Οταν ο υπουργός Υγείας Αδωνις Γεωργιάδης, μετά το μακελειό στα Βορίζια της Κρήτης, διατύπωσε δημόσια την άποψη ότι οι πολίτες θα έπρεπε να μπορούν να αμύνονται «με νόμιμο όπλο» μέσα στο σπίτι τους, αυτή δεν ήταν μια τυχαία αποστροφή του λόγου του. Ηταν δήλωση ενός θεσμικού παράγοντα, με πολιτικό βάρος, που επιχειρεί να μετατοπίσει τα όρια του αποδεκτού δημόσιου λόγου. Ο Γεωργιάδης δεν μίλησε ως ιδιώτης, αλλά ως μέλος της κυβέρνησης, και αντιπρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος. Και όταν μια κυβέρνηση αφήνει να εννοηθεί ότι το κράτος δεν είναι αρκετό για να προστατεύσει τον πολίτη, αλλά ο πολίτης πρέπει να αναλάβει την ευθύνη της ένοπλης αυτοάμυνας, τότε η συζήτηση μετατοπίζεται σε επικίνδυνα μονοπάτια.
Η θέση αυτή έρχεται μάλιστα σε μια περίοδο όπου η Ευρωπαϊκή Ενωση (αν και όχι όλες οι χώρες το ίδιο) κινείται στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση: αυστηρότεροι έλεγχοι, περισσότεροι περιορισμοί, μεγαλύτερη ιχνηλασιμότητα, καταπολέμηση παράνομων οπλικών κυκλωμάτων. Κι όμως, στην Ελλάδα κάποιοι προωθούν την ιδέα ότι ο πολίτης μπορεί (ή και πρέπει) να «προστατεύεται μόνος του» μέσω των όπλων. Το κράτος, αντί να παρέχει ασφάλεια, λέει: «Σώσε τον εαυτό σου». Αυτό δεν είναι βέβαια τεχνικό ζήτημα. Είναι ιδεολογικό. Υπενθυμίζεται ότι, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Eurostat, η Ελλάδα βρίσκεται κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο σε ανθρωποκτονίες, σχετικά χαμηλά σε βαριά εγκλήματα και σε εγκλήματα με πυροβόλα όπλα.
Αίσθηση φόβου
Η ρητορική αυτή δεν εμφανίζεται τυχαία. Είναι οργανικό κομμάτι της πολιτικής αισθητικής και ταυτότητας της Ακροδεξιάς. Ο Κυριάκος Βελόπουλος, όπως και ο Γεωργιάδης, με τη φράση του «η λύση είναι το νόμιμο όπλο στο σπίτι σου» δεν κάνει απλώς λαϊκισμό. Επενδύει σε μια πολιτισμική αίσθηση φόβου, εγκατάλειψης, ανάγκης για αυτοδύναμη ισχύ. Πρόκειται για την ίδια ιδέα που εξέθρεψε τις παραστρατιωτικές ομάδες της εγκληματικής οργάνωσης της Χρυσής Αυγής για να προχωρήσουν σε δολοφονίες, τους «αγανακτισμένους πολίτες» που «περιπολούσαν» στις γειτονιές της Αθήνας και στον Εβρο κυνηγώντας μετανάστες, αλλά και για την κουλτούρα του άνδρα-«προστάτη».
Ας δούμε την ευρωπαϊκή διάσταση: σε πολλές χώρες της Ευρώπης υπάρχουν ακροδεξιοί πολιτικοί που επίσης προτείνουν πιο χαλαρούς όρους για την οπλοκατοχή, αλλά σχεδόν παντού αυτό, όπου έχει εφαρμοστεί, συνοδεύεται από σημαντικούς περιορισμούς και θεσμικά μέτρα. Αλλά και τραγικές συνέπειες.
