Δύο-τρεις λοφοπλαγιές ελαιώνα, από τον δρόμο ώς εκεί που φτάνει το μάτι, στα άσπρα. Από μουσαμάδες. Μπορεί να συμπίπτει ο καιρός για την ελαιοσυγκομιδή, αλλά δεν πρόκειται περί αυτού. Οι μουσαμάδες είναι σκηνές. Πρόχειρα καταλύματα. Στεγάζουν ευάλωτους ξεσπιτωμένους ανθρώπους. Οικογένειες με μικρά παιδιά, ενήλικες, υπερηλίκους. Μόρια, Δεκέμβρης 2019: εκεί όπου δοκιμάζεται ο ευρωπαϊκός πολιτισμός. Ανενδοίαστος, μπροστά στο μεγαλύτερο στρατόπεδο προσφύγων σε μία από τις μικρότερες χώρες του.
Την προηγούμενη μέρα είχε βρέξει. Λάσπες παντού. Μα ακόμη περισσότερες μέσα στο σιδερόφρακτο στρατόπεδο, αφού οι στενοί τσιμέντινοι διάδρομοι, ανάμεσα σε σκηνές και κοντέινερ, δεν έχουν ακόμη στεγνώσει και γλιστρούν. Υποψία κανονικότητας: με αφορμή τον ήλιο βλέπεις παντού ρούχα απλωμένα στα σύρματα που κάποτε χώριζαν τα χωράφια. Τι λαμπρότερος στολισμός, έξω από τα καθιερωμένα, μιας και στην Αθήνα φαίνεται να διχάζει ο φωτισμός μιας κεντρικής λεωφόρου.
Σκουπίδια: τόνοι πλαστικών μπουκαλιών που εθελοντές μαζεύουν για ανακύκλωση χωρίς να προλαβαίνουν. Και όπως περπατάς ανάμεσα στα αυτοσχέδια υπαίθρια παραπήγματα, μέσα στα ζεστά σου ρούχα, δεν είναι μόνο η υγρασία που σε διαπερνά αλλά και η μόνιμη ηχητική υπόκρουση που δεν καλύπτει η μουσική από τα κινητά, ούτε οι φωνές των Αφρικανών που έχουν ανεβεί σε ένα τοιχαλάκι εν είδει σκηνής και τραγουδάνε: πρόκειται για βηξίματα, ανθρώπους που βήχουν, συνεχώς και αδιαλείπτως ή διακεκομμένα και κοφτά, μέσα και έξω από τις σκηνές.
Η Μόρια αποκτά τη δική της οικονομία: ένα μανάβικο κάτω από μια τέντα και τέσσερις πασσάλους εδώ, μια τρύπα που καπνίζει και ψήνει πίτες εκεί, ένας μουσαμάς κατάχαμα με στρατιωτικά μπουφάν ή τσιγάρα στο πλάι του χωματόδρομου που ήταν κάποτε το όριο του στρατοπέδου, το οποίο διαρκώς επεκτείνεται: ο χώρος, που αρχικά έγινε για την υποδοχή 3.000 ατόμων, σήμερα στεγάζει, τρόπος του λέγειν, πάνω από 18.000 ψυχές. Και, ναι, υπάρχει διαβάθμιση στην εξαθλίωση: αυτοί που ζουν σε κοντέινερ νιώθουν πιο τυχεροί από αυτούς που κοιμούνται κατάχαμα σε σκηνές.
Είκοσι χιλιάδες ανέστιοι
Και για τη συνεισφορά στον προβληματισμό για τον γιορτινό στολισμό στο όνομα μιας θρησκείας της οποίας ο ιδρυτής ήταν πρόσφυγας, οι γονείς του οποίου έφυγαν από μια σφαγή και βρήκαν καταφύγιο σε έναν στάβλο στο ύπαιθρο, θα προτείναμε μια τεράστια ελιά που αντί για καρπούς θα έχει μικρές άσπρες σκηνές και για φωτισμό λαμπάκια μέσα σε πλαστικά από μπουκάλια νερού και τέσσερα – πέντε μεγάλα κόκκινα φώτα, όσα και οι φετινοί θάνατοι σε αυτά τα κέντρα -ας πούμε- υποδοχής και ταυτοποίησης: σαν τάμα στην προώθηση του ευρωπαϊκού πολιτισμού όπως αυτός εκδηλώνεται στο κατώφλι της Ε.Ε. σε ένα νησί 90.000 κατοίκων και σχεδόν 20.000 ανέστιων. Η πρωτεύουσα δίπλα τους δεν ξεπερνά τις 30.000.
