγάλες επιφάνειες, να ικανοποιηθεί αλλά και να ξορκίσει τα κακώς κείμενα.
Από τα υπέροχα διακοσμημένα σπήλαια στο Σοβέ και το Λασκό της Γαλλίας, την ισπανική Αλταμίρα μέχρι τα γκράφιτι «monikers», δημιουργημένα στα τέλη του 1800 από τους μετανάστες εργαζόμενους (hobos) στους σιδηρόδρομους των ΗΠΑ, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα πως η ομαδική καλλιτεχνική έκφραση πρέπει να είναι καταγεγραμμένη στο ανθρώπινο γονίδιο, παρά τις πολιτισμικές διαφορές.
Το ίδιο συμβαίνει και στις μέρες μας σε όλα τα πλάτη της Γης, καθώς μια εικόνα δημιουργείται στις φαβέλες του Ρίο για την κλιματική αλλαγή και τη φτώχεια κάτω από τη χλιδή του Μουντιάλ, στη μαρτυρική Γάζα που αντέχει ακόμα τα πυρά των Ισραηλινών ζωγραφίζοντας το τείχος που οικοδομείται, στο Ντόβερ με το αστέρι της Βρετανίας να αφαιρείται λόγω Brexit από τον Banksy, στη Βενεζουέλα του Τσάβες που ολοζώντανα χαμογελά ακόμα ελπιδοφόρα, στην Ιρλανδία του Μπέλφαστ για τον IRA που ακόμα φέρνει πάθη, στη Νέα Υόρκη για το κίνημα Occupy, στη μνημονιακή Λισαβόνα, στην καταπιεσμένη Τεχεράνη, στη Δαμασκό του πολέμου, στο πολυπολιτισμικό Βερολίνο για τους πρόσφυγες και το νεκρό κορμάκι του Αϊλάν Κουρντί…
Κι όλες οι εικόνες ταξιδεύουν και κυκλοφορούν ελεύθερα φέρνοντας τη διαμαρτυρία, τον θυμό και την οργή ως πολιτική και κοινωνική παρέμβαση αλλά και καλλιτεχνική έκφραση που δεν εμπορεύεται.
Ας αφουγκραστούμε με τα μάτια της ψυχής για να… καταλάβουμε επιτέλους αυτό που μας φωνάζουν οι τοίχοι και οι δρόμοι.
ΑΓΝΗ ΚΑΤΣΙΟΥΛΑ
Πηγή:https://www.efsyn.gr
ΕΙΝΑΙ ΜΕΓΑΛΟΣ Ο ΔΑΚΡΥΦΟΡΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ της ΠΡΟΣΦΥΓΙΑΣ.
Το συγκλονιστικό στιγμιότυπο ενός μικρού κοριτσιού από την Ονδούρα που κλαίει, καθώς η μητέρα του υποβάλλεται σε σωματικό έλεγχο από την αμερικανική συνοριοφυλακή, κέρδισε χθες Πέμπτη το βραβείο World Press Photo για τη φωτογραφία της χρονιάς.
Η σχολή Bauhaus, καλλιτεχνικό ρεύμα που αποτέλεσε θεμέλιο λίθο κυρίως για τη σύγχρονη αρχιτεκτονική, γιορτάζει τα 100 της χρόνια στη Γερμανία με τα εγκαίνια αυτή την εβδομάδα ενός νέου μουσείου άκρως πολιτικού, που βάζει στο στόχαστρο την άκρα δεξιά του χθες και του σήμερα.
Η σχολή σχεδίου Bauhaus που ιδρύθηκε την 1η Απριλίου 1919 και εκδιώχθηκε από τη ναζιστική Γερμανία της δεκαετίας του 1930, από σήμερα έχει τον ναό της στη Βαϊμάρη, την κωμόπολη όπου γεννήθηκε το καλλιτεχνικό αυτό κίνημα και που έδωσε το όνομά της στη βραχύβια γερμανική δημοκρατία του μεσοπολέμου.
