Αναφερόμενος στη ναζιστική ιδεολογία της οργάνωσης, την οποία αρνούνται οι κατηγορούμενοι, ο δικηγόρος παρέθεσε δεκάδες έγγραφα που περιλαμβάνονται στη δικογραφία (συνεντεύξεις, άρθρα, ομιλίες, φωτογραφίες, δημοσιεύματα στην εφημερίδα «Χρυσή Αυγή», ο χειρόγραφος όρκος που βρέθηκε στο σπίτι του Χρήστου Παππά και αποτελεί ύμνο στον εθνικοσοσιαλισμό) και αναρωτήθηκε: «Αυτά συνιστούν, άραγε, ιστορική προσέγγιση όπως αναφέρουν οι κατηγορούμενοι ή μήπως ναζιστική πίστη και εθνικοσοσιαλιστικό μανιφέστο;»
Ο δικηγόρος αντέκρουσε τον ισχυρισμό του Αρχηγού Μιχαλολιάκου ότι είναι αποσπασματικές οι φράσεις του για τον εθνικοσοσιαλισμό και διαστρεβλώθηκαν, παραθέτοντας το πλήρες κείμενο. Για παράδειγμα, η πλήρης δήλωση του Ν. Μιχαλολιάκου για τη φράση «είμαστε η σπορά των ηττημένων του ’45» είναι:
«…Δεν μας καίγεται καρφί αν θα μπούμε στη Βουλή ή όχι, εμείς θα δώσουμε τον αγώνα να μπούμε στη Βουλή, αλλά αυτοί εκεί έξω είναι ένας όχλος, μία μάζα που του έχουν κάνει πλύση εγκεφάλου και δεν ξέρει τι του γίνεται. […] Κάποτε θα μπούμε στη Βουλή, είτε με εκλογές, είτε χωρίς εκλογές! […] Γιατί άμα γίνουν τώρα εκλογές, θα έχουμε Βουλή της Βαϊμάρης. Μετά τη Βαϊμάρη ξέρετε τι ακολούθησε. Ε λοιπόν, για κάτι τέτοιο αγωνιζόμαστε και εμείς στην Ελλάδα! Δεν το κρύβω και είμαι περήφανος γι’ αυτό […] Γιατί εμείς δεν είμαστε ΛεΠεν, δεν είμαστε τίποτα από όλα αυτά. Εμείς είμαστε η σπορά των ηττημένων του 1945. Αυτοί είμαστε. Οι εθνικιστές, οι εθνικοσοσιαλιστές, οι φασίστες. Ξέρουν πως δεν έχουν να κάνουν με κάποια καραγκιοζάκια που θα τους δώσουν θέσεις, υπουργεία, αυτοκίνητα. Εμείς είμαστε οι μαχητές που θα ακονίσουν αν χρειαστεί τις ξιφολόγχες στο πεζοδρόμιο για να ελευθερώσουμε τις πατρίδες μας απ’ τον Εβραίο που έχει καθίσει στο σβέρκο ολόκληρου του κόσμου…».
Ο κ. Θεοδωρόπουλος θύμισε ότι για τη φράση αυτή ο Μιχαλολιάκος είχε ερωτηθεί από τον Ν. Χατζηνικολάου τον Σεπτέμβριο του 2015, αλλά αρνήθηκε ότι την είχε πει και προκάλεσε τον δημοσιογράφο να παίξει το ηχητικό…
«Καμία αμφιβολία δεν υπάρχει για το τι εννοούσε με τη φράση «σπορά των ηττημένων». Την εξήγηση τη δίνει ο ίδιος ο Ν. Μιχαλολιάκος στο βιβλίο του «Για μια Ελεύθερη Ελλάδα σε μια Ελεύθερη Ευρώπη (και στην πρώτη έκδοση του 1992, και στη δεύτερη έκδοση του 1999) όπου αναφέρει χαρακτηριστικά: «…Η Ελλάδα στη διάρκεια του πολέμου, χωρίς να έχει ευθύνη γι’αυτό, η ευθύνη ανήκει στην Ιταλία, ήταν από την πλευρά των συμμάχων. Σήμερα θα πρέπει επιτέλους χωρίς φόρτιση συναισθηματική να προβληματιστούμε αν αυτή ήταν η σωστή επιλογή. Ο γερμανικός εθνικοσοσιαλισμός και η Νέα Ευρώπη των Βάφεν Ες-Ες, ήταν ένα μήνυμα φωτεινό σε μια σκοτεινή εποχή που πιστεύω πως ο ελληνικός λαός θα έπρεπε να είχε δεχτεί…. Πέρα όμως από την ατυχή ιστορική περίσταση στην οποία βρέθηκε η πατρίδα μας, πρέπει να πούμε πως οι δικές μας ιδέες είναι περισσότερο κοντά στις θέσεις και τη φιλοσοφία των «νικημένων», παρά κοντά στην κοινοβουλευτική δημοκρατία…».
