Η συγγραφέας Μαρί Αράνα, είχε πει κάποτε για τον Κολόμβο, όταν ο ίδιος έπλευσε Δυτικά, όπως επρόκειτο για ένα μεσαιωνικό άνθρωπο, από έναν μεσαιωνικό κόσμο, περιτριγυρισμένο από μεσαιωνικές αντιλήψεις για Κύκλωπες, Πυγμαίους, Αμαζόνες και ιθαγενείς με κεφάλια σκύλων. Όταν μπήκε όμως στο Αμερικανικό έδαφος, ουσιαστικά δεν εισήλθε απλά σε έναν νέο κόσμο, αλλά σε μια «νέα εποχή».
Το διάσημο αυτό ταξίδι, όπως και του Βάσκο ντα Γκάμα, ο οποίος έφτασε στην Ινδία μέσω του Ινδικού Ωκεανού το 1498, ή του Φερδινάνδου Μαγγελάνου, ο οποίος ταξίδεψε δυτικά στην Ασία, περνώντας το νότιο άκρο της Νότιας Αμερικής, κυριαρχούν ως σημαντικά κατορθώματα. Ωστόσο, αποκρύπτουν σημαντικά σημεία της ιστορίας. Με μια προσεκτικότερη εξέταση των στοιχείων, είναι σαφές ότι η Αφρική διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στην σύγχρονη ιστορία.
Η πραγματική ώθηση για την «Εποχή των Ανακαλύψεων», δεν ήταν η λαχτάρα της Ευρώπης για τη δημιουργία δεσμών με την Ασία, όπως μπορεί να διδάσκουν τα σχολεία, αλλά μια διακαής επιθυμία να δημιουργήσει εμπορικούς δεσμούς με «θρυλικές» πλούσιες κοινωνίες μαύρων, οι οποίες βρίσκονταν κρυμμένες στη Δυτική Αφρική.
Ο Κολόμβος για παράδειγμα, με καταγωγή από τη Γένοβα, πολύ πριν πραγματοποιήσει τις αποστολές του για λογαριασμό της Ισπανίας, είχε ταξιδέψει στο πρώτο μεγάλο και οχυρωμένο εξωτερικό φρούριο της Ευρώπης, που βρισκόταν στις τροπικές περιοχές της Ελμίνας, στη σύγχρονη Γκάνα. Οι ευρωπαϊκές αποστολές στη Δυτική Αφρική στα μέσα του 15ου αιώνα στόχευαν σε αναζήτηση χρυσού. Ήταν το εμπόριο αυτού του πολύτιμου μετάλλου, που ανακαλύφθηκε στη Γκάνα από τους Πορτογάλους το 1471 και εξασφαλίστηκε με την κατασκευή του φρουρίου στην Ελμίνα το 1482, που βοήθησε στη χρηματοδότηση της μεταγενέστερης αποστολής ανακάλυψης του Βάσκο ντα Γκάμα στην Ασία.
Ο Βαρθολομαίος Ντιάζ, ένας άλλος Πορτογάλος εξερευνητής, ο οποίες γνώριζε καλά την Ελμίνα, έκανε το γύρο του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας το 1488, το οποίο βρίσκεται στο νότιο άκρο της Αφρικής, αποδεικνύοντας την ύπαρξη μιας θαλάσσιας διαδρομής, που αργότερα θα γινόταν γνωστή ως Ινδικός Ωκεανός. Ωστόσο, κανένα επιπλέον ταξίδι δεν πραγματοποιήθηκε για σχεδόν μια δεκαετία μετά από αυτή την ανακάλυψη. Αυτές οι σημαντικές ανακαλύψεις, για κάποιο λόγο αποσιωπώνται, όχι μόνο για εκείνη τη δεκαετία, αλλά και στις σχεδόν τρεις δεκαετίες μεταξύ της πορτογαλικής άφιξης στην Ελμίνα το 1471 και της άφιξής τους στην Ινδία το 1498. Ήταν η στιγμή όπου η Ευρώπη, και η περιοχή που σήμερα ονομάζεται υποσαχάρια Αφρική, ήρθαν σε μια μόνιμη επαφή και τέθηκαν τα θεμέλια για τη σύγχρονη εποχή.