Φέτος κλείνουν 100 χρόνια από την ίδρυση της πρωτοπόρας σχολής τέχνης και αρχιτεκτονικής Bauhaus. Ιδρύθηκε το 1919 από τον Γερμανό αρχιτέκτονα Βάλτερ Γκρόπιους, και έκλεισε το 1933 με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Η σχολή λειτούργησε σε τρεις διαφορετικές πόλεις (Βαϊμάρη, Ντεσάου και Βερολίνο), με διευθυντές διαδοχικά τον Βάλτερ Γκρόπιους, τον Χανς Μέγιερ και τον Λούντβιχ Μις φαν ντερ Ρόε.
Η σχολή του Bauhaus ιδρύεται στην ηττημένη και κατεστραμμένη Γερμανία, αμέσως μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ήττα της Γερμανίας πυροδοτεί την Γερμανική Επανάσταση (το ’19 και το ’23), την πτώση της μοναρχίας και την ίδρυση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, ένα συντηρητικό καθεστώς που κουβαλά το οικονομικό και ηθικό πλήγμα του πολέμου. Το τέλος του πολέμου σήμαινε την αυγή μιας νέας εποχής, αλλά παράλληλα έθετε επιτακτικά την ανάγκη ανασυγκρότησης της κοινωνίας, της οικονομίας και της παραγωγής.
Την περίοδο εκείνη είχαν ήδη εμφανιστεί στην Ευρώπη μια σειρά από πρωτοποριακά καλλιτεχνικά ρεύματα, που θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της σύγχρονης τέχνης: το κίνημα Arts & Crafts στην Αγγλία του 19ου αιώνα, αλλά και στις αρχές του 20ού κινήματα όπως η Αρτ Νουβό, ο Εξπρεσιονισμός, ο Ντανταϊσμός, ο Σουρεαλισμός, ο Κονστρουκτιβισμός και η Ρώσικη Πρωτοπορία της επαναστατημένης Ρωσίας, το κίνημα de Stijl, κ.ά. Έχοντας διαφορετικές προσεγγίσεις, αφετηρίες και εμφάσεις, το καθένα από αυτά τα ρεύματα προσπάθησε να ανταποκριθεί στις νέες ανάγκες ενός κόσμου που άλλαζε ριζικά, και να πάρει θέση για τα σημαντικά ζητήματα τις περιόδου: τον πόλεμο, τις αγωνίες της σύγχρονης εποχής, τον άνθρωπο της νέας βιομηχανικής περιόδου, τις κοινωνικές αντιθέσεις, κ.ά.
Σε αυτά τα πλαίσια γεννιέται το όραμα της σχολής του Bauhaus από τον Γκρόπιους, στον οποίο ο πόλεμος είχε ασκήσει μεγάλη επιρροή, μιας και πολέμησε και ο ίδιος σε αυτόν.
Η ίδρυση της -αρχικά κρατικής- σχολής του Bauhaus προέκυψε από τη συγχώνευση της Ακαδημίας Καλών Τεχνών με την Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών της Βαϊμάρης. Κάποιες από τις πραγματικά καινοτόμες αρχές ίδρυσης της σχολής ήταν:
Στη σχολή του Bauhaus δίδαξαν μια σειρά από επιφανείς καλλιτέχνες του 20ού αιώνα, που διακρίθηκαν για το έργο τους: ο Βασίλι Καντίνσκι, ο Πάουλ Κλέε, ο Γιοχάνες Ίτεν, ο Λάζλο Μοχόλι-Νάγκυ, ο Μαρσέλ Μπρόιερ, η Μαριάνε Μπραντ, ο Χανς Μέγιερ, κ.ά.
Για πολλά χρόνια, η σχολή συνδύαζε τα θεωρητικά μαθήματα με μια πληθώρα εργαστηρίων: ελεύθερου σχεδίου, μεταλλοτεχνίας, υφαντουργικής, ξυλοτεχνίας, κεραμικής, τυπογραφίας, βιβλιοδεσίας, χρήσης υλικών, σχεδιασμού και παραγωγής αντικειμένων, γραφικών τεχνών, γυαλιού, τοιχογραφίας, ζωγραφικής, γλυπτικής, θεάτρου.