»Στην έκδοση όμως του 2012, απέσυρε τις εθνικοσοσιαλιστικές αναφορές και η προαναφερόμενη παράγραφος αναμορφώθηκε ως ακολούθως: «…Η Ελλάδα στη διάρκεια του πολέμου, επειδή έτσι θέλησε η Ιταλία, επιτιθέμενη άδικα στην πατρίδα μας ήταν από την πλευρά των συμμάχων και τελικών νικητών. Οι Έλληνες πατριώτες πολέμησαν τον εισβολέα. Η στάση αυτή αποτελούσε και αποτελεί το πρώτιστο καθήκον κάθε στρατιώτη της εθνικής ιδέας και αυτό έγινε παρόλο το γεγονός ότι η ιδεολογία του καθεστώτος της Ελλάδας του 1940 ήταν περισσότερο κοντά στις θέσεις, τις ιδέες και τη φιλοσοφία των τελικά «νικημένων», παρά κοντά στην Κοινοβουλευτική Δημοκρατία…»».
Στη συνέχεια ο δικηγόρος αναφέρθηκε στη φράση του Μιχαλολιάκου «οι ξιφολόγχες θα ακονίζονται στα πεζοδρόμια», για την οποία ο Αρχηγός της Χρυσής Αυγής είπε ότι τη δανείστηκε από τη Μασσαλιώτιδα, που αποτελεί τον εθνικό ύμνο της Γαλλίας, όπου σ’ ένα σημείο αναφέρεται: «…To αίμα των εθνών να κυλάει στα ρείθρα των πεζοδρομίων…»
Για την άρση κάθε αμφιβολίας πως ο Ν. Μιχαλολιάκος όταν μιλάει για ξιφολόγχες που θα ακονίζονται στα πεζοδρόμια, δεν κάνει ιστορικές αναδρομές αλλά αναφέρεται στη Χρυσή Αυγή τού σήμερα, ο Θ. Θεοδωρόπουλος παρέπεμψε σε ομιλία του Μιχαλολιάκου σε κεντρικά γραφεία της οργάνωσης, στην οποία αναφέρει: «…Δεν ήρθε ο καιρός ακόμη της μεγάλης σύγκρουσης. Αν φτάσει ο καιρός όπου οι λόγχες θα ακονίζονται στα πεζοδρόμια, τότε θα δούνε ποιοι είναι οι χρυσαυγίτες…» και σε άλλη ομιλία του, που λέει: «…Είμαστε η σπορά των ηττημένων του 1945, αυτοί είμαστε οι εθνικιστές, οι εθνικοσοσιαλιστές, οι φασίστες. Εμείς είμαστε οι μαχητές που θα ακονίσουν αν χρειαστεί τις ξιφολόγχες στο πεζοδρόμιο να ελευθερώσουμε τις πατρίδες μας από τον Εβραίο που έχει καθήσει στο σβέρκο ολόκληρου του κόσμου…».
To… πολιτικό πρόγραμμα
Πολύ αναλυτικά αναφέρθηκε ο δικηγόρος στις δηλώσεις στελεχών της Χρυσής Αυγής εναντίον της δημοκρατίας και των εκλογών, αλλά και εναντίον των ιδεολογικών αντιπάλων της Χρυσής Αυγής. Ενδεικτικά παραθέτουμε μερικές από τις πολλές δηλώσεις που ανέγνωσε ο κ. Θεοδωρόπουλος:
- Ν. Μιχαλολιάκος: «…Οι τρελοί ψηφίζουν, έχουν εκλογικά δικαιώματα. (…) Δεν διαθέτουμε τεθωρακισμένες μεραρχίες να γλιτώσουμε από εκλογές, σε αυτήν την περίπτωση θα είναι πιο εύκολα τα πράγματα, απλά δεν τα έχουμε αυτά…».
- Ν. Μιχαλολιάκος: «…Όχι πως πιστεύω στις εκλογές. Να μην παριστάνω τον Δημοκράτη….».
- Ηλ. Κασιδιάρης: «…Ενάμιση μήνα στη Βουλή, 4 αιτήσεις για άρση ασυλίας, δεν είμαστε καλά παιδιά, γίναμε χειρότεροι…».