Στις ρίζες του δένδρου, αντί για φάτνη μια σκοτεινή σπηλιά, έτσι, για να συμβολίζει την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη ή μάλλον την απουσία της, αυτή που αποτελεί κανόνα και επισύρει κυρώσεις η μη εφαρμογή της, όπως είπε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στο συνέδριο του Economist για την υπογεννητικότητα. Την περίφημη ευρωπαϊκή αλληλεγγύη που ξέρει μονάχα να δίνει χρήματα· αλήθεια, πόσα σπίτια θα είχαν επισκευαστεί από το οικιστικό και αναξιοποίητο απόθεμα στη χώρα με τα 2,2 δισ. ευρώ που είχαν εκταμιευτεί για την Ελλάδα από ευρωπαϊκούς πόρους μέχρι πριν από λίγους μήνες; Λεφτά υπάρχουν, αρκεί το ζήτημα να μην περάσει τα δικά τους εθνικά σύνορα…
Δεν θέλω να φωτογραφίσω ανθρώπους. Μόνο τις συνθήκες. Αλλά και πάλι οι φωτογραφίες λένε ψέματα: δεν ακούς τον βήχα, δεν νιώθεις την υγρασία, δεν μεταφέρεται το βλέμμα που κρέμεται πάνω σου μέχρι να το συναντήσεις, χωρίς προσδοκίες πια. Ο Γκόμεζ είναι από το Τόγκο. «Από το Τόγκο, όχι από το Κονγκό».
Ενα βράδυ έβαλε μουσική στο μπαρ που βρεθήκαμε. Κι αν δεν χόρευαν, σχεδόν όλοι κουνιούνταν με τις μελωδίες που έπαιζε, τα τραγούδια για τη χαρά της ζωής, την αγάπη, τον αγώνα για δικαιώματα, ανθρωπιά και ισότητα.
Μια καλή κουβέντα για τη μουσική που ακούγαμε αρκούσε: για να μας πει ότι ήταν ράφτης στη χώρα του, ότι ήρθε πριν από πέντε μήνες και τους δύο κρατήθηκε «στη φυλακή λες και ήμουν εγκληματίας», για το ότι δεν άντεχε την πείνα στη χώρα του, με το κατά κεφαλήν ετήσιο ακαθάριστο εισόδημα να εκτιμάται από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο το 2015 σε 569 δολάρια ή 47,41 δολάρια τον μήνα.
Του ζήτησα μια φωτογραφία για την περίπτωση που έγραφα για αυτόν. Όχι στο κοντέινερ που μοιραζόταν με πάνω από 10 Δυτικοαφρικανούς συγκατοίκους. Μου έστειλε μια από το μπαρ όταν έβαλε μουσική.
Αξιοπρέπεια
Δεν μπορούσε να διανοηθεί να φωτογραφηθεί στις περιστάσεις που βίωνε. Ούτε να τη δουν οι δικοί του. Ντρεπόταν. Η αξιοπρέπεια πάνω από όλα. Σκεφτόμουν πώς ένας άνθρωπος που ζει σε αυτήν την κατάσταση καταφέρνει να διασκεδάσει τόσους άλλους. Πόση δύναμη κρύβει ή πόση δύναμη του δίνει το να ξεφεύγει από αυτήν. Μια καλή κουβέντα αρκούσε: έκτοτε με καλημερίζει καθημερινά μέσω των εφαρμογών κοινωνικής δικτύωσης.
Στον αντίποδα ο Φρίντομ: είναι σαν στοιχειό της πόλης, τον συναντάς οποιαδήποτε στιγμή από το πρωί ώς το βράδυ, πάντα να κινείται. Τον καταλαβαίνεις. Το βλέμμα του σε στοιχειώνει. Κρύβει άφατο πόνο που τον κάνει σκοτεινό και απρόσιτο. Τρελάθηκε όταν είδε την οικογένειά του να πνίγεται σε ένα ναυάγιο. Δεν βρίσκει πουθενά ησυχία. Τριγυρίζει και συχνά τον ακούν να ψιθυρίζει τα ονόματα των δικών του, χαμένων πια. Δεν τον χωράει ο τόπος.
