Χριστίνα ΠάντζουΤο έντονο βλέμμα της με τα διαπεραστικά πράσινα μάτια στοιχειωμένα να κοιτούν τον φακό έκαναν τον γύρο του κόσμου χάρη στη φωτογραφία του Στιβ ΜακΚάρι. Η εικόνα, σύμβολο του δράματος των Αφγανών αποδεκατισμένων από τους πολέμους αλλά και των κοριτσιών τους, πρώτων θυμάτων των συρράξεων, έγινε εξώφυλλο στο National Geographic τον Ιούνιο του 1985.
Η Σαρμπάτ Γκούλα, το κορίτσι που ο ΜακΚάρι απαθανάτισε τότε σε στρατόπεδο προσφύγων στο Πακιστάν, είναι σήμερα 49 ετών. Επειτα από δεκαετίες περιπλάνησης, προσφυγιάς και κακουχιών κατάφερε να διαφύγει από τον εφιάλτη της διακυβέρνησης των Ταλιμπάν. Εχοντας ζητήσει διεθνή βοήθεια για να βρεθεί σε έναν ασφαλή τόπο και έπειτα από εκκλήσεις δεκάδων ανθρωπιστικών οργανώσεων για να βρεθεί μια οδός σωτηρίας της, έφτασε στη Ρώμη.
Η κυβέρνηση του Μάριο Ντράγκι ανέλαβε την απομάκρυνσή της στο πλαίσιο «προγράμματα υποδοχής και ένταξης Αφγανών προσφύγων» που ανέλαβε μετά την ανακατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν τον περασμένο Αύγουστο. Το πιο γενναιόδωρο πρόγραμμα υποδοχής σε μια απρόθυμη Ευρώπη, καθώς έχει οργανώσει τη μεταφορά στην Ιταλία περισσότερων από 5.000 Αφγανών πολιτών.
Μια ζωή ξεριζωμού
Η Γκούλα ήταν 12 ετών όταν ο ΜακΚάρι πήγε σε προσφυγικό καταυλισμό στο Πεσαβάρ του Πακιστάν για να καταγράψει τις δραματικές συνθήκες των εκτοπισμένων. Μέσα σε μια σκηνή που έκανε χρέη σχολείου, την είδε για πρώτη φορά και τον συγκλόνισε ο φόβος και η δυσπιστία στο βλέμμα της. Η φωτογραφία της έκανε τον γύρο του κόσμου και εκείνη, που έμεινε γνωστή ως «το κορίτσι από το Αφγανιστάν», έγινε σύμβολο της αφγανικής ανθρωπιστικής κρίσης. Ενα ανώνυμο σύμβολο, όσο ανώνυμοι παραμένουν τόσοι πρόσφυγες.
Ως το 2002, όταν ο ΜακΚάρι επέστρεψε στην περιοχή και αναζήτησε εκείνο το μικρό κορίτσι. Κατάφερε να το εντοπίσει σε ένα απομακρυσμένο χωριό και να το αναγνωρίσει στο πρόσωπο μιας γερασμένης γυναίκας. «Ο χρόνος έσβησε τη νιότη της και έσκαψε το πρόσωπό της αλλά το βλέμμα της παρέμενε το ίδιο», έγραψε τότε ο φωτορεπόρτερ. «Είχε τα ίδια μάτια, την ίδια ουλή στην μύτη. Δεν αμφέβαλα στιγμή ότι ήταν εκείνο το κορίτσι που είχα φωτογραφίσει πριν τόσο χρόνια».
Η Σαρμπάτ Γκούλα, που έγινε ξανά εξώφυλλο στο National Geographic εκείνη τη χρονιά, ήταν πια 30 ετών και διηγήθηκε στον ΜακΚάρι την οδύσσεια της ζωής της όλα αυτά τα χρόνια που για τους άλλους ήταν διάσημη κι εκείνη βίωνε τον έναν μετά τον άλλο ξεριζωμό. Μέλος της εθνότητας Παστούν, στα έξι της –έχοντας χάσει τους γονείς της– διέσχισε τα βουνά με τη γιαγιά της και τα τέσσερα αδέλφια της για να γλιτώσουν από τον πόλεμο. Παντρεύτηκε στα 16 της. Εκανε πέντε παιδιά, αλλά το ένα δεν επέζησε. Οπως και ο σύζυγός της, που πέθανε από ηπατίτιδα C, από την οποία πάσχει και η ίδια.