Μια από τις σημαντικότερες καινοτομίες που έφερε το Bauhaus, ήταν η αξιοποίηση της ατομικής δημιουργικότητας των σπουδαστών για την μαζική παραγωγή προϊόντων λειτουργικών, φτηνών και προσιτών στον απλό κόσμο. Τα προϊόντα που σχεδιάστηκαν -έπιπλα, φωτιστικά, κ.ά.- έγιναν αντικείμενα εκτεταμένης αναπαραγωγής και αποτέλεσαν σύμβολα του παγκόσμιου design (κάποια από αυτά εξακολουθούν να παράγονται μέχρι σήμερα). Σημαντικό ρόλο έπαιξε η μεταφορά της σχολής το 1925 στην πιο προοδευτική και βιομηχανοποιημένη πόλη Ντεσάου. Ταυτόχρονα, ο Γκρόπιους ιδρύει το 1925 την εταιρία Bauhaus, για εμπορική εκμετάλλευση των προϊόντων, με αποτέλεσμα σταδιακά η σχολή να βγάζει ικανοποιητικά κέρδη από τις παραγγελίες.
Μπορεί το πολιτικό στοιχείο να μην ήταν πάντα ιδιαιτέρως εμφανές, ωστόσο ακολούθησε τη σχολή από την αρχή ως το τέλος της, και καθόρισε μια σειρά αλλαγών που αφορούν στη λειτουργία της, ιδιαίτερα όσο οι συντηρητικές και ναζιστικές δυνάμεις κέρδιζαν έδαφος στη Γερμανία.
Το Bauhaus δέχτηκε από την αρχή της λειτουργίας του έντονη κριτική από συντηρητικές πολιτικές δυνάμεις και καλλιτέχνες της Βαϊμάρης, που θεωρούσαν ότι οι προτάσεις του είναι «Μπολσεβίκικες και αριστερές». Το 1924 η απομάκρυνση της σχολής από τη Βαϊμάρη οφείλεται στην άνοδο των συντηρητικών κομμάτων της δεξιάς στην εξουσία – δυνάμεις που επιθυμούσαν από την αρχή το κλείσιμο του Bauhaus.
Το 1927 στο Ντεσάου στη σχολή αρχίζει να λειτουργεί υπό τον Ελβετό αρχιτέκτονα Χάνς Μέγιερ τμήμα αρχιτεκτονικής, το οποίο σταδιακά ενισχύεται. Το 1928 ο Γκρόπιους παραιτείται, και μαζί με αυτόν και άλλοι δάσκαλοι, και τη διοίκηση της σχολής αναλαμβάνει ο Μέγιερ, ο οποίος ήταν μαρξιστής. Ο Μέγιερ καλεί ανοιχτά αριστερούς σπουδαστές να φοιτήσουν στο Bauhaus και επιδιώκει να συνδέσει όσο το δυνατόν περισσότερο τη σχολή και την παραγωγή προϊόντων με την κοινωνία και τις ανάγκες της, και όχι με την ατομική καλλιτεχνική έκφραση. Αυξάνει έτσι σημαντικά τις πωλήσεις της σχολής, αλλά αφαιρεί από τα έργα της την καλλιτεχνική αξία που είχαν μέχρι τότε.