- Ν. Μιχαλολιάκος: «…Θα δώσουμε μαϊμού διαβατήρια και θα τους αφήσουμε στις ακτές της Τουρκίας ή της Λιβύης ή να τους περιορίσουμε σε μια περιοχή (…) όταν το πλοίο βουλιάζει ρίχνεις τη σαβούρα έξω…»
- Γ. Μάστορας: «…Όποιος έχει καταστήσει τον εαυτό του σκώληκα, δεν πρέπει να παραπονείται όταν τον πατούν. (…) Την ημέρα της κρίσης (…) εκτός από τους εχθρούς μας θα κλείσουμε τους λογαριασμούς μας οριστικά και αμετάκλητα με όλους όσους παρίσταναν τους επιτήδειους, ουδέτερους. Τότε, δεν θα τους ρωτήσουμε αν μέχρι τότε ταλαντευόντουσαν προς τα δεξιά ή προς τα αριστερά, γιατί απλούστατα θα ταλαντεύονται από τον κρεμασμένο τους λαιμό…»
- Ν. Μιχαλολιάκος: «…Ο Χίτλερ που τους είχε μαζέψει τους γύφτους σε στρατόπεδα, δεν ξέρω αν συμφωνείτε ή διαφωνείτε μαζί του, εγώ πάντως συμφωνώ, όπως είχε μαζέψει τους Εβραίους, είχε μαζέψει και αυτούς. Γιατί είναι ένας παρασιτικός πληθυσμός…»
Η ρητορική μίσους
Παρόλο που τα στελέχη της Χρυσής Αυγής αρνούνται ότι χρησιμοποιούν εμπρηστικό λόγο και ρητορική μίσους, είναι πολλές οι αναφορές τους σε «υπανθρώπους», «σκουλήκια», «σκουπίδια», «κατσαρίδες» κ.λπ. «Οι χαρακτηρισμοί αυτοί έχουν πολύ μεγάλη σημασία γιατί σε ένα σύστημα οργάνωσης και ιεραρχίας με αυτή την πειθαρχία, την πίστη σε πολιτικές και συνθήματα όπως «αίμα, τιμή, Χ.Α.» ή «πατρίδα, τιμή, Χ.Α.», τι επίδραση διαμορφώνει στη συνείδηση των χρυσαυγιτών αυτή η φρασεολογία;», αναρωτήθηκε ο δικηγόρος και θύμισε σχετικά αποσπάσματα από τις καταθέσεις των μαρτύρων κατηγορητηρίου:
- Δ. Κουσουρής: «…Η απ-ανθρωποποίηση του πολιτικού αντίπαλου αποτελεί συγκεκριμένο στάδιο για να περάσουν τα μέλη στην πράξη. Για να άρουν τους όποιους ενδοιασμούς, όπως και με τους Εβραίους, που ονομάζονταν “φιγούρες” αντί για άνθρωποι. Είναι μία διαδικασία που έχει μελετηθεί ιστορικά…»
- Γ. Μαργαρίτης: «…Το έγκλημα τελικά θα το κάνει κάποιο χέρι που πρέπει να έχει προετοιμαστεί για να κάνει έγκλημα. Και όλη η μύηση αποβλέπει στο να κάνει τα μέλη εκτελεστές αυτών των εγκληματικών πρακτικών…»
- Σπ. Λυκούδης: «…Αν κάποιος πειστεί από έναν πολιτικό χώρο που είναι αρθρωμένος σε άξονα μίσους, επιχειρεί να καθαρίσει ο ίδιος την κοινωνία από τον μετανάστη ή τον αντιφρονούντα. Η εκπομπή του μηνύματος είχε τέτοιο μίσος, ώστε όποιος πειθόταν, υπερέβαινε τις όποιες αναστολές του, δεν είχε όρια η βιαιότητα της αντίδρασης…»
- Χρ. Ρήγας: «… Οι απαξιωτικές φράσεις περί υπανθρώπων δεν ήταν μεμονωμένες ενέργειες (…), ήθελαν να δημιουργήσουν δέος, ήταν ένα νεύμα στους ανθρώπους τους, στα μέλη, μια εικόνα πυγμής, ένα σινιάλο, τώρα που είχαν ασυλία, θα είχαν και τα μέλη τους για να κάνουν ό,τι θέλουν…»
- Ν. Αλιβιζάτος: «…Η δημόσια ρητορική του μίσους χρησιμοποιείται από την ηγεσία γιατί αφιονίζει τα μέλη και τους οπαδούς, τους εθίζει στη βία, τους περιορίζει τους ηθικούς φραγμούς και περιορισμούς», ότι με αυτό τον τρόπο τα μέλη διαπαιδαγωγούνται, εθίζονται να δέχονται και να χρησιμοποιούν τη βία»
- Μ. Σπουρδαλάκης: «…Το θέμα δεν είναι μόνο η (δημόσια) ρητορική (μίσους), αλλά και η ύπαρξη της οργάνωσης, που έχει η Χ.Α., για να την επιβάλει…»
Ο απαραίτητος οπλισμός
«Μόνο σε νόμιμο πολιτικό κόμμα δεν παραπέμπουν τα δεκάδες όπλα (πυροβόλα όπλα, σφαίρες, φυσίγγια, στιλέτα, μαχαίρια, γκλομπ, ασπίδες, κροτίδες, εκρηκτικοί μηχανισμοί, τσεκούρια κ.λπ.) που εικονίζονται σε σχετικές φωτογραφίες ή βρέθηκαν στην κατοχή των μελών και στελεχών της Χ.Α., αλλά ακόμα και μέσα στα γραφεία της οργάνωσης», σχολίασε ο συνήγορος.
