Της Αθηνάς Σκαμπά
Πλησιάζει η 25η Νοεµβρίου, παγκόσµια ηµέρα ενάντια στη βία κατά των γυναικών, και οι φεµινιστικές και ΛΟΑΤΚΙΑ οργανώσεις συζητούν τη διοργάνωση και το περιεχόµενό της. Μεγάλες φεµινιστικές πορείες θα γίνουν σε όλες τις µεγάλες πόλεις του κόσµου και το σύνθηµα «ΚΑΜΙΑ ΛΙΓΟΤΕΡΗ. ΚΑΜΙΑ ΜΟΝΗ» θα κυριαρχήσει και πάλι.
Στην Ελλάδα του 2021, µια γεµάτη χρονιά κύλισε από την προηγούµενη παγκόσµια µέρα κατά της έµφυλης βίας. Πολλά βήµατα έγιναν αλλά η ατζέντα παραµένει ίδια. Εν µέσω πανδηµίας το ελληνικό #metoo ξέσπασε σαν κύµα που δεν µπορούσε πια να συγκαλυφθεί και να κρυφτεί και παρέσυρε µαζί του «ευυπόληπτους» κακοποιητές που απολάµβαναν την ασυλία της σιωπής. Η γυναικοκτονία της Καρολάιν αλλά και άλλες που ακολούθησαν, δυστυχώς, άνοιξε τη συζήτηση µε τόση ένταση που ο σεξιστικός οχετός δεν µπορούσε να σκεπάσει τον θυµό. Ο όρος «γυναικοκτονία» χρησιµοποιείται πλέον για να περιγράψει αυτά τα εγκλήµατα ακόµα και στο ρεπορτάζ επικαιρότητας των καθεστωτικών ΜΜΕ. Αυτά είναι κατακτήσεις του φεµινιστικού κινήµατος που επιµένει τα τελευταία χρόνια να λέει τα πράγµατα µε το όνοµά τους και εκφράζει την οργή δεκάδων, εκατοντάδων χιλιάδων γυναικών – και όχι µόνο.
Πρόσφατη εγκύκλιος του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου καλεί σε εγρήγορση τους συναδέλφους του για περιστατικά ένδοοικογενειακής βίας και αναφέρεται στη γυναικοκτονία ως έγκληµα διακριτό αυτού της ανθρωποκτονίας (δολοφονία µε έµφυλο κίνητρο). Η εγκύκλιος έχει αναφορά στη σύµβαση της Κωνσταντινούπολης και τις νοµικές προσαρµογές στο δίκαιο άλλων χωρών στην κατεύθυνση της αντιµετώπισης της ενδοοικογενειακής βίας.
Η µεταρρύθµιση του Ποινικού Κώδικα
Στο ίδιο µήκος κύµατος, έντονες φήµες κυκλοφορούν για την πρόθεση της κυβέρνησης να εντάξει στη µεταρρύθµιση που Ποινικού Κώδικα το έγκληµα της γυναικοκτονίας. (µεταρρύθµιση που κατά τα άλλα είναι συντηρητική στην κατεύθυνση της αυστηροποίησης των ποινών και της στοχοποίησης και ποινικοποίησης κινηµατικών ενεργειών). Είναι πολύ σηµαντικό βήµα και κατάκτηση της ακούραστης φωνής του γυναικείου κινήµατος, αλλά από µόνο του είναι κενό γράµµα.
Μπορεί να έχουν κερδίσει έδαφος στην κοινή γνώµη και τις συνειδήσεις περισσότερων ανθρώπων οι απόψεις του φεµινιστικού κινήµατος, τόση ώστε να αναγκάζει τη Νέα ∆ηµοκρατία να υιοθετήσει, πιθανόν, µια τέτοια µεταρρύθµιση, αλλά αυτό δεν την ξεπλένει για τα υπόλοιπα που προτίθεται να αλλάξει στον Ποινικό Κώδικα. Πολύ περισσότερο, δεν την ξεπλένει για τις πολιτικές που αφορούν στην επιδείνωση της θέσης των γυναικών τις οποίες ακολούθησε κατά τη διάρκεια της θητείας της, ούτε για τις απόψεις και τις δράσεις µελών και στελεχών της.
Η θεσµική µεταρρύθµιση δεν αρκεί
Η έµφυλη βία δεν αντιµετωπίζεται µόνο µε θεσµικές µεταρρυθµίσεις. Είναι απολύτως απαραίτητες, αλλά µπορούν να παίζουν ρόλο µόνο αν υποστηρίζονται από ένα πλέγµα θεσµών και υποδοµών που να µπορούν να τις θέσουν σε λειτουργία.