Το 1930 ο Μέγιερ εξαναγκάζεται σε παραίτηση λόγω των πολιτικών του πεποιθήσεων. Τη θέση του αναλαμβάνει ο Γερμανός αρχιτέκτονας Λούντβιχ Μις φαν ντερ Ρόε, που μοιάζει αδιάφορος ως προς τις πολιτικές εξελίξεις, γεγονός που βολεύει τις συντηρητικές δυνάμεις. Χαρακτηριστικά δηλώνει: «Η νέα εποχή είναι γεγονός, υπάρχει εντελώς ανεξάρτητα από το αν εμείς λέμε ναι ή όχι σ’ αυτήν… Ας αποδεχθούμε ως γεγονός τις αλλαγμένες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες». Μόλις ανέλαβε τη διοίκηση της σχολής ο Μις φαν ντερ Ρόε περιορίζει τον κοινωνικό χαρακτήρα της, απαγορεύει κάθε είδους πολιτική δράση των φοιτητών, τη μετατρέπει ουσιαστικά σε μια ιδιωτική σχολή αρχιτεκτονικής, ενώ παύει να παράγει προϊόντα μαζικά, γεγονός που προκαλεί την αντίδραση πολλών σπουδαστών.
Το 1931 το κόμμα του Χίτλερ συμμετέχει στις εκλογές του τοπικού κοινοβουλίου του Ντεσάου εξαγγέλλοντας το κλείσιμο του Bauhaus και την καταστροφή του κτηρίου του. Όταν κερδίζει την πλειοψηφία στο συμβούλιο, διακόπτει τα συμβόλαια των καθηγητών, αναγκάζοντας τη σχολή να φύγει από την πόλη (ευτυχώς το ιστορικό κτήριο του Ντεσάου, που είχε σχεδιάσει ο Γκρόπιους, δεν κατεδαφίστηκε λόγω έλλειψης κονδυλίων).
Το 1932 η σχολή μετακομίζει με δυσκολίες στο Βερολίνο, με διαφορετικό πρόγραμμα σπουδών, αποκλειστική έμφαση την αρχιτεκτονική και αρκετά λιγότερους συνεργάτες, μιας και πολλοί έχουν εγκαταλείψει τη Γερμανία. Η σχολή θα λειτουργήσει μέχρι την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία το 1933, οπότε και κλείνει οριστικά.
Το Ναζιστικό κόμμα είχε δηλώσει εξαρχής την αντίθεσή του στο Bauhaus, το οποίο θεωρούσε «οχυρό εβραϊκής – μαρξιστικής τέχνης», αφού δεν εκθείαζε το «μνημειώδες» και την «τέχνη για τις μάζες» που υμνούσε η ιδεολογία του Τρίτου Ράιχ.
Ο Χίτλερ στο βιβλίο του «Ο Αγών μου» γράφει: «Η τέχνη οφείλει να είναι τέλεια και αιώνια και πρέπει πάντοτε να εξυψώνει τις υψηλές αξίες της Αρίας φυλής…». Παράλληλα ο Γκέμπελς, υπεύθυνος προπαγάνδας του κόμματος, δηλώνει με σαφήνεια τις προθέσεις του: «Η ελευθερία της καλλιτεχνικής δημιουργίας θα πρέπει να σταματά στα όρια που της θέτει η πολιτική και όχι η καλλιτεχνική ιδέα».
Στα μέσα της δεκαετίας του 1920, ιδρύεται στους κόλπους του Ναζιστικού Κόμματος η οργάνωση «Λίγκα αγώνα για την προστασία της γερμανικής κουλτούρας», η οποία θα παίξει καθοριστικό ρόλο στα μαζικά πογκρόμ εναντίον χιλιάδων προοδευτικών δημιουργών. Ήδη από το 1933 το Ναζιστικό κόμμα διοργανώνει εκθέσεις σε όλη τη χώρα που είχαν ως στόχο να στρέψουν το κοινό εναντίον των καλλιτεχνικών αναζητήσεων της εποχής.
Μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Χίτλερ, και βέβαια κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο πόλεμος κατά της μοντέρνας τέχνης και των πρωτοπόρων δημιουργών και διανοούμενων θα οξυνθεί. Κάποιοι από αυτούς κατάφεραν να φύγουν στην Ευρώπη και την Αμερική, άλλοι (κυρίως οι εβραϊκής καταγωγής) χάθηκαν στις φυλακές και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης όπου βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν, ενώ δεν ήταν λίγοι αυτοί που αυτοκτόνησαν. Επίσης, κατά τη διάρκεια της εξουσίας των Ναζί, πολλά σπουδαία έργα -και εκτός Γερμανίας- καταστράφηκαν, χάθηκαν, ή πουλήθηκαν σε δημοπρασίες.