Στην Τσεχία ήδη από το 2016 ο πρόεδρος Μίλος Ζέμαν υποστήριζε δημόσια ότι οι πολίτες πρέπει να έχουν τη δυνατότητα ένοπλης αυτοάμυνας. Η χώρα, μάλιστα, το 2021 ενέκρινε συνταγματική τροποποίηση που αναγνωρίζει «το δικαίωμα στην ένοπλη άμυνα» με διάταξη που κατοχυρώνει το «δικαίωμα απόκτησης, κατοχής και χρήσης όπλου για την υπεράσπιση της ζωής ή της περιουσίας» ως θεμελιώδες δικαίωμα. Η αναλογία όπλων προς κατοίκους στην Τσεχία είναι υψηλότερη από άλλες χώρες στην Κεντρική Ευρώπη. Τον Δεκέμβριο του 2023, η Τσεχία αντιμετώπισε μια από τις χειρότερες μαζικές δολοφονίες της ιστορίας της: 14 νεκροί και 25 τραυματίες σε κτίριο του Charles University στην Πράγα. Ο δράστης –24 ετών, φοιτητής– ήταν νόμιμος κάτοχος 8 όπλων.
Στην Ισπανία το 2019, ο πρόεδρος του ισπανικού ακροδεξιού κόμματος Vox, Σαντιάγο Αμπασκάλ, σόκαρε την κοινή γνώμη ζητώντας «ριζική και επείγουσα αλλαγή του νόμου» για τα πυροβόλα όπλα, «όχι μόνο για να μπορούν οι Ισπανοί χωρίς ποινικό μητρώο και με υγιή διανοητική κατάσταση να κατέχουν όπλο στο σπίτι τους, αλλά και για να μπορούν να το χρησιμοποιούν σε καταστάσεις πραγματικής απειλής για τη ζωή τους, χωρίς να αντιμετωπίζουν δικαστικό εφιάλτη, ποινές φυλάκισης ή ακόμα και να πληρώνουν αποζημίωση στους συγγενείς των εγκληματιών που τους επιτέθηκαν».
Στην Ιταλία, ο Ματέο Σαλβίνι και η Λέγκα προβάλλουν ιστορικά μια κουλτούρα «υπεύθυνης οπλοκατοχής», συνδέοντάς την με κυνήγι και παράδοση· ταυτόχρονα, η πολιτική τους ρητορική έχει αναδειχτεί σε όργανο πολιτικού μάρκετινγκ «σκληρής γραμμής» απέναντι στην εγκληματικότητα.
Στη Γερμανία, το AfD έχει διακηρύξει την αντίθεσή του σε περαιτέρω περιορισμούς – αλλά η πρακτική στη Γερμανία είναι αντίθετη: οι Αρχές εποπτεύουν και έχουν ξεκινήσει ελέγχους σε μέλη του AfD για την καταλληλότητά τους να κατέχουν όπλα, ειδικά όταν ενδέχεται να υπάρχουν δεσμοί με εξτρεμιστικές οργανώσεις. Στη Γαλλία, η Ακροδεξιά περιγράφει τις απαγορεύσεις ως ταμπού που πρέπει να σπάσει. Η νομοθεσία σχετικά με την οπλοφορία πάντως παραμένει αρκετά περιοριστική. Και έγινε ακόμα πιο αυστηρή το 2022, απαιτώντας από τους ιδιώτες κατόχους όπλων να καταχωρίζουν τα όπλα τους σε ηλεκτρονική πλατφόρμα. Η κατοχή πυροβόλων όπλων επιτρέπεται σε πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις και αφορά σκοπευτές, κυνηγούς και ορισμένα άτομα που θεωρείται ότι βρίσκονται υπό απειλή.
Στην Κροατία τον περασμένο Ιανουάριο ο ακροδεξιός υπουργός Γεωργίας (και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης) αναγκάστηκε να παραιτηθεί επειδή εμφανίστηκαν βίντεο που τον έδειχναν να χρησιμοποιεί ημιαυτόματο όπλο, η κατοχή του οποίου είναι παράνομη στη χώρα, καθώς και να διδάσκει στον 12χρονο γιο του πώς να πυροβολεί με όπλο και πώς να πυροβολεί από κινούμενο αυτοκίνητο. Η ηγεσία του κόμματος επιχείρησε να το δικαιολογήσει, λέγοντας ότι δεν είναι ασυνήθιστο στην Κροατία να γιορτάζουν με όπλα.