Η ενδοοικογενειακή βία αφορά στον πυρήνα της ζωής των γυναικών και των ανήλικων παιδιών τους. Γυναίκες που ζουν σε κακοποιητικά περιβάλλοντα, εξαναγκάζονται να υποφέρουν από τις συµπεριφορές των κακοποιητών τους γιατί είναι «δεµένες» µε ένα πλέγµα εξαρτήσεων. Ξεκινώντας από την σηµαντικότερη, την οικονοµική, και λαµβάνοντας υπόψη ότι η κακοποιητική συµπεριφορά συνοδεύεται, κατά κανόνα, από συστηµατική προσπάθεια του κακοποιητή να κρατά αποµονωµένο κοινωνικά το θύµα του. Οι πιο συνηθισµένες περιγραφές επιζησάντων έµφυλης κακοποίησης περιγράφουν καθηµερινότητες όπου ο σύζυγος ή ο σύντροφος δεν τους επέτρεπε να διατηρούν σχέσεις µε το φιλικό και οικογενειακό τους περιβάλλον, ήταν αρνητικός στην επαγγελµατική τους εξέλιξη, δεν τους επέτρεπε να διαθέτουν ή να χρησιµοποιούν το µεταφορικό µέσο της οικογένειας, ήθελε να έχει έλεγχο σε κάθε επικοινωνία ή δραστηριότητα. Γυναίκες που επιχειρούν να ξεφύγουν από τέτοια περιβάλλοντα συνήθως είναι υποχρεωµένες να κάνουν στροφή 180 µοιρών στις ζωές τους. ∆εν χρειάζεται απλώς να αλλάξουν κατοικία, χρειάζεται πολύ συχνά να αναζητήσουν εργασία, να προσπαθήσουν να στήσουν κοινωνικές σχέσεις από το µηδέν, να ξεπεράσουν το τραύµα και να προστατέψουν τα ανήλικα παιδιά τους.
∆εν έχει να προσφέρει τίποτα σε αυτές τις γυναίκες η νοµική κατοχύρωση, από το κράτος, του επαχθούς του εγκλήµατος, αν δεν είναι προσανατολισµένη η πολιτική του στην πρόληψή του. Αυτό σηµαίνει: Ξενώνες και δοµές όπου µπορεί να καταφύγει µια γυναίκα µε τα παιδιά της, κοινωνικές υπηρεσίες που θα διευκολύνουν στην ανεύρεση εργασίας, παιδικοί σταθµοί και χώροι βοήθειας για την ανατροφή των παιδιών, οµάδες και ειδικοί ψυχολογικής και κοινωνικής στήριξης και ευέλικτες διαδικασίες προστασίας γυναικών και παιδιών από τους κακοποιητές. Τα παραπάνω προϋποθέτουν ενίσχυση παροχών του κοινωνικού κράτους, τοµέα στον οποίο η κυβέρνηση (αλλά και όλες της τελευταίας δεκαετίας) έχει επιτελέσει καταστροφικό έργο.
Για τις φεµινιστικές οργανώσεις, αυτή η διεκδίκηση, χωρίς τα συµπληρώµατά της, είναι απόλυτη υποκρισία. Αν καλοδεχόµασταν απλώς µια τέτοια νοµοθετική ρύθµιση, θα ήταν σαν να µην γνωρίζαµε το πρόβληµα, σαν να µην συνέβαινε σε κάποιες από εµάς και σαν να µην παραδεχόµασταν ότι όλες µας, όσο ζούµε σε αυτή την κοινωνία, δεν αναγνωρίζουµε ότι εν δυνάµει µπορούµε να είµαστε επιζήσασες έµφυλης βίας.
Η δίκη για τη δολοφονία του Ζακ
Ένας χρόνος γεµάτος, λοιπόν, µε σηµαντικά βήµατα, αλλά που κύλησε µε καθηµερινές καταγγελίες περιστατικών έµφυλης βίας και µε ένα νέο κατάλογων γυναικών που δολοφονήθηκαν. Έτσι, το «Καµία λογότερη, καµία µόνη» παραµένει και φέτος η ατζέντα.
Φυσικά, από τη φετινή µέρα δεν µπορεί να λείπει η διεκδίκηση για δικαιοσύνη στην υπόθεση της δολοφονίας του Ζακ Κωστόπουλου. Επιµένουµε να ονοµάζουµε την παγκόσµια αυτή µέρα «Ηµέρα κατά της έµφυλης βίας» γιατί δεν είναι θύµατά της µόνο οι γυναίκες και θα ήταν λάθος να αναφερόµαστε µόνο σε αυτές ή ξεχωριστά σε αυτές. Περιστατικά κακοποίησης λόγω έµφυλης ή σεξουαλικής ταυτότητας υφίστανται και άλλα υποκείµενα και η ρίζα τους είναι η ίδια. Τέτοιο περιστατικό ήταν και η δολοφονία του Ζακ.
Τις προηγούµενες εβδοµάδες ξεκίνησε, µε απαράδεκτη καθυστέρηση, η δίκη των δολοφόνων. Είναι µια υπόθεση πολύ σηµαντική για το ΛΟΑΤΚΙΑ και φεµινιστικό χώρο – και όχι µόνο. Η διαδικασία αναδεικνύει την ανάγκη υπεράσπισης της ζωής ανθρώπων που δεν ανταποκρίνονται στα πρότυπα της «κανονικότητας», αλλά υπογραµµίζει και όλη τη διαπλοκή και αλληλοσυγκάλυψη των εκπροσώπων των θεσµών και των εξουσιών και την ανάγκη να υπερασπιστούµε το δικαίωµα στη δικαιοσύνη.
Ραντεβού την 25η Νοέµβρη στις 6.30 μ.μ. στην πλατεία Κλαυθμώνος για να διεκδικήσουµε την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, την εξάλειψη της έµφυλης βίας και του συστήµατος που τη γεννά. Ραντεβού σε όλους τους αγώνες ενάντια στη σεξιστική ατζέντα της νέας ∆εξιάς στην Ελλάδα και διεθνώς.
