Πολυτεχνείο 1973: η εξέγερση που έριξε τη Χούντα

Τη ρωγμή μέσα από την οποία ξε­πρό­βα­λε δυ­να­μι­κά ο λαϊ­κός πα­ρά­γο­ντας, θέ­το­ντας αι­τή­μα­τα που δεν πε­ριο­ρί­ζο­νταν μόνο στην ανα­τρο­πή των συ­νταγ­μα­ταρ­χών αλλά και στη διεκ­δί­κη­ση μιας άλλης κοι­νω­νί­ας. Σή­με­ρα αυτά τα αι­τή­μα­τα απο­κρύ­πτο­νται σκό­πι­μα από την αστι­κή αφή­γη­ση και τη σχο­λι­κή βι­βλιο­γρα­φία. Στα χρό­νια των μνη­μο­νί­ων, άλ­λω­στε, απο­κτούν επι­πρό­σθε­τη επι­κιν­δυ­νό­τη­τα για την κυ­ρί­αρ­χη τάξη και τους πο­λι­τι­κούς εκ­προ­σώ­πους της

Τι ήταν το χου­ντι­κό κα­θε­στώς

Η χού­ντα των συ­νταγ­μα­ταρ­χών δεν υπήρ­ξε τί­πο­τε άλλο από την πιο ασφα­λή σα­νί­δα επι­βί­ω­σης του ελ­λη­νι­κού κα­πι­τα­λι­σμού σε μια πε­ρί­ο­δο γε­νι­κευ­μέ­νης πο­λι­τι­κής κρί­σης. Η στρα­τιω­τι­κή ήττα της Αρι­στε­ράς στον εμ­φύ­λιο δε σή­μα­νε ποτέ την πο­λι­τι­κή της κα­τάρ­ρευ­ση και την εξα­φά­νι­σή της από το προ­σκή­νιο. Ακόμη και στο αστυ­νο­μο­κρα­τού­με­νο με­τεμ­φυ­λια­κό κρά­τος, η Αρι­στε­ρά δια­τή­ρη­σε τις δυ­νά­μεις της. Τα πο­σο­στά της ΕΔΑ στις εκλο­γές του ’58 καθώς και η κι­νη­το­ποί­η­ση του κό­σμου από τα κάτω (με χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό­τε­ρες τις φοι­τη­τι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις του «114», του 15% για την παι­δεία καθώς και τις ερ­γα­τι­κές δια­δη­λώ­σεις στα Ιου­λια­νά του ’65) απο­τυ­πώ­νουν τη δυ­να­μι­κή της.

Η ενέρ­γεια του ερ­γα­τό­κο­σμου και η κρίση πο­λι­τι­κής εκ­προ­σώ­πη­σης της αστι­κής τάξης οδή­γη­σε στο πρα­ξι­κό­πη­μα της 21ης Απρί­λη του 1967. Ένα πρα­ξι­κό­πη­μα που θε­με­λί­ω­σε ένα κα­θε­στώς το οποίο στη­ρί­χθη­κε στον αμε­ρι­κα­νι­κό πα­ρά­γο­ντα, όπως σωστά ισχυ­ρί­ζε­ται σύσ­σω­μη η Αρι­στε­ρά, αλλά και στο ελ­λη­νι­κό κε­φά­λαιο, που λαν­θα­σμέ­να το απο­σιω­πά ένα τμήμα της. Την πε­ρί­ο­δο της Χού­ντας οι Έλ­λη­νες κα­πι­τα­λι­στές έκα­ναν χρυ­σές δου­λειές. Η κα­τα­στο­λή του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος, η απα­γό­ρευ­ση των απερ­γιών, η διά­λυ­ση των συν­δι­κά­των και των πο­λι­τι­κών κομ­μά­των καθώς και η φί­μω­ση του Τύπου δη­μιούρ­γη­σαν ένα νέο εύ­φο­ρο πεδίο κερ­δο­φο­ρί­ας. Την ίδια στιγ­μή οι ΗΠΑ εξυ­πη­ρε­τού­σαν τα σχέ­δια πο­λι­τι­κής εξο­μά­λυν­σης στη σύμ­μα­χο χώρα τους στη Νο­τιο­α­να­το­λι­κή Με­σό­γειο, πα­τώ­ντας στις καλές σχέ­σεις που είχε το ΝΑΤΟ με τους πρα­ξι­κο­πη­μα­τί­ες συ­νταγ­μα­τάρ­χες από την εποχή της πα­ρα­στρα­τιω­τι­κής ορ­γά­νω­σης ΙΔΕΑ που είχε συ­στα­θεί για την «αντι­με­τώ­πι­ση του κο­μου­νι­στι­κού κιν­δύ­νου».