Παρά τα λίγα χρόνια ζωής του, και τις διάφορες αδυναμίες που είχε στη λειτουργία του, το Bauhaus επηρέασε καταλυτικά την αρχιτεκτονική, το βιομηχανικό σχεδιασμό και τη σύγχρονη τέχνη (μεταξύ άλλων την τυπογραφία, τη φωτογραφία, τις γραφικές τέχνες) σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Η καινοτομία του ωστόσο δεν περιορίζεται στη μοντέρνα αισθητική, την απλότητα και τον πρωτοποριακό σχεδιασμό των προϊόντων του, που σημάδεψαν τον 20ό αιώνα. Αφορά επίσης στη σύνδεση της σχολής με την κοινωνία και την παραγωγή, τις επαναστατικές μεθόδους διδασκαλίας και γέννησης ιδεών, την καθιέρωση της έννοιας της λειτουργικότητας, την αξιοποίηση της ατομικής δημιουργικότητας στα πλαίσια του συλλογικού στόχου. Και βέβαια, άνοιξε το δρόμο για τις νέες καλλιτεχνικές ιδέες που θα γεννούσε ο 20ός αιώνας.
Ευτυχώς για την παγκόσμια κοινότητα, οι επαναστατικές ιδέες και μέθοδοι που ανέπτυξε το Bauhaus σώθηκαν και διαδόθηκαν, παρά το άδοξο τέλος της σχολής. Η πορεία του Bauhaus, ωστόσο, μας θυμίζει ότι η θέση που παίρνουμε απέναντι στην τέχνη και την εκπαίδευση δεν μπορεί παρά να είναι και αυτή μια θέση πολιτική και κοινωνική, ιδιαίτερα όταν απέναντί μας έχουμε δυνάμεις που υμνούν το σκοτάδι και τον θάνατο, και απεχθάνονται τις πρωτοπόρες ιδέες και τους ελεύθερους ανθρώπους. Και μας θυμίζει επίσης, ότι η τέχνη -όσο σημαντικό όπλο κι αν είναι στα χέρια μας- τελικά δε φτάνει από μόνη της για να νικήσουμε το σκοτάδι του φασισμού.
Μαρία Καπαράκη, αρχιτέκτονας
πηγή: www.xekinima.org
Στο αντιπολεμικό αριστούργημα του Ντάλτον Τράμπο «Ο Τζόνι πήρε τ’ όπλο του» που γράφτηκε το 1939 και μεταφέρθηκε από τον ίδιο στον κκινηματογράφο το 1971, βασίζεται ο θεατρικός μονόλογος που υπογράφει η Σοφία Αδαμίδου και παρουσιάζεται στο θέατρο Altera Pars.
Ο Τζόνι πήρε το όπλο του, μια αμείλικτη κριτική στον μιλιταρισμό και τον πόλεμο, κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Βιβλίου των ΗΠΑ, ενώ η ταινία, που σκηνοθέτησε ο συγγραφέας, πήρε το Διεθνές Βραβείο του Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Καννών.
Ο Τζο, ένας νεαρός Αμερικανός στρατιώτης, τραυματίζεται φρικτά κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου από μια οβίδα. Ακρωτηριασμένος στα χέρια και τα πόδια, χωρίς όραση και ακοή, με διαλυμένο πρόσωπο και, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των γιατρών, με κατεστραμμένο εγκέφαλο, μεταφέρεται στο νοσοκομείο, με την προοπτική να χρησιμοποιηθεί ως πειραματόζωο. Ωστόσο, ο Τζο, καταδικασμένος σε μια ολοκληρωτική σιωπή, αρχίζει ξαφνικά να σκέφτεται, να αισθάνεται, να ονειρεύεται και να θυμάται, διαψεύδοντας τις εκτιμήσεις της επιστήμης…
Ο Τάσος Ιορδανίδης θα αναμετρηθεί με τον συγκεκριμένο μονόλογο ακολουθώντας τις σκηνοθετικές οδηγίες της Θάλειας Ματίκα, η οποία σημειώνει «ο Τζο, όπως κάθε άνθρωπος, το μόνο που ήθελε ήταν να ζήσει. Γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μια όμορφη χώρα. Δεν έχει σημασία σε ποιά. Όλες οι χώρες είναι όμορφες. Ο πόλεμος όμως ακύρωσε τη ζωή του. Δεν ήταν δικός του αυτός ο πόλεμος.