Τα δρομολόγια με λεωφορείο για Μόρια από Μυτιλήνη, ξεκινούν στις 7 το πρωί και τελειώνουν στις 10 το βράδυ. Μπορεί να γίνουν και δύο, ίσως και τρία κυκλικά δρομολόγια την ώρα. Το εισιτήριο κοστίζει ένα ευρώ. Κάνει στάση στον καταυλισμό του Καρά Τεπέ όπου βρίσκεται ένας ακόμη καταυλισμός περίπου 1.500 ατόμων, ευάλωτων όπως τα χαρακτηρίζουν, κυρίως οικογένειες με μικρά παιδιά και άνθρωποι με σοβαρά προβλήματα υγείας. Τι κι αν είναι καλύτερες εκεί οι συνθήκες;
Τις μέρες που βρεθήκαμε στη Λέσβο, μια 27χρονη Αφγανή γυναίκα κάηκε, όταν έπιασε φωτιά το κοντέινερ, ενώ ο άνδρας της πρόλαβε μονάχα να σώσει τα τρία τους παιδιά.
«Υπολόγισε 40-50 άτομα το λεωφορείο τη διαδρομή. Οταν έχουν πληρωθεί, τότε δεν χωράνε. Βάλε να πας και να γυρίσεις 100, τουλάχιστον. Κάνε τον πολλαπλασιασμό με τις τουλάχιστον 30 διαδρομές και βγάλε τον λογαριασμό. Εχουμε μια φάμπρικα εδώ. Από τη μια είναι οι πονεμένοι άνθρωποι. Από την άλλη είναι ότι μπορεί και να υπάρξουν προβλήματα. Να, εμένα μου πήραν το κινητό πριν δύο μήνες…» μου λέει ο οδηγός.
Μια πράξη ικανή να χαρακτηρίσει 18.000 ψυχές. Από το Καρά Τεπέ ανεβαίνουν οικογένειες με παιδιά κρατώντας μεγάλες άσπρες σακούλες: τρόφιμα και ρουχισμό. Οσοι φεύγουν από το λιμάνι κρατάνε ψώνια ή ένα αναψυκτικό. Στον καταυλισμό η ουρά για το λεωφορείο είναι μεγάλη. Δεν χωράνε όλοι. Θα περιμένουν το επόμενο. Και δεν θα το πίστευες ότι αυτοί που μετακινούνται προέρχονται από έναν καταυλισμό μέσα στη λάσπη. Οι περισσότερες/οι είναι περιποιημένες/οι για αυτή την έξοδο στην πόλη…
Τεράστιες ουρές
Στον λόφο απέναντι από τον καταυλισμό στο Καρά Τεπέ βρίσκεται και μια δομή που προσφέρει υπηρεσίες στους πρόσφυγες, το «One Happy Family». Λειτουργεί από τις 10 το πρωί μέχρι τις 4.30 το μεσημέρι. «Οταν κάνω μπάνιο στο σπίτι μου το βράδυ σκέφτομαι αυτούς τους ανθρώπους και δεν αισθάνομαι καλά. Που ζουν το μαρτύριο της αναμονής.
Ουρά εκατοντάδων για να πάρουν φαγητό, για να πλυθούν, για να πάνε στην τουαλέτα. Το βράδυ οι γυναίκες δεν μπορούν να πάνε πουθενά. Πώς να περάσουν από τόσες σκηνές, είναι παρακινδυνευμένο. Και οι σκηνές είναι καλοκαιρινές…».
Ο Ακης, Αποστόλης Μπαντής, είναι εθελοντής υπεύθυνος ασφαλείας σε αυτό το χωριό που ετοιμάζει φαγητό, έχει δανειστική βιβλιοθήκη, σχολείο για μικρούς και μεγάλους, παιδική χαρά, γήπεδα μπάσκετ, ιατρείο, χώρο μόνο για γυναίκες, νηπιαγωγείο, καφενείο με επιτραπέζια και το Low Tech, μια δράση εθελοντών κυκλικής οικονομίας που απασχολεί πρόσφυγες: μετατρέπουν τις ξύλινες παλέτες σε καυσόξυλα, φτιάχνουν από μεγάλα τενεκεδένια κουτιά ένα αυτοσχέδιο κυλινδρικό είδος θερμάστρας/εστίας για μαγείρεμα, επισκευάζουν από ποδήλατα που έρχονται από τη Γερμανία μέχρι κινητά τηλέφωνα, κατασκευάζουν φορτιστές και παίρνουν το θερμαντικό πλαστικό που είναι σαν αφρολέξ μέσα από τα σωσίβια, το κολλάνε και δημιουργούν στρώματα για όσους κοιμούνται κάτω στο καταχείμωνο.