Η «διαγραφή» αυτών των τριών δεκαετιών είναι απλώς άλλο ένα παράδειγμα μείωσης, ευτελισμού και εξαφάνισης από την Ιστορία σημαντικών Αφρικανών και ανθρώπων Αφρικάνικης καταγωγής. Τα γεγονότα δεν είναι άγνωστα, αλλά πρέπει να επανατοποθετηθούν στην κυρίαρχη αφήγηση.
Ξεκινώντας από τον 15ο αιώνα και τις συναντήσεις μεταξύ Αφρικανών και Ευρωπαίων, αξίζει να σημειωθεί πως η άνοδος των τελευταίων δεν βασίστηκε σε έμφυτα ή μόνιμα χαρακτηριστικά που τους έκαναν ανώτερους, αλλά στις οικονομικές και πολιτικές σχέσεις τους με την Αφρική. Το ζήτημα εδώ είναι το τεράστιο εμπόριο υποδουλωμένων ανθρώπων που αναγκάστηκαν να εργαστούν σε καλλιέργειες ζάχαρης, βαμβακιού, καπνού και άλλων προϊόντων, σε φυτείες του Νέου Κόσμου.
Τις τρεις τελευταίες δεκαετίες του 15ου αιώνα, το εμπόριο μεταξύ της Αφρικής και της Πορτογαλίας άνθισε. Βοήθησε στην αστικοποίηση της Πορτογαλίας, μιας χώρας η οποία μέχρι τότε βρισκόταν στο περιθώριο, ενώ δημιούργησε και νέες ταυτότητες, όπως το να είναι κάποιος ανεξάρτητος, οι οποίες σταδιακά οδήγησαν στην απελευθέρωση πολλών από τον φεουδαρχισμό. Η ανεξαρτησία μάλιστα, συνδέθηκε με την αναζήτηση πλούτου σε μακρινές χώρες, αλλά και με την μετανάστευση και τον αποικισμό τροπικών περιοχών.
Μέχρι τη δεκαετία του 1530, οι Ευρωπαίοι γνώριζαν πως η Αφρική αποτελούσε τον βασικό παράγοντα των εξελίξεων. Ακριβέστερα, το εμπόριο που βασιζόταν σε αυτή. Το σκοτεινό σημείο ωστόσο, είναι πως οι Ευρωπαίοι δεν τοποθετούσαν, ή δεν ήθελα να το κάνουν, τη δουλεία ως ένα από τα κύρια σημεία της σχέσης των δύο περιοχών. Από ένα σημείο και μετά, η δουλεία άρχισε να ανταγωνίζεται το χρυσό ως η πιο προσοδοφόρα πηγή. Τελικά, τον ξεπέρασε. Ο χρυσός της Αφρικής ή τα μπαχαρικά από την Ασία δεν παρήγαγαν τόσο πλούτο πλέον.
Ο Μαλάτσι Πόστλγουέιτ, ένας Βρετανός ειδικός στο εμπόριο, από τους κορυφαίους τον 18ο αιώνα, είχε χαρακτηρίσει τα έσοδα από την δουλεία ως το «βασικό στήριγμα για την ευημερία της χώρας». Περιέγραψε τη βρετανική αυτοκρατορία ως «μια υπέροχη υπερκατασκευή του αμερικανικού εμπορίου και της ναυτικής δύναμης, χτισμένη πάνω σε αφρικανικά θεμέλια». Ένας Γάλλος στοχαστής, ο Guillaume-Thomas-François de Raynal, έγραφε την ίδια εποχή πως οι σκλάβοι ήταν η «κύρια αιτία της ταχείας κίνησης που τώρα ταράζει το σύμπαν». Χωρίς την εργασία των δούλων, τα αποικιακά έργα των Ευρωπαίων στο Νέο Κόσμο θα ήταν αδιανόητα.