Θύμισε, δε, τον τεράστιο οπλισμό που βρέθηκε στο σπίτι της αστυνομικού Πόπορη και την ερώτηση του αναπληρωτή κύριου εφέτη στην κατηγορούμενη: «Βρέθηκαν κάλυκες 7,62 χιλιοστών που χρησιμοποιούνται στα στρατιωτικά όπλα, ποιο όπλο της αστυνομίας έχει κάλυκα 7,62 χιλιοστών; Με ποιο όπλο τούς χρησιμοποιήσατε;». Η απάντηση ήταν αφοπλιστική: «Δε θυμάμαι».
«Αυτό αποδεικνύει ότι η ίδια, ως πρόσωπο υπεράνω υποψίας, είχε αναλάβει τη φύλαξη όπλων της οργάνωσης!», εξήγησε ο δικηγόρος.
Ιεραρχία – πειθαρχία
Αναλυτικό ήταν και το κομμάτι της αγόρευσης που αφορούσε δηλώσεις στελεχών της Χρυσής Αυγής που αποδεικνύουν την κάθετη ιεραρχική και στρατιωτική δομή της οργάνωσης, αλλά και τις σχετικές οδηγίες που περιλαμβάνονται σε εγκυκλίους της κεντρικής διοίκησης.
Ο κ. Θεοδωρόπουλος αναφέρθηκε και στη συντεταγμένη και ομοιόμορφη εικόνα της Χρυσής Αυγής ακόμα και μέσα στη Βουλή και παρέπεμψε ξανά σε καταθέσεις μαρτύρων: «Η Μαρία Κανελλοπούλου είπε ότι εμφανιζόταν «σαν ένας μικρός στρατός ανθρώπων που κάθονται και σηκώνονται όλοι μαζί», ο κ. Λυκούδης συμπλήρωσε ότι στη Βουλή λειτουργούσαν σαν άγημα, ότι «…ήταν πρωτοτυπία να βλέπεις ομάδα βουλευτών να μπαίνει και να βγαίνει σαν ένας άνθρωπος…» και ο Π. Ρήγας κατέθεσε για το δέος που πιστεύει ότι ήθελαν να προκαλέσουν με τη συγκεκριμένη εμφάνιση. Είπε ότι «…ήταν συντεταγμένοι, με ιεραρχικό τρόπο, υπήρχε ομοιομορφία στις κινήσεις, στον τρόπο που απευθύνονταν. Πάντα πρώτος έμπαινε ο Μιχαλολιάκος και μετά όλοι οι βουλευτές με στρατιωτικό τρόπο…»».
«Αυτή την εικόνα την έχουμε δει και αλλού. Θυμίζω ότι είπε ο Δ. Κουσουρής ότι όταν μπήκε ο Ανδρουτσόπουλος στο Δικαστήριο, μέλη της Χ.Α. σηκώθηκαν σε στάση προσοχής», σχολίασε και πρόσθεσε ότι ανάλογη εικόνα είδαμε και στο Εφετείο κατά την είσοδο του Ν. Μιχαλολιάκου τη μέρα της απολογίας του.