Κάτι μας θυμίζει…
Μπούμερανγκ
Η ευρωπαϊκή εμπειρία δείχνει πάντως πως η χαλάρωση χωρίς συνοδευτικά μέτρα συχνά γυρίζει μπούμερανγκ. Το 2023 στο Ρότερνταμ εντοπίστηκε κύκλωμα που διακινούσε αγορασμένα όπλα σε συμμορίες μέσω «λεσχών σκοποβολής». Η νόμιμη οπλοκατοχή λειτούργησε ως κάλυψη. Στη Μασσαλία τη διετία 2022-2024 καταγράφηκε αύξηση δολοφονιών με όπλα σε συνοικίες όπου δίκτυα ναρκωτικών κυκλοφορούσαν όπλα στρατιωτικού τύπου. Το 2023 ήταν το πιο φονικό έτος στη σύγχρονη ιστορία της πόλης. Ακόμα μια απόδειξη ότι όταν μπαίνουν περισσότερα όπλα στις πόλεις, αυξάνεται η βία και οι νεκροί.
Στην Ισπανία, στις 3 Ιουλίου 2024, έλαβε χώρα πυροβολισμός σε μια πιτσαρία στο Paseo de Delicias, στο κέντρο της Μαδρίτης, κατά τη διάρκεια συμπλοκής μεταξύ συμμοριών. Η αστυνομία συνέλαβε έναν ανήλικο, αλλά δεν βρήκε το όπλο που χρησιμοποιήθηκε, ένα κυνηγετικό όπλο παράνομο και αδήλωτο. Το περιστατικό άνοιξε εκ νέου τη συζήτηση για την οπλοκατοχή.
Στην Αυστρία, σε μια επίθεση με πυροβολισμούς σε σχολείο στο Γκρατς τον Ιούνιο του 2025, ένας 21χρονος άνδρας σκότωσε δέκα άτομα. Τα όπλα που χρησιμοποίησε τα κατείχε νόμιμα, παρόλο που είχε διαγνωστεί με ψυχολογικά προβλήματα κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του αξιολόγησης. Η υπόθεση αυτή ήταν αρκετή ώστε η Αυστρία να αυστηροποίησει τη νομοθεσία για τα όπλα τον φετινό Οκτώβριο.
Κοινός παρονομαστής όλων των παραπάνω: όσο περισσότερα όπλα κυκλοφορούν τόσο μικραίνει η απόσταση μεταξύ «νόμιμου» και «παράνομου». Η διαχωριστική γραμμή θολώνει. Και μετά εξαφανίζεται.
Παράνομα όπλα
Εκτιμάται ότι στην Ευρωπαϊκή Ενωση κυκλοφορούν 35 εκατομμύρια παράνομα πυροβόλα όπλα. Επιπλέον, περίπου 630.000 πυροβόλα όπλα έχουν καταχωριστεί ως κλεμμένα ή χαμένα στο Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρώπης κατέληξαν σε συμφωνία τον Μάρτιο του 2024 για την επικαιροποίηση των κανονισμών της Ε.Ε. σχετικά με την εισαγωγή, εξαγωγή και διαμετακόμιση πυροβόλων όπλων για πολιτική χρήση, συμπεριλαμβανομένων των κυνηγετικών όπλων και των πιστολιών, με στόχο να καταστεί η διακίνησή τους πιο διαφανής και ευκολότερη στην ιχνηλάτηση εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Ο νέος Κανονισμός εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το φθινόπωρο του 2024. Η ισχύς του εφαρμόζεται σταδιακά, με πλήρη υποχρεωτική εφαρμογή έως τα μέσα του 2026, επειδή τα κράτη-μέλη χρειάζονται χρόνο για διασύνδεση ψηφιακών μητρώων, ενώ ορισμένες χώρες δεν έχουν κεντρικό ηλεκτρονικό μητρώο όπλων (π.χ. Ελλάδα, Ιταλία). Την ώρα που η Europol ενισχύει την πρωτοβουλία «EMPACT Firearms» κατά των βαλκανικών διαδρομών όπλων, τα κράτη πιέζονται να προχωρήσουν σε εναρμονισμένα ψηφιακά συστήματα αδειοδότησης.
