Οι βιντεοσκοπημένες μαρτυρίες τεσσάρων Σομαλών προσφύγων που δημοσιοποίησε ο υπουργός Μετανάστευσης, για να δικαιολογήσει τις επαναπροωθήσεις στο Αιγαίο, φαίνεται να παραβιάζουν βασικά δικαιώματα των αιτούντων άσυλο, να θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια και τη ζωή τους και να μην τηρούν τις στοιχειώδεις αρχές δεοντολογίας. Τι αποκαλύπτει η ερευνητική ομάδα Disinfaux Collective.
Στην προσπάθειά της να αποσείσει τυχόν ευθύνες του Λιμενικού για το ναυάγιο έξω από τη Λέσβο στις 2 Δεκεμβρίου, όπου βρήκαν τον θάνατο δύο 20χρονες γυναίκες από τη Σομαλία, και προκειμένου να διασκεδάσει τις εντυπώσεις από την έντονη κριτική που δέχεται διεθνώς για τις παράνομες επιχειρήσεις επαναπροώθησης στο Αιγαίο, η κυβέρνηση έχει επιδοθεί σε μια διεθνή επικοινωνιακή εκστρατεία βασισμένη στο γνωστό αφήγημα που στοχοποιεί την Τουρκία και ορισμένες οργανώσεις που διευκολύνουν τους πρόσφυγες να περάσουν στην Ελλάδα μέσω των δικτύων διακίνησης – τον μόνο τρόπο που τους έχει απομείνει από τη στιγμή που μένει κλειστή κάθε άλλη νόμιμη και ασφαλής πρόσβαση.
Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, που εξελίσσεται ερήμην του διεθνούς δικαίου, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της κοινής λογικής, ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου δεν δίστασε την περασμένη Τρίτη να δημοσιοποιήσει σε συνέντευξη Τύπου σε ξένους ανταποκριτές αποσπασματικές βιντεοσκοπημένες μαρτυρίες τεσσάρων προσφύγων από τη Σομαλία.
Οι πρόσφυγες εμφανίζονται στην κάμερα να δίνουν στοιχεία για τον τρόπο δράσης των δικτύων διακίνησης ή για την επικοινωνία τους με οργανώσεις, χωρίς να προστατεύονται τα πρόσωπά τους, κατά παράβαση κάθε δεοντολογίας που ζητά να μη δημοσιοποιούνται στοιχεία ανθρώπων που ζητούν άσυλο, καθώς κινδυνεύει η ελευθερία τους ή συχνά η ζωή τους.
Φωτογραφία από το λιμάνι της Μυτιλήνης: σε κοντινή απόσταση από το Λιμεναρχείο Μυτιλήνης βρίσκονται οικίσκοι που ανήκουν στο Λιμεναρχείο, παρόμοιου τύπου με αυτούς που φαίνονται στα βίντεο των συνεντεύξεων
Ο υπουργός δεν έδωσε κανένα στοιχείο για τον τρόπο που έγιναν οι βιντεοσκοπημένες συνεντεύξεις και στο πλαίσιο ποιας διαδικασίας, ούτε έδωσε διαβεβαιώσεις ότι τηρήθηκαν οι εγγυήσεις για την προστασία των ανθρώπων αυτών. Πέρα από τα σοβαρά ερωτήματα για την αξιοπιστία του εγχειρήματος, εγείρονται σοβαρότερα ερωτήματα για την ίδια τη νομιμότητα της διαδικασίας και για την τήρηση στοιχειώδους δεοντολογίας.
Οπως σημειώνουν στην «Εφ.Συν.» δικηγόροι και νομικοί με μακρά εμπειρία στο προσφυγικό, οι αρχές έχουν την υποχρέωση της εχεμύθειας σε κάθε στάδιο της διαδικασίας ασύλου, από τη στιγμή που κάποιος εκφράσει τη βούλησή του να ζητήσει άσυλο, με δεδομένο ότι διακυβεύονται προσωπικά στοιχεία, η αποκάλυψη των οποίων ενδέχεται να τον θέσει σε σοβαρό κίνδυνο. Βιντεοσκόπηση δεν προβλέπεται σε οποιοδήποτε στάδιο της διαδικασίας ασύλου, ούτε βέβαια στο στάδιο της προανακριτικής διαδικασίας που διενεργεί η αστυνομία ή το Λιμενικό στο πλαίσιο της διερεύνησης της παράτυπης εισόδου στην Ελλάδα.