Ανεπίτρεπτος ο εφησυχασμός
Ολοκληρώνοντας την αγόρευσή του ο Θ. Θεοδωρόπουλος αναφέρθηκε στον ισχυρισμό των κατηγορουμένων και των μαρτύρων υπεράσπισής τους ότι είναι απλοί άνθρωποι και σχολίασε: «Πώς άνθρωποι, ήσυχοι, με αισθήματα τάχα αλληλεγγύης, που δεν θα πείραζαν ούτε μύγα, κάποιοι εξ αυτών επιτυχημένοι, μορφωμένοι (με τα γαλλικά τους), «αστικής παιδείας» όπως είπαν οι μάρτυρες υπεράσπισης, άνθρωποι της διπλανής πόρτας, πώς οι άνθρωποι αυτοί, εντασσόμενοι στη ναζιστική οργάνωση της Χρυσής Αυγής και αναλαμβάνοντας να εκφράσουν, από τη θέση του στελέχους, θεωρητικά και πρακτικά, το ναζιστικό πρόγραμμα δράσης (φυλετική καθαρότητα κ.λπ.), ανταγωνιζόμενοι άλλους μάλιστα για τη διατήρηση της επίζηλης θέσης του στελέχους, εκφράζοντας και υλοποιώντας το ναζισμό, μετατρέπονται σε “θηρία”, σε ανθρώπους που δεν τους αναγνωρίζουν ούτε οι φίλοι τους.
»Τούτο εξηγείται γιατί η οργάνωση είναι εγκληματική επειδή είναι ναζιστική. Και γιατί, πλέον, όλοι σχεδόν γνωρίζουμε, όπως λέει και ο Ένζο Τραβέρσο, ότι η ναζιστική ιδεολογία και πράξη έχει εγκλιματίσει τους οπαδούς της σε ένα σύστημα απογύμνωσης από αισθήματα ηθικής ευθύνης. Όπως λέει, ο ίδιος, στο βιβλίο του «Κατανοώντας τη ναζιστική γενοκτονία», γι’ αυτό πρέπει πάντα να μελετάμε τις κοινωνικές συνθήκες και τους ψυχολογικούς παράγοντες που μετέτρεψαν “συνηθισμένους ανθρώπους” σε δολοφόνους, και στα πλαίσια των οποίων η δράση των μελών των ταγμάτων εφόδου υποβιβάζεται ολοένα και περισσότερο στην εκτέλεση καθηκόντων χωρίς καμιά διερώτηση για τους στόχους τους και τις συνέπειες τους, πολύ περισσότερο, χωρίς να θέτουν ηθικά ζητήματα γι’ αυτά».
«Ξέρουμε ότι οι εγκληματικές πράξεις που εξέτασε το δικαστήριό σας δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ένας πρόλογος των όσων θα επακολουθούσαν αν δεν τους σταματούσαμε», είπε στη συνέχεια και πρόσθεσε: «Γι’ αυτό είναι ανεπίτρεπτος ο εφησυχασμός. Ο κίνδυνος, με ή χωρίς κοινοβουλευτικό μανδύα, δεν πέρασε. Η συμβολή της απόφασής σας, εν όψει του συντριπτικού αποδεικτικού υλικού και της ανάγκης δικαστικής προστασίας των θυμάτων, μπορεί να αποδειχθεί ιστορική.
»Αξίζει εδώ να θυμηθούμε τον επίλογο του βιβλίου του Αλμπέρ Καμύ «Η πανούκλα», που εκδόθηκε το 1947 και είναι μια αλληγορία για τη ζωή στην κατεχόμενη Γαλλία: «…Kι ακούγοντας τις φωνές της χαράς που ανέβαιναν πάνω απ’ την πόλη, ο Ριέ θυμήθηκε πως αυτή η χαρά δεν είναι ποτέ ανέφελη. Γιατί [ο Ριέ] γνώριζε κάτι που το αγνοούσε το χαρούμενο πλήθος, κι ας μπορεί κανείς να το βρει στα βιβλία, πως ο βάκιλλος της πανούκλας δεν πεθαίνει ούτε χάνεται ποτέ, πως μπορεί να μείνει δεκάδες χρόνια ναρκωμένος στα έπιπλα και στα ρούχα, περιμένοντας υπομονετικά μέσα στα δωμάτια, τα υπόγεια, τα σεντούκια, τα μαντίλια, τα χαρτιά, και πως θα ‘ρχόταν ίσως μια μέρα που η πανούκλα, για να βασανίσει ή για να διδάξει τους ανθρώπους, θα ξυπνούσε και πάλι τα ποντίκια της και θα τα ‘στελνε να ψοφήσουν μέσα σε μια ευτυχισμένη πόλη…»».
- Η δίκη συνεχίζεται αύριο στο Εφετείο Αθηνών με την αγόρευση του συνηγόρου Πολιτικής Αγωγής των συνδικαλιστών του ΠΑΜΕ, Αντώνη Αντανασιώτη.