Αυστηροποίηση
Επιπλέον, η Επιτροπή θα εκπονεί ετήσια δημόσια έκθεση με βάση τα στοιχεία των κρατών-μελών σχετικά με τις εισαγωγές και εξαγωγές πυροβόλων όπλων για πολιτική χρήση, παρέχοντας σαφέστερες πληροφορίες σχετικά με τα όπλα που εισέρχονται και εξέρχονται από την αγορά της Ε.Ε. και τους λόγους απόρριψής τους. Η Ευρωπαϊκή Ενωση, ως θεσμός, κινείται προς περισσότερους περιορισμούς, όχι προς λιγότερους, τουλάχιστον ως προς την οπλοκατοχή: μετά τις μεγάλες τρομοκρατικές κρίσεις της δεκαετίας του 2010, η ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα όπλα ενισχύθηκε με περιορισμούς σε ημιαυτόματα όπλα, καταγραφή σειριακών αριθμών, αυστηρούς ελέγχους αξιοπρέπειας και ψυχικής υγείας και ενισχυμένη συνεργασία αστυνομικών μηχανισμών. Η λογική είναι: περισσότερος έλεγχος, λιγότερες μαζικές δολοφονίες και παράνομη διακίνηση.
Η ανασφάλεια ως πολιτική στρατηγική: ένα σχέδιο με σφαίρες
Τεχνικές χειραγώγησης
Για να κατασκευαστεί μια εικόνα συναίνεσης σε χαλάρωση των μέτρων υπέρ της οπλοκατοχής, ο μηχανισμός είναι παρόμοιος στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες και ειδικά στην Ελλάδα, όπως και σε άλλα θέματα. Τα ΜΜΕ υπερπροβάλλουν συνήθως με συγκεκριμένο τρόπο ένα σοκαριστικό έγκλημα. Οι δραματοποιήσεις των αστυνομικών ρεπορτάζ κατασκευάζουν μια πραγματικότητα «διαρκούς κινδύνου». Στα δημοφιλή μέσα κοινωνικής δικύωσης (Facebook, Instagram, YouTube, Χ) εμφανίζονται εκατοντάδες πανομοιότυπα σχόλια: «Αν ήταν οπλισμένος, θα σωζόταν». Αυτά γίνονται screenshots και διακινούνται σε δεκάδες διαδικτυακά κανάλια, κυρίως στο Telegram και το Discord. Παράγεται μια «ψευδής αίσθηση» ότι η θέση είναι δημοφιλέστερη από όσο είναι. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας ορισμένοι πολιτικοί διεμβολίζουν τον δημόσιο λόγο με απόψεις που αναπαράγουν την ψευδή αυτή αίσθηση. Στην πραγματικότητα όλες οι δημοσκοπήσεις στην Ελλάδα δείχνουν ότι η πλειονότητα των πολιτών απορρίπτει την οπλοφορία για αυτοάμυνα. Οταν το όπλο μπαίνει στο σπίτι, δεν προστατεύει. Εκθέτει.
! Σύμφωνα με έρευνα του Institute for Health Metrics and Evaluation (ΙΗΜΕ), ο ρυθμός ανθρωποκτονιών από όπλο στην Ε.Ε. των «27» το 2019 ήταν περίπου 0,19 ανά 100.000, ενώ στις ΗΠΑ περίπου 4,11 ανά 100.000, δηλαδή 22 φορές υψηλότερος στις ΗΠΑ. Το 2023 η χαώδης διαφορά φαίνεται πως μεγάλωσε καθώς στις ΗΠΑ, σύμφωνα με το Pew Research Center, ο ρυθμός ανθρωποκτονιών με πυροβόλο ήταν περίπου 5,6 ανά 100.000 κατοίκους.