Οι δύο ωφε­λη­μέ­νοι από το Χου­ντι­κό κα­θε­στώς ήταν αναμ­φι­σβή­τη­τα ο αμε­ρι­κά­νι­κος ιμπε­ρια­λι­σμός και το μα­ντρό­σκυ­λό της στην πε­ριο­χή: η ελ­λη­νι­κή αστι­κή τάξη. Σε αυ­τούς τους δύο ωφε­λη­μέ­νους του 1967, δη­λώ­νει πιστή υπο­τα­γή και η κυ­βέρ­νη­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ μετά τη με­τα­τρο­πή του ΟΧΙ σε ΝΑΙ το κα­λο­καί­ρι του 2015. Ο Αλέ­ξης Τσί­πρας στο όνομα της Αρι­στε­ράς συ­νο­μι­λεί ξε­διά­ντρο­πα με το με­γα­λύ­τε­ρο ρα­τσι­στή και πιο έν­θερ­μο νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρο πρό­ε­δρο των ΗΠΑ τις τε­λευ­ταί­ες δε­κα­ε­τί­ες, δη­λώ­νο­ντας ότι «μοι­ρά­ζο­νται τις ίδιες αξίες». Την ίδια στιγ­μή συ­νά­πτει συμ­φω­νία ανα­βάθ­μι­σης των ελ­λη­νι­κών πο­λε­μι­κών F-16 ένα­ντι 2,4 δισ. ευρώ. Όλα αυτά, βέ­βαια, εις βάρος της κοι­νω­νι­κής πλειο­ψη­φί­ας που υφί­στα­ται πο­λι­τι­κές λι­τό­τη­τας και άγριας πε­ρι­στο­λής δι­καιω­μά­των, την ώρα που το κε­φά­λαιο κερ­δο­φο­ρεί ανε­ξέ­λεγ­κτα και με κάθε τρόπο.

Ποιος ανέ­τρε­ψε τη Χού­ντα

Η επί­ση­μη ιστο­ριο­γρα­φία θε­ω­ρεί ότι η Χού­ντα κα­τέρ­ρευ­σε λόγω της «εθνι­κής προ­δο­σί­ας στην Κύπρο» και όχι ότι ανα­τρά­πη­κε λόγω της μα­ζι­κής δρά­σης των ερ­γα­τών και των φοι­τη­τών υπό το βάρος των γε­γο­νό­των του Πο­λυ­τε­χνεί­ου. Δεν ανα­γνω­ρί­ζει ότι η Αρι­στε­ρά είχε ανα­λά­βει την ηγε­σία και τον πρώτο λόγο στην αντί­στα­ση ενά­ντια στο χου­ντι­κό κα­θε­στώς. Οι συλ­λή­ψεις, τα βα­σα­νι­στή­ρια, τα στρα­το­δι­κεία και τα ξε­ρο­νή­σια το απο­δει­κνύ­ουν όμως πε­ρί­τρα­να. Δε χρειά­ζε­ται ιδιαί­τε­ρη επι­χει­ρη­μα­το­λο­γία για να κα­τα­νο­ή­σει κα­νείς ότι ποτέ δεν κα­τά­φε­ρε το δι­κτα­το­ρι­κό κα­θε­στώς να απο­κτή­σει στέ­ρε­ες βά­σεις στην κοι­νω­νία. Ο φόβος απέ­να­ντι στην Αρι­στε­ρά ήταν διαρ­κής. Αυτός είναι και ο λόγος που τα ερ­γο­στά­σια, οι γει­το­νιές, τα σχο­λεία και οι σχο­λές γέ­μι­ζαν με χα­φιέ­δες της Aσφά­λειας.

Το κα­θε­στώς αντι­λαμ­βα­νό­ταν την ισχνή κοι­νω­νι­κή απο­δο­χή του και γι’ αυτό προ­ε­τοί­μα­ζε τη φι­λε­λευ­θε­ρο­ποί­η­σή του. Την ομαλή δη­λα­δή με­τά­βα­ση από τη δι­κτα­το­ρία σε μια σι­δε­ρό­φρα­κτη αστι­κή δη­μο­κρα­τία με ταυ­τό­χρο­νη εξα­σφά­λι­ση του ατι­μώ­ρη­του των πρω­τερ­γα­τών του πρα­ξι­κο­πή­μα­τος. Σε αυτή τη λο­γι­κή ως ένα βαθμό προ­σαρ­μό­στη­καν και οι ηγε­σί­ες των «επί­ση­μων» και κυ­ρί­αρ­χων τμη­μά­των της Αρι­στε­ράς. Στις αρχές του 1973 το ΚΚΕ Εσω­τε­ρι­κού σκε­φτό­ταν ακόμη και συμ­με­το­χή στις χου­ντο­ε­κλο­γές που ετοί­μα­ζε ο Μαρ­κε­ζί­νης, ενώ το ΚΚΕ συμ­με­ρι­ζό­ταν πα­ρό­μοιες αντι­λή­ψεις χωρίς να επι­διώ­κει μια ανοι­χτή σύ­γκρου­ση με το κα­θε­στώς.

