Περιπλανώμενη, ξανά, μετά από χρόνια, στο Παλέρμο της Σικελίας, μια σκέψη συνόδευε επίμονα κάθε μου βήμα σε αυτή την κατ’ εξοχήν πόλη-χωνευτήρι διαφορετικών πολιτισμών: το πόσο η ιστορία της ανθρωπότητας δεν είναι τίποτε άλλο παρά ιστορία μετακινήσεων πληθυσμών –τίποτε το καινοφανές και πρωτότυπο, ωστόσο κάτι που τείνουμε να ξεχνάμε κι έρχονται κάποιοι τόποι, κατ’ εξοχήν πλασμένοι μέσα από τη μίξη της διαφορετικότητας, να μας το θυμίσουν.
Οι πόλεις, αυτό το συλλογικό δημιούργημα και ύψιστο έργο τέχνης του ανθρώπου, έχουν ρουφήξει τη διαφορετικότητα κατακτητών και κατακτώμενων, διωκτών και διωκώμενων. Πόλεις σαν το Παλέρμο, που κάθε γωνιά τους μαρτυρεί την ανάσα του Αλλου –του Ελληνα, του Αραβα, του Βυζαντινού, του Νορμανδού, του Ισπανού– θυμίζουν ότι οι ταυτότητες είναι μορφώματα σε διαρκή μετάβαση.
Οσο κι αν προσπαθούμε να τις απομονώσουμε μέσα στον χρόνο, με ό,τι ιδεολόγημα κι αν τις ντύσουμε, αυτές θα είναι άμμος κινούμενη που ρέει, παρασέρνει και παρασέρνεται. Ο εκάστοτε πολιτισμός δεν είναι παρά μια γλώσσα υπό συνεχή διαμόρφωση, μια γλώσσα που συνεχώς ενσωματώνει τα διαφορετικά στοιχεία και δημιουργεί λογής λογής αμαλγάματα.
Σε αυτή την κατ’ εξοχήν εποχή κινητικότητας πληθυσμών που ζούμε σήμερα, που για ένα τμήμα της ανθρωπότητας αναλύεται στο προνόμιο της μετακίνησης και για ένα άλλο, πολύ μεγαλύτερο τμήμα, σε μετ’ εμποδίων και βασάνων αναγκαστικό εκτοπισμό, είναι απορίας άξιον πώς είναι δυνατόν να γίνεται λόγος περί πολιτισμικής καθαρότητας, περί σαφώς περιγεγραμμένων ταυτοτήτων. Ολα είναι σε ροή και μετάβαση, με ρυθμό πιο γρήγορο από ποτέ άλλοτε –πόλεις, πολιτισμοί, υποκείμενα– και όμως, οι εθνικισμοί βρίσκονται σε άνοδο, η εχθρότητα και ο φόβος προς το διαφορετικό απειλούν να γίνουν ο κυρίαρχος λόγος, είτε κεκαλυμμένα είτε απροκάλυπτα.
Μήπως έφτασε ο καιρός η ιστορία των παγκόσμιων μεταναστεύσεων να χειραφετηθεί ως αντικείμενο της ιστορικής έρευνας και να αποτελέσει κομμάτι της βασικής σχολικής εκπαίδευσης; Γιατί πώς αλλιώς θα γίνει ευρέως συνείδηση ότι σε αυτόν τον κόσμο ανέκαθεν χωράγαμε όλοι, ότι αυτός ο κόσμος είναι προϊόν συγκρούσεων αλλά κυρίως ζυμώσεων και ενσωμάτωσης των διαφορετικών στοιχείων και πολιτισμικών οντοτήτων, ότι καθαρότητα δεν υπήρξε ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία. Αν μαθαίναμε από παιδιά ότι είμαστε όλοι μετανάστες, ευθύς εξαρχής ως είδος καταγόμενο από την Αφρική, ότι η διαφορετικότητα είναι πλούτος και όχι απειλή, θα ήμασταν ήδη ένα βήμα πιο κοντά σε έναν κόσμο καλύτερο και πνευματικά ωριμότερο.
Μια βόλτα στη Σικελία ίσως να είναι επιβεβλημένη για αυτή τη συνειδητοποίηση. Εκεί που ένας εμβληματικός καθεδρικός ναός μπορεί να ενσωματώνει επιγραφές από το Κοράνι, βυζαντινά, νορμανδικά και γοτθικά στοιχεία, δρόμοι, πόλεις και χωριά να μην κρύβουν τα ελληνικά, αραβικά, νορμανδικά, αραγονέζικα πρόσωπά τους, εκεί όπου σε μια πόλη με αραβικά τείχη και μπαρόκ εκκλησίες περίλαμπρα αναδεικνύεται ο πλούτος της ανάμιξης κι αντιλαμβάνεσαι πως αν κάτι είναι σημαντικό, αυτό είναι η προάσπιση του ανοικτού και ανεκτικού πνεύματος που ενσωματώνει και δεν περιθωριοποιεί την ετερότητα.
Πηγή:https://www.efsyn.gr