Η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων εβραίων της Θεσσαλονίκης εξοντώθηκε στο Άουσβιτς. Ήταν μια κοινότητα με 55.000 ανθρώπους – το 1/4 του πληθυσμού-στην αρχή του πολέμου. Ακροδεξιοί και φασίστες είχαν καλλιεργήσει το μίσος (και) ενάντια στους Εβραίους πριν έρθουν οι ναζί. Το 1931 είχε πυρποληθεί ο εργατικός εβραικός συνοικισμός Κάμπελ απο την φασιστική «Εθνική Ένωσις Ελλάδος» (ΕΕΕ), με την συνεργασία του στρατού και των κρατικών αρχών. 9/4/1941 οι ναζί μπήκαν στην Θεσσαλονίκη. Τους υποδέχτηκε με ενθουσιασμό ο Κωνσταντίνος Μερκουρίου, διορισμένος δήμαρχος το 1937 απο τον φασίστα Μεταξά, που έλεγε στους Θεσσαλονικείς να δείξουν εμπιστοσύνη,»προς τον Στρατόν της Γερμανίας,όστις από της πρώτης στιγμής της εισόδου του εις την πόλιν, ετήρησεν έναντι ημών στάσιν γενναιόφρονα και ιπποτικήν» και ότι «η εν γένει ασφάλεια και η ησυχία θα είναι εγγυημέναι και ο βίος των πολιτών ομαλός και άνετος». Tα λόγια του Μερκουρίου τα μετέφραζε στους εισβολείς ένα άλλο άτομο που μετείχε στην επιτροπή υποδοχής των ναζί, ο γερμανόφιλος καθηγητής του πανεπιστημίου Περικλής Βιζουκίδης, τον οποίο οι φοιτητές τα επόμενα χρόνια αποκαλούσαν «φον Περικλή». Λίγες μέρες αργότερα απαγορεύουν την είσοδο των Εβραίων σε καφενεία, ζαχαροπλαστεία κ.λπ., επιτάσσουν το νοσοκομείο Χιρς και πολλά εβραϊκά σπίτια, φυλακίζουν τα μέλη του κοινοτικού Συμβουλίου, διατάζουν τους Εβραίους να παραδώσουν τα ραδιόφωνα τους και λεηλατούν τα γραφεία της Κοινότητας και τις πλουσιότερες εβραϊκές βιβλιοθήκες. 11/7/1942 οι άνδρες Εβραίοι ηλικίας 18-45 ετών διατάζονται να παρουσιαστούν στην πλατεία Ελευθερίας. Εκεί αφού υφίστανται απερίγραπτα μαρτύρια και δημόσιους εξευτελισμούς καταγράφονται και οδηγούνται σε καταναγκαστικά έργα. Η Κοινότητα θα καταβάλει στους ναζί 2,5 δισ. δρχ. για να τους απελευθερώσει.
Στο τέλος του ίδιου χρόνου, οι ναζί κατάσχουν τις εβραϊκές επιχειρήσεις και καταστρέφουν το εβραικό νεκροταφείο. Ήταν το μεγαλύτερο εβραϊκό νεκροταφείο στην Ευρώπη, με 300.000 τάφους. Ισοπεδώθηκε το χρονικό διάστημα από τον Δεκέμβριο του 1942 ως τον Απρίλιο του 1943. Η καταστροφή του νεκροταφείου έγινε με διαταγή της γερμανικής στρατιωτικής διοίκησης, είχε προηγηθεί όμως εισήγηση Ελλήνων κρατικών λειτουργών. Τα υλικά που προέκυψαν από την ισοπέδωση, όπως τούβλα, πλάκες και μάρμαρα χιλιάδων τάφων, χρησιμοποιήθηκαν τα επόμενα χρόνια για την κατασκευή δημόσιων κτιρίων και ναών, ως και την ανάπλαση πλατειών και δρόμων. Όλα τα εγκλήματα των ναζί έγιναν με την συνεργασία σημαντικά τμημάτων της χριστιανικής αστικής τάξης που άνοιξαν τα σπίτια τους και συνδιασκέδαζαν μαζί τους, ενώ άλλοι θεώρησαν τις κατοχικές δυνάμεις ως σύμμαχο για να βελτιώσουν την θέση τους. Αυτοί που απέκτησαν περιουσίες από το πουθενά, ήταν οι άνδρες από τα Τάγματα Ασφαλείας και οι συνεργάτες των ναζί στη Θεσσαλονίκη. Αλλά και οι «μαυραγορίτες» εκμεταλλεύτηκαν την κατάρρευση της αγοράς και πουλούσαν αντικείμενα και τρόφιμα σε πολλαπλάσιες τιμές της αξίας τους.
Συνολικά κατασχέθηκαν 10.000 διαμερίσματα Ελλήνων εβραίων, τα οποία παραδόθηκαν σε Έλληνες «μεσεγγυούχους.»Μετά το τέλος του πολέμου, μόλις 300 υποθέσεις έφτασαν στα δικαστήρια και τελικά επεστράφησαν 153 διαμερίσματα. Από τις 3.000 επιχειρήσεις εβραίων, επιστράφηκαν μόλις οι 57, μετά την απελευθέρωση. Υπήρξαν καταστήματα Εβραίων που είχαν κοσμήματα, κρύσταλλα, αντικείμενα αξίας, ρούχα και άλλα είδη πολυτελείας, τα οποία όλα «εξαφανίστηκαν». Έτσι πλούτισαν πολλοί «πατριώτες» την περίοδο της ναζιστικής κατοχής, ενω ο λαός πεινούσε.
6/2/43 φτάνει στη Θεσσαλονίκη μια επιτροπή των ναζί με επικεφαλής τους Ντήτερ Βισλιτσένι και Αλόις Μπρύνερ και βάζει σε κίνηση τον μηχανισμό για το οριστικό ξεκλήρισμα των Εβραίων, που υποχρεώνονται τώρα να φορούν το κίτρινο άστρο του Δαυίδ και να κατοικούν σε ορισμένες μόνο συνοικίες (γκέτο). Τους απαγορεύεται επίσης η χρήση τηλεφώνων και δημοσίων μεταφορικών μέσων. 6 Μαρτίου 1943 απαγορεύεται η έξοδος των Εβραίων από τα γκέτο, ενώ στο συνοικισμό του Βαρώνου Χιρς στήνεται το σκηνικό για την τελευταία πράξη της τραγωδίας. Εκεί θα οδηγηθούν για να παραδοθούν στη σφαγή. 15 Μαρτίου 1943 αναχωρεί ο πρώτος συρμός με προορισμό τα στρατόπεδα του θανάτου Aουσβιτς και Μπιρκενάου. Διαδοχικές αποστολές που αναχωρούν η μια μετά την άλλη θα μεταφέρουν σε λίγες εβδομάδες τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης στοιβαγμένους σε βαγόνια που προορίζονταν για ζώα, στον τόπο της εξόντωσης. Με 19 συρμούς, σε 6 μήνες, 46.061 άτομα εγκατέλειψαν την πόλη. 37.387 δολοφονήθηκαν στους θαλάμους αερίων, μόλις έφθασαν στο Μπίρκεναου. Ναζί και Έλληνες φασίστες, δοσίλογοι και συνεργάτες τους, πραγματοποιήσαν ένα απο τα μεγαλύτερα εγκλήματα στην ιστορία της Ελλάδας.
@praxis_review
160