Δεκάδες εθελοντές από πολλές χώρες δραστηριοποιούνται εδώ, προσπαθώντας να ανοίξουν μια ρωγμή στην καθημερινότητα αυτών των ανθρώπων. «Σήμερα έχει κοτόπουλο, θα έρθουν να φάνε περισσότεροι από 1.000 άνθρωποι», μας λέει ο Μπαζίρ, από τη Μόρια, που εκτελεί χρέη συντονιστή.
Η πέτρα του σκανδάλου
Κι όση ώρα μας μιλά ο Ακης, για όλα τα θαυμαστά και λιγότερο θαυμαστά που συμβαίνουν εκεί τα δυόμισι χρόνια που λειτουργεί, με δωρεές από Γερμανία και Ελβετία, με τη συνδρομή πολλών οργανώσεων υπεύθυνων για διάφορες δραστηριότητες, τόσο είναι σαν να φιλοτεχνεί τη ζωγραφιά που έχει στο φέισμπουκ: ένα σπουργίτι με δεμένα τα φτερά του με σπάγγο ώστε να μην μπορεί να πετάξει.
Η πέτρα του σκανδάλου. Η φίλη από τότε που ζούσε στην Αθήνα, συνάδελφος Νατάσα Παπανικολάου, που έχει περάσει τόσες μέρες στη Μόρια, φτιάχνοντας έναν απίστευτο χάρτη με την ανθρωπογεωγραφία του καταυλισμού και της ζούγκλας που εκτείνεται έξω από αυτόν για την εφημερίδα «Πολιτικά» της Λέσβου. Βρέθηκε στο νησί πριν από πέντε χρόνια, στο απόγειο των προσφυγικών ροών.
Αυτή μας πήγε για τσάι στο «Τζανγκλ». Μόνο που η «μάνα» που θα μας το ετοίμαζε είχε πάθει κρίση άσθματος και ήταν στο ιατρείο. Καθηγήτρια σε σχολείο, με τον άντρα της καθηγητή Πανεπιστημίου, συνήθως χρησιμοποιεί τον γιο τους για μεταφραστή, επειδή μιλάει καλά αγγλικά, όταν κάποιο ξένο τηλεοπτικό συνεργείο εστιάζει σε τούτη εδώ την ντροπή.
Το τσάι που δεν ήπιαμε
Μας μιλάει για τους ανθρώπους, «σαν και σένα και μένα, ρε γαμώτο, και να ζουν σε αυτήν την κατάσταση. Που δεν είναι για να ζει κανείς έτσι…». Ομως δεν είναι αυτές οι συνθήκες που έπειτα τόσα χρόνια τη στοιχειώνουν. «Ηταν πριν τρία-τέσσερα χρόνια, όταν έκανα βόλτα στη Βαρειά, στην παραλία προς το αεροδρόμιο. Είχε μόλις γίνει ένα ναυάγιο, αυτοί που βουτούσαν να τους βοηθήσουν έβγαλαν ένα μωρό, μου το έδωσαν να το σκουπίσω… μέσα οι γονείς του πνίγονταν…».
Οπως ανακοινώθηκε, το Ιδρυμα Ωνάση σύντομα ολοκληρώνει τη γιορτινή διακόσμηση με φωτογραφίες σύγχρονων Ελλήνων φωτογράφων στις στάσεις λεωφορείων που εκφράζουν τη χαρά της ζωής. Τη δική μας στάση στη Μόρια και το Καρά Τεπέ διακοσμούν οι φωτογραφίες του Ακη και της Νατάσας που εκφράζουν το νόημα της ζωής. Οπως και όλοι οι κάτοικοι, ντόπιοι και μη, εκούσιοι ή ακούσιοι της Μυτιλήνης. Νατάσα, ευχαριστώ για το τσάι που τελικά δεν ήπιαμε…
YΓ.: Πώς να μιλήσεις για κάτι που δεν ενδιαφέρει τον κόσμο; με ρώτησε ο Μπράντλι, που συνάντησα ύστερα από χρόνια στο συνέδριο για την ελληνική υπόθεση αποπομπής της χώρας από το Συμβούλιο της Ευρώπης στη χούντα. Απλά. Σαν να μιλώ σε μια/έναν φίλη/ο. Μήπως να προσφεύγαμε εναντίον της Ε.Ε. στο Συμβούλιο γι’ αυτό που συμβαίνει σήμερα στη Μυτιλήνη;
Πηγή:https://www.efsyn.gr
