Ελάχιστοι Θεσσαλονικείς γνωρίζουν ότι η ένδοξη Μπουγατσαδούπολή μας έχει το ιστορικό προνόμιο μιας από τις πρώτες κομμούνες στην Ιστορία – ίσως τη σημαντικότερη της εποχής της. Η κομμούνα της Θεσσαλονίκης ή κίνημα των Ζηλωτών συνέβη από το 1342 έως το 1349.
Εκείνη τη εποχή το λεγόμενο Βυζάντιο βρισκόταν σε κατάσταση εμφυλίου πολέμου. Χονδρικά, οι παρατάξεις ήταν δύο: οι τοποτηρητές του νόμιμου αλλά ανήλικου διαδόχου Ιωάννη Ε’ Παλαιολόγου και η παράταξη του Ιωάννη Κατακουζηνού, ο οποίος επεδίωκε να γίνει ο ίδιος αυτοκράτορας.
Αν πιστέψουμε τον Γιάννη Κορδάτο, ο Κατακουζηνός εξέφραζε τα συμφέροντα των μεγαλογαιοκτημόνων και η άλλη παράταξη, που κατείχε το Παλάτιον και την Κωνσταντινούπολη, εξέφραζε τα συμφέροντα του …λαού. Ο λόγος που το κίνημα των Ζηλωτών κράτησε τόσα χρόνια ήταν ακριβώς ότι είχε τη στήριξη (πολιτική και στρατιωτική) του Παλατίου. Το οποίο, επειδή κινδύνευε να χάσει τ’ αυγά και τα πασχάλια από τον Κατακουζηνό, έκανε το κορόιδο ως προς τα «κομμουνιστικά» που εφάρμοζαν οι σύμμαχοί του Ζηλωτές της Θεσσαλονίκης.
Κι αυτά δεν ήταν λίγα!
Ας δούμε πως τα καταγράφει ο Κορδάτος, στο βιβλιαράκι του για την κομμούνα της Θεσσαλονίκης, που βγήκε στα 1928, έκανε δεύτερη έκδοση στα 1975 και κυκλοφορεί και πάλι σήμερα, από τις εκδόσεις «Συλλογή»:
- Οι Ζηλωτές συγκέντρωσαν την εξουσία στα χέρια τους και διοίκησαν δικτατορικά.
- Κατάργησαν την παλιά νομοθεσία και το παλιό νομικό σύστημα και δημιούργησαν νέους διοικητικούς θεσμούς.
- Χτύπησαν κάθε πνευματική μορφή καταπίεσης (sic!)
Πως μεταφράζονται αυτά;
Οι Ζηλωτές, επικρατώντας:
– έβαλαν λεπίδι στους ευγενείς που αντιδρούσαν και στους υποστηριχτές τους
– δήμευσαν (υπέρ του δήμου) τις περιουσίες των ευγενών
– καθιέρωσαν εκλογή στα αξιώματα (και τα θρησκευτικά) από το λαό. (Όλως τυχαίως, βέβαια, ο αρχηγός τους ήταν πάντοτε ένας …Παλαιολόγος!)
– έβαλαν χέρι στην εκκλησιαστική και μοναστηριακή περιουσία.
Ο Κορδάτος, εκστασιασμένος με το κίνημα των Ζηλωτών, το θεωρεί ιστορικό …υπόδειγμα, για τις προλεταριακές (πλέον) επαναστάσεις!
Στον αντίποδα του Κορδάτου βρίσκεται ο π. Γεώργιος Μεταλληνός, ο οποίος σημειώνει:
Κατά τη δική μας εκτίμηση, oι Ζηλωτές της Θεσσαλονίκης ήσαν μία ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα, αποτελούμενη βασικά από μοναχούς, που έλαβε γι’αυτό και το όνομά της από τη γνωστή στο «Βυζάντιο» θρησκευτική μερίδα, λόγω των κοινών τάσεων και ανάλογης ψυχολογίας (φανατισμός). Ήταν όμως καθαρά πολιτικοποιημένη παράταξη, με σαφή κοινωνικά κίνητρα και αιτήματα: κατα των πλουσίων γεωκτημόνων και υπέρ των πενομένων και καταπιεζομένων. Το ότι και μη πολιτικοποιημένοι «Ζηλωτές» είναι δυνατόν να συνέπραξαν, δεν μπορεί να αποκλεισθεί, αφού τον κύριο όγκο της παρατάξεως των Ζηλωτών αποτελούσαν μοναχοί, αλλά και επαίτες και πένητες. H παρουσία μεγάλου αριθμού μοναχών εξηγεί και την απουσία αντιθρησκευτικών τάσεων, όπως και την κοινωνική ιδεολογία, που συντηρείται μόνιμα στο ορθόδοξο μοναστικό κοινόβιο (η υπογράμμιση δική μου)
Πηγή: http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/metallinos_14c.html
Ο Μεταλληνός διαφωνεί με τον Κορδάτο και σε ένα άλλο σημείο:
Καμμιά επίσης μαρτυρία δεν δείχνει ότι oι Ζηλωτές στράφηκαν βασικά κατά των εκκλησιών και της περιουσίας των μονών. Αντίθετα έμειναν πιστοί στο νόμιμο αυτοκράτορα καί τον υποστηρικτή του πατριάρχη Ι. Καλέκα.