Στη ζωή της έμαθε να μαζεύει τα κομμάτια της και να πορεύεται όπως μπορεί για την επιβίωση. «Θέλω τα κορίτσια μου να έχουν μόρφωση. Θα ήθελα να είχα σπουδάσει, αλλά δεν ήταν εφικτό», είπε σε εκείνη την επανασυνάντηση με τον ΜακΚάρι, όπου αφηγήθηκε κι άλλα πολλά ματαιωμένα όνειρα μιας απλής φυσιολογικής ζωής.
Εμεινε στο Πακιστάν ώς το 2016, όταν συνελήφθη για παράνομη διαμονή με πλαστά έγγραφα και απελάθηκε, μια κίνηση που καταδικάστηκε από τη Διεθνή Αμνηστία ως «κατάφωρη αδικία». Ο τότε Αφγανός πρόεδρος Ασράφ Γκάνι, της παραχώρησε ένα σπίτι και δήλωσε πως είναι προνόμιό του να την υποδέχεται επίσημα και πως «είμαστε περήφανοι που θα ζήσει με αξιοπρέπεια και ασφάλεια στην πατρίδα».
Αυτά έλεγε τότε ο πρόεδρος Γκάνι, που τον Αύγουστο, μόλις οι Ταλιμπάν κατέλαβαν την Καμπούλ, έσπευσε να εγκαταλείψει τη χώρα με την οικογένειά του αφήνοντας στην τύχη τους –σε ανασφαλείς και αναξιοπρεπείς συνθήκες– τους Αφγανούς και τις Αφγανές. Για ακόμη μία φορά η Σαρμπάτ Γκούλα δεν είχε άλλη επιλογή παρά να επιχειρήσει να διαφύγει. Με τη μισογυνία των Ταλιμπάν, το να είσαι μια γνωστή γυναίκα στο Αφγανιστάν συνιστά έναν προφανή κίνδυνο, έλεγε στους New York Times η Χίθερ Μπαρ, διευθύντρια σε θέματα γυναικείων δικαιωμάτων του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW). «Πηγαίνουν σπίτι το σπίτι αναζητώντας ποιες συνεργάστηκαν ή είχαν σχέσεις με τη Δύση. Πολλές εξέχουσες γυναίκες έχουν δεχτεί απειλές και εκφοβισμούς, και νιώθουν πως δεν έχουν άλλη επιλογή από το να κρύβονται και να αλλάζουν συνέχεια κρησφύγετα για να μη συλληφθούν. Οι Ταλιμπάν δεν θέλουν οι γυναίκες να είναι ορατές, και η Σαρμπάτ Γκούλα είναι μια πολύ ορατή γυναίκα στο Αφγανιστάν».
Οπως καταδεικνύεται και από τις πιο πρόσφατες οδηγίες του υπουργείου Προώθησης της Αρετής και Πρόληψης της Φαυλότητας που απαγορεύουν τη μετάδοση ταινιών όπου εμφανίζονται γυναίκες ηθοποιοί: ένα ακόμη βήμα στο να γίνουν αόρατες οι γυναίκες, απούσες από κάθε δημόσια θέα.
Οι Ταλιμπάν, έγραφε το Insider, είναι πολύ απασχολημένοι περιορίζοντας και ελέγχοντας τις γυναίκες για να ασχοληθούν με την πρόληψη της ανθρωπιστικής καταστροφής: 23 εκατ. άνθρωποι έχουν επιτακτική ανάγκη για τρόφιμα και το 97% του πληθυσμού απειλείται με ακραία φτώχεια, προειδοποιεί το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών, ενώ η Unicef σημαίνει συναγερμό για τα 900 παιδιά κάτω των πέντε ετών που πεθαίνουν καθημερινά στη χώρα.
Η Σαρμπάτ Γκούλα είναι από τις λίγες τυχερές που γλίτωσαν. Από το ασφαλές της καταφύγιο στην Ιταλία, δεν μιλά πολύ. Λέει μόνο πως αρχίζει ξανά μια νέα ζωή ελπίζοντας πως αυτή τη φορά θα βρει οριστικά ασφάλεια και γαλήνη.
Πηγή: efsyn.gr