Άλλωστε, σε κάθε περίπτωση, η βιντεοσκόπηση προϋποθέτει αυστηρά την ρητή, ελεύθερη και ανεπηρέαστη συναίνεση του βιντεοσκοπούμενου. Και στην περίπτωση ακόμη που υπάρχει ρητή και έγγραφη συναίνεση των Σομαλών που βιντεοσκοπήθηκαν, πράγμα καθόλου σίγουρο, παραμένει το ερώτημα αν μπορεί να είναι ελεύθερη και ανεπηρέαστη η συναίνεση ανθρώπων που βρίσκονται σε σχέση εξάρτησης από τις ελληνικές αρχές, πόσο μάλλον τη στιγμή που έχουν μόλις φτάσει στην Ελλάδα μετά από ένα επικίνδυνο ταξίδι προκειμένου να διαφύγουν κινδύνους για τη ζωή και την ελευθερία τους.
Ήταν σε θέση να εκτιμήσουν σωστά τον κίνδυνο από τη δημοσιοποίηση των μαρτυριών τους, χωρίς αλλοίωση της φωνής τους και με τα χαρακτηριστικά του προσώπου τους ακάλυπτα, παρά την ιατρική μάσκα λόγω κορονοϊού, που πάντως καλύπτει ανεπαρκώς τα αναγνωρίσιμα στοιχεία του προσώπου τους, και ιδίως τα μάτια; Γνώριζαν το σκοπό της βιντεοσκόπησης και ότι επρόκειτο να δημοσιοποιηθούν οι μαρτυρίες τους και τα πρόσωπά τους στα μεγαλύτερα διεθνή και ελληνικά μέσα ενημέρωσης. Γνώριζαν ότι θα χρησιμοποιηθούν οι μαρτυρίες τους για να καταγγείλουν δημόσια στοιχεία τη δράση εγκληματικών δικτύων διακίνησης;
Ανακρίβειες και λάθη
Στην προσπάθειά του να προωθήσει τις ακραίες αντιπροσφυγικές πολιτικές της κυβέρνησης, ο κ. Μηταράκης διάλεξε το χειρότερο παράδειγμα. «Η συντριπτική πλειονότητα των μεταναστών είναι οικονομικοί μετανάστες», είπε, όταν τα στοιχεία του υπουργείου δείχνουν ότι πρόσφυγες αναγνωρίζονται περίπου οι μισοί, αλλά και ότι ιδίως οι Σομαλοί αναγνωρίζονται πρόσφυγες σε πολύ υψηλό ποσοστό, που ξεπερνά το 95% στην Ελλάδα. Και πώς αλλιώς, όταν η Σομαλία βρίσκεται για δεκαετίες σε εμπόλεμη κατάσταση που έχει οδηγήσει το κράτος στα πρόθυρα της διάλυσης;
Εκανε κι άλλο σοβαρό λάθος ο κ. Μηταράκης, που τον εκθέτει διεθνώς. «Είναι προφανές ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν διατρέχουν κίνδυνο στην Τουρκία και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να τους δοθεί άσυλο, εάν χρειάζεται», είπε. Αλλά το επιχείρημα αυτό γυρίζει μπούμερανγκ στην πολιτική του κ. Μηταράκη. Η Τουρκία αναγνωρίζει την προστασία δικαιωμάτων που παρέχει η Σύμβαση της Γενεύης μόνο για Σύρους πολίτες κι αυτό προσωρινά και στις συντριπτικά περισσότερες περιπτώσεις στα χαρτιά, όχι στην πράξη.
Με άλλα λόγια, οι Σομαλοί δεν μπορούν να απολαύσουν τα πλήρη δικαιώματα που τους δίνει το άσυλο στην Τουρκία και ως εκ τούτου διατρέχουν κίνδυνο στη χώρα αυτή. Εξού και αναγνωρίζονται στη συντριπτική τους πλειονότητα πρόσφυγες στην Ελλάδα και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Τι αποκαλύπτει η ερευνητική ομάδα Disinfaux Collective
Σε χώρο του Λιμεναρχείου Μυτιλήνης φαίνεται να έγινε τουλάχιστον η μία από τις βιντεοσκοπημένες μαρτυρίες των Σομαλών προσφύγων που δημοσιοποίησε το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, σύμφωνα με την ανάλυση του οπτικοακουστικού υλικού που πραγματοποίησε η ερευνητική ομάδα Disinfaux Collective (twitter: @disinfaux). [ https://twitter.com/disinfaux ]
Αριστερά, στιγμιότυπο από το βίντεο του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου. Οι άλλες τριες φωτογραφίες είναι φωτογραφίες αρχείου από παλαιότερες δημοσιεύσεις του Λιμεναρχείου Μυτιλήνης, χωρίς σχέση με την υπόθεση.