Συμφωνεί, όμως, με τον Κορδάτο ως προς το ότι οι Ζηλωτές εφάρμοσαν ένα πολύ συγκεκριμένο και σαφές πολιτικό πρόγραμμα:
Oι Ζηλωτές, όπως συνάγεται από τις πηγές, ήσαν υπέρμαχοι της αποκεντρώσεως. Μολονότι η ιδεολογία τους είναι δυσπροσδιόριστη, δεν συμβαίνει το ίδιο, παρά τις ελάχιστες πληροφορίες, με το πολιτικό πρόγραμμά τους. Ήδη το θέρος του 1342 εγκαταστάθηκε κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη χωρίς προηγούμενο, η ανεξάρτητη Δημοκρατία της Θεσσαλονίκης, με αυτοδιοίκηση και άσκηση εξωτερικής πολιτικής. Πρόκειται μάλλον, για ένα είδος «κομμούνας», που θα διαρκέσει ως το 1350. Ο ακριβής όμως χαρακτήρας του πολιτεύματός τους είναι δύσκολο να προσδιορισθεί.
Δεν έχει νόημα να αναφερθούμε διεξοδικά στους πρωταγωνιστές και στο ρόλο τους, ούτε σε συγκεκριμένα επεισόδια της εννιάχρονης κομμούνας. Πάντως υπήρξε άφθονη βία, πολλές μαρτυρικές θανατώσεις αιχμαλώτων αντιπάλων (που θυμίζουν εκπληκτικά αντίστοιχα περιστατικά του εμφυλίου των Κερκυραίων, όπως τα περιγράφει ο Θουκυδίδης ή άλλα, του «δικού μας» Εμφυλίου 1943-49…) επέμβαση δυνάμεων απέξω (στη Θεσσαλονίκη εκλήθησαν οι Τούρκοι και οι Σέρβοι, από τις δύο αντίπαλες παρατάξεις) προδοσίες, αλλαγές στρατοπέδων κλπ.
Ό,τι συνηθίζεται σε έναν εμφύλιο πόλεμο, δηλαδή. Η διαφορά είναι ότι στην περίπτωση της Θεσσαλονίκης υπάρχει έντονο και το στοιχείο της κοινωνικής αντίθεσης: η μάζα των καταπιεσμένων κατάφερε να οργανωθεί πολιτικά και να επικρατήσει, για σημαντικό χρονικό διάστημα.
Τι έμεινε απ’ όλα αυτά;
Ένας πολιτικός θρύλος, ο οποίος, κατά εντελώς απροσδόκητο τρόπο, εξακολουθεί να λειτουργεί ακόμα και σήμερα!
Ο ευρωβουλευτής των Οικολόγων Πράσινων απαντά στην ερώτηση ποιοι είναι οι ήρωες της δικής σας Θεσσαλονίκης:
Η φωτεινή πλευρά. ΟΝαζίμ Χικμέτ, που εδώ γεννήθηκε. Ο Επαμεινώνδας Χαρίλαος, δεν ξέρω αν τον γνωρίζετε. Απ΄ αυτόν πήρε το όνομα η συνοικία Χαριλάου, ήταν δική του. Έφτιαχνε βιομηχανίες και τις έδινε στα στελέχη του. Και πέθανε στον Πειραιά σε νοικιασμένο σπίτι. Αν πάμε παλαιότερα, η Θεσσαλονίκη των «Ζηλωτών», η «κομούνα της Θεσσαλονίκης». Εγώ αυτή την πόλη αγαπώ.
Πηγή: http://ecology-salonika.org/lib/?p=3552
Πηγη:http://panosz.wordpress.com
Η φωτο από την χθεσινή αντίδραση των καλόγερων απέναντι στα ΜΑΤ