Ποτέ δεν έμαθε κι ούτε θα μάθει για ποιο λόγο πραγματικά έγινε αυτός ο πόλεμος, για ποιο λόγο γίνονται οι πόλεμοι. Το μόνο που νιώθει είναι το αίμα του να χτυπάει στα μηνίγγια του. Αλλά δεν πονάει. Είναι ένας ζωντανός που είναι νεκρός. Ένας νεκρός που είναι ζωντανός. Μπορεί να μην έχει ούτε πόδια, ούτε χέρια, ούτε ακοή, ούτε φωνή, να μην έχει πρόσωπο, να είναι ένα κομμάτι κρέας που το τρέφουν με σωληνάκια, αλλά χτυπάει η καρδιά του και το κυριότερο σκέφτεται. Έχει μνήμη. Θυμάται, σκέφτεται, θυμώνει, επιθυμεί, παλεύει για επικοινωνία. Δεν θέλει να συνεχίσει να ζει κάτω από αυτές τις συνθήκες αν δεν μπορεί να είναι χρήσιμος για τον άνθρωπο. Αναζητά ευήκοα ώτα. Αλλά μάταια. Η αντιπολεμική φωνή του γίνεται μια φωνή βοώντος εν τη ερήμω».
Ταυτότητα Παράστασης:
Θεατρική διασκευή και απόδοση κειμένου: Σοφία Αδαμίδου
Σκηνοθεσία: Θάλεια Ματίκα
Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης
Σκηνογραφία-Κοστούμι: Ηλένια Δουλαδήρη
Μουσική: Τάσος Σωτηράκης
Τζο: Τάσος Ιορδανίδης.
Διάρκεια: 70 λεπτά
Πηγή:https://tvxs.gr
Παιδιά που πέρασαν με σαπιοκάραβα το Αιγαίο για να γλιτώσουν από τον πόλεμο βρίσκουν στιγμές γαλήνης στο ωδείο του καταυλισμού Καρά Τεπέ όπου διαμένουν.
Η μουσική αποτελεί βάλσαμο για την ψυχή. Εχει τη δυνατότητα να ενώνει ανθρώπους διαφορετικών πολιτισμών και εθνικοτήτων, οι οποίοι, άσχετα από τις κακοτυχίες και τις κακουχίες που έχουν βιώσει, ενώνονται υπό τον ήχο των μελωδιών αυτής της παγκόσμιας γλώσσας. Με αυτήν τη σκέψη κατά νου, δυο μετανάστριες, η Ανχελα Αρμπελάες και η κόρη της Φραντζέσκα Ρόκα, ίδρυσαν στον προσφυγικό καταυλισμό Καρά Τεπέ στη Λέσβο ένα ιδιόμορφο ωδείο για τα προσφυγόπουλα που διαμένουν εκεί. Στόχος ήταν τα παιδιά να ταξιδέψουν μέσω της μουσικής σε μέρη που έστω και για λίγο δεν υπάρχουν βόμβες, θάνατοι, αγωνιώδη ταξίδια με σαπιοκάραβα στο Αιγαίο και καθημερινή αγωνία για το μέλλον τους.