Καμπανάκι στην Αυστρία έπειτα από το μακελειό στο Γκρατς
Στην Αυστρία, μετά το μακελειό στο Γκρατς, η νέα νομοθεσία που ψηφίστηκε προβλέπει μεταξύ άλλων ότι η ολοκλήρωση της αγοράς όπλου θα απαιτεί περισσότερο χρόνο, καθώς έχει εισαχθεί μεγαλύτερη περίοδος αναμονής. Η περίοδος αναμονής μεταξύ της αγοράς και της παραλαβής του πρώτου όπλου έχει παραταθεί από τρεις ημέρες σε τέσσερις εβδομάδες. Το μέτρο αυτό αποσκοπεί στο να αποτρέψει τους ανθρώπους από την παρορμητική αγορά όπλων, ενώ βρίσκονται σε συναισθηματικά ασταθή κατάσταση. Τίποτα βέβαια δεν διασφαλίζει ότι στο μέλλον η χρήση ενός όπλου δεν θα αποβεί και πάλι μοιραία.
Μια δεύτερη σειρά τροποποιήσεων έχει προγραμματιστεί στη χώρα για τα μέσα του επόμενου έτους, όπου θα τεθούν σε ισχύ αυστηρότερες αξιολογήσεις για τη χρήση πυροβόλων όπλων και υψηλότερα πρότυπα για τις κλινικοψυχολογικές αξιολογήσεις. Προβλέπεται επίσης η υποχρεωτική διεξαγωγή διερευνητικής συνέντευξης και η εφαρμογή νέων μεθόδων ελέγχων. Οποιος αξιολογηθεί αρνητικά δύο φορές μέσα σε ένα έτος θα υποστεί απαγόρευση δέκα ετών.
Στο μέλλον, η μικρότερη ηλικία για την αγορά πυροβόλων όπλων διαφόρων κατηγοριών θα αυξηθεί από 18 σε 21 και από 21 σε 25 έτη. Η περίοδος δοκιμασίας για τις άδειες πυροβόλων όπλων θα διαρκεί πέντε έτη από την πρώτη έκδοση. Η αστυνομία θα έχει διευρυμένες εξουσίες επιθεώρησης στην περιοχή των σχολείων και των νηπιαγωγείων. Οι κανόνες για τις ιδιωτικές πωλήσεις όπλων θα γίνουν πιο αυστηροί.
Με την ευκαιρία των νέων νόμων για τα όπλα, το δεξιό κόμμα FPÖ ήταν το μόνο που αντιτάχθηκε σε αυτούς. Ο γενικός γραμματέας του FPÖ, Christian Hafenecker, χαρακτήρισε το νομοσχέδιο ως «τερατώδη νομοθεσία», υποστηρίζοντας ότι «η πλειονότητα των μέτρων» δεν θα είχε αποτρέψει την επίθεση στο Γκρατς. Οργανώσεις όπως η Ενωση Ψυχολόγων, το Κέντρο Παρέμβασης σε Κρίσεις και η Ομοσπονδιακή Ενωση Κέντρων Προστασίας από τη Βία, από την άλλη πλευρά, χαιρετίζουν ρητά τους αυστηρότερους κανονισμούς. Ωστόσο, ορισμένοι υποστηρίζουν ακόμα πιο αυστηρά μέτρα. Για παράδειγμα, η Ενωση Προστασίας από τη Βία υποστηρίζει ότι οι εξαιρέσεις για κυνηγούς και αθλητές σκοποβολής που περιλαμβάνονται στο σχέδιο νόμου θα πρέπει να καταργηθούν.
*Το άρθρο γράφτηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος PULSE, στο οποίο συμμετέχει κατ’ αποκλειστικότητα η «Εφ.Συν.». Συνεργάστηκαν οι Lola García-Ajofrín (El Confidencial – Ισπανία), Sandra Schieder/Martin Tschiderer (Der Standard – Aυστρία), Francesca Barca (Voxeurop – Γαλλία), Marina Kelava (H-Alter.org – Κροατία).
Πηγή:www.efsyn.gr