Μέσα σε αυτές τις συν­θή­κες, έγινε φα­νε­ρό ότι η νε­ο­λαία και ο κό­σμος της ερ­γα­σί­ας βρί­σκο­νταν πολύ πιο μπρο­στά από τις ηγε­σί­ες της Αρι­στε­ράς. Η κα­τά­λη­ψη της Νο­μι­κής το Φλε­βά­ρη του 1973 και εν συ­νε­χεία η κα­τά­λη­ψη του Πο­λυ­τε­χνεί­ου το Νο­έμ­βρη, ανέ­δει­ξαν ότι η συ­ντρι­βή της Χού­ντας ήταν ζή­τη­μα εξέ­γερ­σης και κι­νη­το­ποί­η­σης των μαζών και όχι ζή­τη­μα συμ­φω­νί­ας από τα πάνω. Ο φοι­τη­τι­κός ξε­ση­κω­μός απο­τέ­λε­σε τη σπίθα για την ανοι­χτή και δη­μό­σια ενα­ντί­ω­ση στη Χού­ντα, όμως το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα που αγκά­λια­σε τις κι­νη­το­ποι­ή­σεις των φοι­τη­τών ήταν αυτό που έδωσε άλλη βα­ρύ­τη­τα στις κι­νη­το­ποι­ή­σεις και ανά­γκα­σε τους συ­νταγ­μα­τάρ­χες να χρη­σι­μο­ποι­ή­σουν τα τανκς για να δια­λύ­σουν την εξέ­γερ­ση.

Ο ρόλος της Επα­να­στα­τι­κής Αρι­στε­ράς

Η φο­βι­κό­τη­τα των ηγε­σιών του ΚΚΕ και ΚΚΕ Εσω­τε­ρι­κού απέ­να­ντι στη δυ­να­μι­κή των μαζών μόνο ανα­σταλ­τι­κά μπο­ρού­σε να λει­τουρ­γή­σει. Είναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό ότι ει­δι­κά το ΚΚΕ αμ­φι­τα­λα­ντεύ­τη­κε πολύ για τη στάση που έπρε­πε να κρα­τή­σει στο Πο­λυ­τε­χνείο. Κατά τη διάρ­κεια της κα­τά­λη­ψης επε­ξερ­γα­ζό­ταν το εν­δε­χό­με­νο απο­χώ­ρη­σης και υπε­ρά­σπι­ζε τον πε­ριο­ρι­σμό της κα­τά­λη­ψης σε φοι­τη­τι­κά αι­τή­μα­τα που δε θα έθι­γαν το ίδιο το κα­θε­στώς ούτε θα προ­χω­ρού­σαν ένα βήμα πα­ρα­κά­τω. Την ώρα που χι­λιά­δες φοι­τη­τές, μα­θη­τές και ερ­γά­τες βρο­ντο­φώ­να­ζαν «Κάτω η Χού­ντα!» το ΚΚΕ έκανε λόγο για κυ­βέρ­νη­ση «εθνι­κής ενό­τη­τας».

Η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα όμως είχε ξε­πε­ρά­σει την «παλιά» Αρι­στε­ρά. Νέες ορ­γα­νώ­σεις και ρεύ­μα­τα, που είχαν ξε­πη­δή­σει από το κα­ζά­νι του Μάη του ’68 και είχαν απο­κο­πεί από τη σο­βιε­τι­κή ορ­θο­δο­ξία, μπή­καν δυ­να­μι­κά στο προ­σκή­νιο συν­δε­ό­με­να με τα πιο κα­τα­πιε­σμέ­να τμή­μα­τα της κοι­νω­νί­ας και επι­διώ­κο­ντας την πο­λι­τι­κή έκ­φρα­ση των συν­θη­μά­των τους. Η ερ­γα­τι­κή συ­νέ­λευ­ση που λει­τουρ­γού­σε στο εσω­τε­ρι­κό του πο­λυ­τε­χνεί­ου υιο­θε­τού­σε συν­θή­μα­τα όπως «Ερ­γά­τες – αγρό­τες – φοι­τη­τές», «Απερ­γία γε­νι­κή», «Ζήτω οι ερ­γα­τι­κές επι­τρο­πές πάλης φοι­τη­τών και ερ­γα­ζο­μέ­νων», «Ο λαός πει­νά­ει το κε­φά­λαιο μα­σά­ει», «Λαϊκή εξου­σία».