Η Ανχελα Αρμπελάες έφτασε στη χώρα μας το 1998 από την Κολομβία, ύστερα από υποτροφία που κέρδισε στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Η ζωή στην Κρήτη κέρδισε την οικογένεια, η οποία τελικά αποφάσισε να μείνει μόνιμα στην Ελλάδα. Τον περασμένο Σεπτέμβριο, η Ανχελα στάλθηκε σε δημοσιογραφική αποστολή στη Λέσβο, προκειμένου να καλύψει τις εξελίξεις της αθρόας προσφυγικής ροής. «Γρήγορα όμως αποφάσισα να ασχοληθώ πιο ενεργά, να είμαι μέρος της λύσης» εξομολογείται. Τελικά, φτάνει στον καταυλισμό του Καρά Τεπέ, όπου διαμένουν περίπου 1.000 άτομα, όλα μέλη οικογενειών. «Με τα ελάχιστα χρήματα που διαθέταμε αγοράσαμε κάποια βιολιά, ενώ φτιάξαμε και άλλα με υλικά που μαζέψαμε από σκουπίδια». Η ίδια δεν ξέρει να παίζει βιολί ‒διδάσκει φλάουτο‒, αλλά με τα πρώτα αυτά βιολιά τα παιδιά έπαιζαν μιμητικά.
Οταν έφτασε στο νησί η Φραντζέσκα ‒τελειόφοιτη της Ακαδημίας Μουσικής και Χορού της Ιερουσαλήμ‒, έφερε μαζί της τέσσερα βιολιά. Από εκείνο το σημείο και μετά τα μαθήματα γίνονται πιο εντατικά, τα παιδιά αρχίζουν και συρρέουν. Η πλατφόρμα μουσικής εκπαίδευσης Art Angels Relief Team έχει πλέον ιδρυθεί. Σύντομα, το πρόγραμμα γίνεται γνωστό και βιολιά χαρίζονται από όλο τον κόσμο. «Πλέον έχουμε περίπου 65 έγχορδα όργανα, ανάμεσά τους κοντραμπάσο, τσέλο και βιόλα. Οι μαθητές μας είναι 85 παιδιά, ηλικίας 4-17 χρόνων, και προέρχονται από διάφορες χώρες. Τα παιδιά μέσα σε κοντέινερ μαθαίνουν να παίζουν ευρωπαϊκή μουσική, Χατζιδάκι, Ξυλούρη, καθώς και επιλεγμένα τραγούδια από τις χώρες καταγωγής τους, ενώ συμμετέχουν και στο εργαστήρι εικαστικής τέχνης που δημιουργήσαμε» προσθέτει η Ανχελα. Η τοπική κοινωνία, παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει, είναι κοντά στην ομάδα, όπως φάνηκε από το πλήθος κόσμου που κατέκλυσε το Δημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης, όπου τα προσφυγόπουλα έδωσαν συναυλία μαζί με μαθητές της Λέσβου.
«Ηταν πολύ συγκινητικό να βλέπεις τα παιδιά να παίζουν μαζί. Αλλωστε, ο πολιτισμός είναι το εφόδιο προκειμένου να απαλύνονται οι εντάσεις και οι συγκρούσεις» υπογραμμίζει η εμπνεύστρια της πρωτοβουλίας. «Μέσω της μουσικής ενασχόλησης τα παιδιά μαθαίνουν να δρουν συλλογικά, αποκτούν πειθαρχία και αυτοπεποίθηση. Δεν κάναμε κάτι ιδιαίτερο, απλώς δίνουμε στα παιδιά κουράγιο να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Τι καλύτερο από το να προσφέρεις αυτά που ξέρεις στα παιδιά, που είναι το μέλλον;».