Η αντιπαραβολή του βίντεο με φωτογραφίες του χώρου που έχει δημοσιοποιήσει σε παλαιότερο χρόνο το Λιμενικό δείχνει πως πρόκειται για χώρο του Λιμεναρχείου Μυτιλήνης στο λιμάνι, όπως δείχνουν το μωσαϊκό του δαπέδου, το χρώμα του τοίχου και το γύψινο της τοιχοποιίας, το χρώμα και το είδος του εικονιζόμενου γραφείου. Στο βίντεο απεικονίζεται χριστουγεννιάτικος στολισμός, ένδειξη που υποδηλώνει ότι είναι πρόσφατη η βιντεοσκόπηση.
Αριστερά, φωτογραφία από παλαιότερη ανάρτηση του Λιμεναρχείου Μυτιλήνης χωρίς σχέση με την υπόθεση. Στις άλλες τριες φωτογραφιες, στιγμιότυπα από τα βίντεο του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου (τα χαρακτηριστικά των ατόμων έχουν καλυφθεί για αυτονόητους λόγους προστασίας)
Σε διαφορετικό χώρο, στο εσωτερικό λυόμενου τύπου isobox, όπως δείχνουν απεικονιζόμενο ψυγείο και τα χαρακτηριστικά του δαπέδου, έχουν γίνει οι υπόλοιπες τρεις συνεντεύξεις, σε ξεχωριστό χρόνο η καθεμία, όπως φαίνεται από το φωτισμό. Εκτός από τον συνεντευξιαζόμενο, υπάρχουν τουλάχιστον δύο άτομα στον χώρο, όπως προκύπτει από τα δύο ζευγάρια γυαλιά που φαίνονται στο τραπέζι και μια χάρτινη βάση για καφέ, στην οποία έχουν χρησιμοποιηθεί δύο θέσεις για το πλαστικό ποτήρι. Τα βίντεο έχουν τραβηχτεί από κινητό, από άνθρωπο που κάθεται σε γραφείο απέναντι από τον συνεντευξιαζόμενο, ο οποίος κοιτάζει σε άλλη κατεύθυνση, πιθανότατα προς τον διερμηνέα.
Εντονη ανησυχία για τη νομιμότητα
«Αναφορικά με τη λήψη οπτικοακουστικού υλικού απαιτείται καταρχήν, σύμφωνα με τον Γενικό Κανονισμό για την Προστασία Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, η προηγούμενη συγκατάθεση του υποκειμένου των δεδομένων η οποία συνίσταται στην ελεύθερη, συγκεκριμένη, ρητή και εν πλήρει επιγνώσει ένδειξη της συμφωνίας αυτού υπέρ της επεξεργασίας των δεδομένων που το αφορούν», επισημαίνει στην «Εφ.Συν.» δικηγόρος που ασχολείται με το προσφυγικό στη Λέσβο. Επιθυμεί να μιλήσει ανώνυμα λόγω του γενικευμένου κλίματος στοχοποίησης που αντιμετωπίζουν οι επαγγελματίες που ασχολούνται με το προσφυγικό.
Συνεχίζει: «Για τη διατύπωση της ελεύθερης και ανεπηρέαστης βούλησης για παροχή συγκατάθεσης σύμφωνα με τα προβλεπόμενα το υποκείμενο θα πρέπει να μην απειλείται, εξαπατάται ή πλανάται ή να βρίσκεται σε θέση άνιση, ενώ θα πρέπει ταυτόχρονα να έχει πληροφορηθεί σε απλή και κατανοητή γλώσσα αναφορικά με τον εξειδικευμένο σκοπό επεξεργασίας των δεδομένων του και όχι γενικά και αόριστα.
»Σε κάθε περίπτωση, έντονη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι ακόμα κι αν έχουν τηρηθεί οι προϋποθέσεις του νόμου προκειμένου η επεξεργασία των δεδομένων τους να είναι νόμιμη, η έκθεση της εικόνας των προσώπων αυτών καθώς και άλλων στοιχείων που μπορούν να εξειδικεύσουν τα συγκεκριμένα πρόσωπα και μάλιστα σε παγκόσμιο ιστότοπο εγείρει ζητήματα ως προς την υποχρέωση εχεμύθειας η οποία προβλέπεται ρητά στο εθνικό και ενωσιακό δίκαιο από την πλευρά της Ελληνικής Πολιτείας.
»Ιδίως αν λάβουμε υπ’ όψιν τους κινδύνους που διατρέχουν οι Σομαλοί πολίτες στη χώρα καταγωγής τους, οι οποίοι τεκμαίρονται τόσο από το υψηλό ποσοστό αναγνώρισης καθεστώτος διεθνούς προστασίας της Υπηρεσίας Ασύλου στους εν λόγω πολίτες που καταφεύγουν στη χώρα μας και αιτούνται διεθνή προστασία, το οποίο ανέρχεται στο 95,3% με βάση τα διαθέσιμα στατιστικά της Eurostat, όσο και από την κατάσταση της αδιάκριτης βίας στη χώρα τους για την οποία έχει αποφανθεί το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου».