Αυτά τα συν­θή­μα­τα υπε­ρα­σπί­στη­κε με πάθος η επα­να­στα­τι­κή Αρι­στε­ρά, που ει­σέ­βα­λε δυ­να­μι­κά στο στίβο της τα­ξι­κής πάλης και του αντι­δι­κτα­το­ρι­κού αγώνα κυ­ρί­ως από το 1971 και έπει­τα. Με­μο­νω­μέ­να στε­λέ­χη των ΚΚΕ και ΚΚΕ Εσωτ., γκε­βα­ρι­στές, τρο­τσκι­στές και μα­οϊ­κοί έφτια­ξαν νέες ορ­γα­νώ­σεις, εμπλού­τι­σαν τον πο­λι­τι­κό διά­λο­γο στα φοι­τη­τι­κά αμ­φι­θέ­α­τρα και στους ερ­γα­τι­κούς χώ­ρους και συ­νέ­βα­λαν κα­θο­ρι­στι­κά στο να χτι­στεί ένα ρεύμα ανοι­χτής πο­λι­τι­κής δρά­σης ενά­ντια στη Χού­ντα. Πρό­κει­ται για ένα δυ­να­μι­κό αγω­νι­στών/τριών που έθετε εμ­φα­τι­κά ως στρα­τη­γι­κό στόχο το ζή­τη­μα του σο­σια­λι­σμού-κομ­μου­νι­σμού και δεν εγκλω­βι­ζό­ταν σε αστι­κούς συμ­βι­βα­σμούς. Αυτό το κόκ­κι­νο κύμα που ξε­πή­δη­σε μέσα στα χρό­νια της Χού­ντας απο­τέ­λε­σε και ανα­πό­σπα­στο τμήμα των ερ­γα­τι­κών μαχών που δό­θη­καν στη με­τα­πο­λί­τευ­ση, με απο­τέ­λε­σμα πολ­λές και ση­μα­ντι­κές υπο­χω­ρή­σεις της αστι­κής τάξης.

Σή­με­ρα

Η αλή­θεια είναι ότι ζούμε στην εποχή των αντι­φά­σε­ων. Ο Αλέ­ξης Τσί­πρας μπο­ρεί να πα­ρί­στα­ται στην κη­δεία του Φι­ντέλ Κά­στρο και σχε­δόν ταυ­τό­χρο­να να συ­νο­μο­λο­γεί ανα­βάθ­μι­ση των F-16 με τον Ντό­ναλντ Τραμπ, μπο­ρεί να βάζει τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ να επι­σκέ­πτε­ται τη Μα­κρό­νη­σο και ταυ­τό­χρο­να να δια­τη­ρεί ακέ­ραιο τον τρο­μο­νό­μο με τον οποίο διώ­κο­νται αγω­νι­στές, μπο­ρεί να εκ­φω­νεί αντι­φα­σι­στι­κά λο­γύ­δρια στη Βουλή και ταυ­τό­χρο­να στε­λέ­χη της κυ­βέρ­νη­σής του να φω­το­γρα­φί­ζο­νται με Χρυ­σαυ­γί­τες σε ακρι­τι­κά νησιά. Και όλα αυτά στο όνομα της Αρι­στε­ράς.

Είναι χρέος και κα­θή­κον μας να υπε­ρα­σπι­στού­με την τιμή και τους αγώ­νες της Αρι­στε­ράς και του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος μέσα από τους αγώ­νες του σή­με­ρα. Η ενα­ντί­ω­ση στις μνη­μο­νια­κές πο­λι­τι­κές και στις ιμπε­ρια­λι­στι­κές συ­νερ­γα­σί­ες απο­τε­λούν την κα­λύ­τε­ρη «από­δει­ξη» ότι ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ δεν έχει καμία σχέση με την Αρι­στε­ρά και τον ιστο­ρι­κό ρόλο της. Ένα ρόλο που απο­τυ­πώ­νε­ται σε συ­γκρού­σεις, διεκ­δι­κή­σεις και αγώ­νες και όχι σε συμ­βι­βα­σμούς, προ­δο­σί­ες και κα­τα­πί­ε­ση.

Οι εξε­γέρ­σεις δεν είναι για τα μου­σεία, αλλά για τους δρό­μους.