Συνάδελφοι του Γιάννη Μπεχράκη αποκαλύπτουν στο «Έθνος» άγνωστες ιστορίες και µιλούν µε θαυµασµό για το πάθος που είχε για τη δουλειά, το οποίο δεν σταµατούσαν ούτε οι… σφαίρες«Ο Γιάννης είχε βρει τη φόρµουλα. Ηταν πολύ κοντά στο θέµα, όπως ο Ρόµπερτ Κάπα, και έβρισκε την αποφασιστική στιγµή, όπως ο Ανρί Καρτιέ Μπρεσόν. Ηταν ίσως ο µοναδικός που πέτυχε αυτόν τον συνδυασµό». Με αυτά τα λόγια περιγράφει τις εικόνες του Γιάννη Μπεχράκη ο βετεράνος φωτορεπόρτερ Σπύρος Τσακίρης, ένας από τους ανθρώπους που τον γνώριζαν από την πρώτη µέρα που µπήκε στο ρεπορτάζ, ενώ βρέθηκε δίπλα του σε µερικές από τις πιο επικίνδυνες γωνιές του πλανήτη. Η γνωριµία του µε τον Γιάννη Μπεχράκη ήταν «ευλογία» και µία εβδοµάδα µετά τον πρόωρο θάνατό του θυµάται τις δύσκολες στιγµές που έζησαν µαζί αλλά και τον µοναδικό τρόπο δουλειάς του, χάρη στον οποίο έφτασε στην κορυφή. Οπως διηγείται ο κ. Τσακίρης στο «Εθνος της Κυριακής», ξεκίνησαν να εργάζονται ταυτόχρονα, «αλλά ο Γιάννης ήξερε αγγλικά και πήρε τη θέση στο ‘‘Reuters’’. Εγώ πήγα στην ‘‘Ελευθεροτυπία’’, όπου δούλεψα µέχρι που έκλεισε».
Όλες αυτές τις δεκαετίες βρέθηκαν δίπλα δίπλα και φωτογράφησαν την αγριότητα του πολέµου στην Τσετσενία, την πρώην Γιουγκοσλαβία, τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική και αλλού. «Σε όποιον πόλεµο έγινε ήµασταν εκεί» τονίζει και θυµάται την αποφασιστικότητα του Μπεχράκη να συνεχίζει το ρεπορτάζ ακόµα και όταν κινδύνευε η ζωή του. «Στον εµφύλιο της Γιουγκοσλαβίας τραυµατίστηκε από πολλαπλά θραύσµατα όπλου, την ώρα που βρισκόµασταν στο ξενοδοχείο µας. Ηρθαν οι κυανόκρανοι να τον πάρουν για να τον µεταφέρουν στο Ζάγκρεµπ και κάναµε αγώνα για να τον πείσουµε να φύγει». Μια άλλη ιστορία που δείχνει την επιθυµία του Μπεχράκη να µείνει στη θέση του, ανεξάρτητα από τους κινδύνους, διηγείται ο φωτορεπόρτερ ∆ηµήτρης Μεσσήνης.
Όπως λέει στο «Εθνος της Κυριακής», στα τέλη της δεκαετίας του 1990 βρίσκονταν στην Αυλώνα της Αλβανίας για να καλύψουν την υπόθεση µε τις «πυραµίδες» που κατέστρεψε ολοκληρωτικά χιλιάδες πολίτες της χώρας. «Κυκλοφόρησαν φήµες ότι ο Μπερίσα θα έστελνε άµεσα στρατό στην Αυλώνα για να πνίξει τις διαµαρτυρίες στο αίµα. Αποφασίστηκε ότι, για την ασφάλειά µας, θα φεύγαµε όλοι και ήρθαν δύο Σινούκ που θα µας µετέφεραν στην Ιταλία. Πήγαµε πολύ βιαστικά στο αεροδρόµιο και επιβιβαστήκαµε στα ελικόπτερα. Οταν απογειωθήκαµε ο Γιάννης έβαλε τα κλάµατα.
Εκλαιγε επειδή θα πέθαινε κόσµος, αυτός δεν θα ήταν εκεί για να το καταγράψει και δεν θα µάθαινε κανένας τι είχε συµβεί. Τελικά όταν φτάσαµε στην Ιταλία µάθαµε ότι δεν επρόκειτο για κάτι περισσότερο από φήµες και µετά από µερικές µέρες επιστρέψαµε στην Αλβανία για να συνεχίσουµε το ρεπορτάζ».