Συνολικά, η ανάπτυξη της Γεωργίας βοήθησε στην γέννηση μιας παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας. Η ζάχαρη έφερε μια επανάσταση στην ευρωπαϊκή κοινωνία, δημιουργώντας στην ουσία τις διαδικασίες για να επιτευχθεί η εκβιομηχάνιση. Άλλαξε ριζικά τη διατροφή, καθιστώντας δυνατή την υψηλή παραγωγικότητα των εργαζομένων. Επιπλέον, το βαμβάκι που καλλιεργούνταν στον Αμερικανικό Νότο, συνέβαλε κι αυτό στην εκβιομηχάνιση. Τα άφθονα ρούχα για τις μάζες έγιναν πραγματικότητα για πρώτη φορά στην ιστορία, προκαλώντας ένα κύμα καταναλωτισμού.
Ο έλεγχος για αγαθά της Αφρικής προκάλεσε και διαμάχες. Η Ισπανία και η Πορτογαλία διεξήγαγαν σκληρές ναυμαχίες στη Δυτική Αφρική για την πρόσβαση σε χρυσό. Η Ολλανδία και η Πορτογαλία, διεξήγαν σχεδόν έναν παγκόσμιο πόλεμο τον 17ο αιώνα, στο σημερινό Κονγκό και την Αγκόλα, αγωνιζόμενοι για τον έλεγχο του εμπορίου για τις πλουσιότερες πηγές υποδουλωμένων ανθρώπων στην Αφρική. Στην άκρη του Ατλαντικού, η Βραζιλία-ο μεγαλύτερος παραγωγός ζάχαρης που καλλιεργείται από σκλάβους στις αρχές του 17ου αιώνα- παγιδεύτηκε στον ίδιο αγώνα. Αργότερα τον ίδιο αιώνα, η Αγγλία πολέμησε την Ισπανία για τον έλεγχο της Καραϊβικής.
Όλα αυτά ωστόσο υποδήλωναν και κάτι ακόμη: έναν πόλεμο κατά των μαύρων ανθρώπων. Οι υποταγμένοι Αφρικανοί ξυλοκοπούνταν συνεχώς, έτσι ώστε να υποδουλωθούν πλήρως και να χρησιμοποιηθούν, με τον τρόπο που θα αποφάσιζαν οι κατακτητές. Υπολογίζεται πως στην Αμερική μεταφέρθηκαν 12 εκατομμύρια σκλάβοι, ενώ άλλα 6 εκατομμύρια περίπου σκοτώθηκαν πριν υποδουλωθούν. Αξίζει να αναλογιστούμε πως, κατά τον 19ο αιώνα, ο πληθυσμός της Αφρικής πιθανώς ανέρχονταν σε 100 εκατομμύρια. Καταλαβαίνει κανείς πως αυτή η «δημογραφική επίθεση» του εμπορίου σκλάβων αποτέλεσε τεράστιο μέγεθος. Ακόμη, η διάρκεια ζωής των δούλων, από τη στιγμή που μεταφέρονταν σε φυτείες, ήταν περίπου 7 χρόνια.
Δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό αλλά, σε πολλά μέρη της Αφρικής, όπως το Βασίλειο του Κονγκό και του Μπενίν, οι Αφρικανοί πολέμησαν για να τερματίσουν το εμπόριο ανθρώπων μόλις κατάλαβαν τον πλήρη αντίκτυπό τους στις δικές τους κοινωνίες. Πρέπει επιτέλους να αναγνωρίσουμε τη συμβολή της Αφρικής στο σημερινό κόσμο, έτσι όπως τον ξέρουμε σήμερα.
Με πληροφορίες από Guardian μέσω tvxs.gr