«Ανησυχητική εργαλειοποίηση»
Νίκος Γκιωνάκης, ψυχολόγος – επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Ημέρας «Βαβέλ»
«Μόνο και μόνο μια τέτοιου τύπου εργαλειοποίηση, πέρα και έξω από οποιοδήποτε πλαίσιο, συνιστά ενέργεια που δεν έχει νόημα ούτε έχει καμία σχέση με την υποδοχή ανθρώπων, με την κάλυψη των βασικών τους αναγκών, με την παροχή προστασίας και ασφάλειας και με σεβασμό της αξιοπρέπειάς τους. Από τη σκοπιά της ψυχοκοινωνικής ευημερίας, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας είναι η πρώτη αρχή την οποία θα πρέπει να εφαρμόζουμε σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες των αρμόδιων διεθνών οργανισμών. Ο σεβασμός των δικαιωμάτων τους είναι άμεσα συνδεδεμένος με την ψυχική υγεία των ανθρώπων.
»Αντ’ αυτού, κατασκευάζεται ένα αφήγημα που δαιμονοποιεί όλους όσοι έρχονται στην Ελλάδα και ακυρώνει την δουλειά που προσπαθούμε να κάνουμε με ανθρώπου που βρίσκονται σε ανάγκη. Οι άνθρωποι παύουν να είναι υποκείμενα δικαιωμάτων, γίνονται αντικείμενα που εξυπηρετούν αλλότριους σκοπούς. Το έχουμε δει να γίνεται και από οργανώσεις. Όμως οι κρατικές αρχές είναι αυτές που πρέπει να δίνουν το παράδειγμα του σεβασμού όσων ζητούν προστασία στη χώρα μας. Από αυτή τη σκοπιά πραγματικά ανησυχούμε».
Ερωτήματα χωρίς απαντήσεις
Η «Εφ.Συν.» έθεσε συγκεκριμένα ερωτήματα στο υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου σχετικά με τη διαδικασία και τους εμπλεκόμενους φορείς, την ύπαρξη συναίνεσης, την προστασία προσωπικών δεδομένων και την προστασία των ανθρώπων από κίνδυνο. Η απάντηση ήταν «κανένα σχόλιο, τα ερωτήματα έχουν απαντηθεί στη συνέντευξη Τύπου», γεγονός που διαψεύδεται από το υλικό της συνέντευξης που δημοσιοποίησε το υπουργείο. Είναι φανερό ότι η άρνηση του υπουργείου να απαντήσει ενισχύει τις υποψίες για το παράτυπο της διαδικασίας. Τα ερωτήματα παραμένουν:
1. Στο πλαίσιο ποιας διαδικασίας ζητήθηκαν και δόθηκαν οι βιντεοσιοπημένες συνεντεύξεις;
2. Ποιοι διενήργησαν τις συνεντεύξεις, με ποια αρμοδιότητα και ποια εξειδίκευση;
3. Ποιοι βιντεοσκόπησαν τις συνεντεύξεις και με ποια αρμοδιότητα;
4. Οι συνεντεύξεις έγιναν με την παρουσία πιστοποιημένων διερμηνέων; Οι μεταφράσεις που δημοσιοποίησε το υπουργείο έγιναν από πιστοποιημένους διερμηνείς; Με ποιο καθεστώς συνεργάζονται οι διερμηνείς αυτοί με το υπουργείο;
5. Έχει ζητηθεί και έχει δοθεί ρητά η ελεύθερη και ανεπηρέαστη συναίνεση τόσο για τη βιντεοσκόπηση της συνέντευξης όσο και για τη δημοσιοποίηση αυτής ή μέρους της;
6. Πώς διασφαλίζεται από τους εμπλεκόμενους στη συνέντευξη η υποχρέωση εχεμύθειας σε ό,τι αφορά τη διαδικασία ασύλου από τη στιγμή της έκφρασης βούλησης αιτήματος ασύλου;
7. Πώς διασφαλίζεται κατά τη βιντεοσκόπηση και δημοσιοποίηση των συνεντεύξεων η προστασία των προσωπικών δεδομένων όσων έδωσαν συνέντευξη;
8. Πώς διασφαλίζεται κατά τη βιντεοσκόποηση και δημοσιοποίηση των συνεντεύξεων η υποχρέωση προστασίας των ανθρώπων που ζητούν άσυλο από οποιονδήποτε κίνδυνο πιθανόν προκύπτει από το περιεχόμενο των συνεντεύξεων;
Πηγή:efsyn.gr
