Ρατσισμός και εθνική αναδίπλωση, η απάντηση της Ευρώπης

της Έφης Γαρίδη

Άλλη μια Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ για το ζήτημα των προσφύγων κατέληξε σε συνέχεια των βασικών ρατσιστικών πολιτικών της Ευρώπης-φρούριο. Το άρθρο που ακολουθεί γράφτηκε πριν την μαραθώνια Σύνοδο, αλλά τα σημεία που αναδεικνύει παραμένουν επίκαιρα μετά τις αποφάσεις που πάρθηκαν αλλά και τις εξελίξεις στα σύνορα διάφορων κρατών-μελών τις τελευταίες μέρες.

Καθώς γρά­φο­νταν αυτές οι γραμ­μές δεν είχε διε­ξα­χθεί ακόμη η Σύ­νο­δος Κο­ρυ­φής της Τε­τάρ­της 23 Σε­πτεμ­βρί­ου για το προ­σφυ­γι­κό. Ήταν σαφές ωστό­σο ότι εν ανα­μο­νή της Συ­νό­δου, οι Ευ­ρω­παί­οι ηγέ­τες πά­λευαν να συμ­βι­βά­σουν τα ασυμ­βί­βα­στα και να κα­τα­λή­ξουν σε μια κοινή γραμ­μή. Όμως οι αντι­θέ­σεις είναι αγε­φύ­ρω­τες και το πρό­βλη­μα πολύ με­γά­λο για να αγνοη­θεί ή να αντι­με­τω­πι­στεί με ημί­με­τρα. Απει­λεί πια και την ίδια τη συ­νο­χή της Ευ­ρω­παϊ­κής Ένω­σης, διά της αμ­φι­σβή­τη­σης του μύθου της «ευ­ρω­παϊ­κής οι­κο­γέ­νειας» και της συ­να­κό­λου­θης «αλ­λη­λεγ­γύ­ης με­τα­ξύ των κρα­τών». Και ενώ οι προ­σφυ­γι­κές ροές συ­νε­χί­ζο­νται αμεί­ω­τες, η ευ­ρω­παϊ­κή στάση κυ­μαί­νε­ται από την πρό­θε­ση ανα­θε­ώ­ρη­σης του «Δου­βλί­νο ΙΙΙ» έως την ανα­στο­λή της συν­θή­κης Σέν­γκεν.

Κλει­στά σύ­νο­ρα

Το προη­γού­με­νο διά­στη­μα, κάτω από την πίεση της τε­ρά­στιας αλ­λη­λεγ­γύ­ης των λαών της Ευ­ρώ­πης προς τους πρό­σφυ­γες, κάτω από την επι­μο­νή των ίδιων των προ­σφύ­γων που διεκ­δι­κούν ανυ­πο­χώ­ρη­τα το δι­καί­ω­μα στην ελεύ­θε­ρη με­τα­κί­νη­ση, αλλά και το δράμα των νε­κρών παι­διών, οι χώρες της ΕΕ υπο­χρε­ώ­θη­καν να ανοί­ξουν τα σύ­νο­ρά τους και να τους υπο­δε­χτούν. Φαι­νό­ταν ότι η συν­θή­κη του Δου­βλί­νου αμ­φι­σβη­τεί­ται και ότι βα­δί­ζα­με προς μια πιο ανοι­χτή πο­λι­τι­κή. Η κα­τά­στα­ση σή­με­ρα όμως είναι δια­φο­ρε­τι­κή.

Από τις 13 Σε­πτέμ­βρη η γερ­μα­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση επέ­βα­λε προ­σω­ρι­νούς πε­ριο­ρι­σμούς στα σύ­νο­ρα, για να στα­μα­τή­σει τη διέ­λευ­ση τρέ­νων από την Αυ­στρία, ενώ έκανε ελέγ­χους στα βα­γό­νια – κι αυτό αφού η Μέρ­κελ είχε δη­λώ­σει ότι η Γερ­μα­νία θα δε­χτεί 800.000 πρό­σφυ­γες και είχε κάνει λόγο για μισό εκα­τομ­μύ­ριο κενές θέ­σεις ερ­γα­σί­ας στη χώρα. Και δεν είναι η πρώτη φορά που η συν­θή­κη Σέν­γκεν έχει πα­ρα­βια­στεί. Τους τε­λευ­ταί­ους μήνες πολ­λές χώρες της ΕΕ επι­βάλ­λουν ελέγ­χους και πε­ριο­ρι­σμούς στα σύ­νο­ρά τους. Η ελεύ­θε­ρη με­τα­κί­νη­ση με­τα­ξύ των χωρών, που υπο­τί­θε­ται ότι είναι μια από τις πιο ση­μα­ντι­κές πλευ­ρές της ΕΕ, δεν είναι πια ελεύ­θε­ρη σε με­γά­λο βαθμό.

Στις χώρες της Κε­ντρι­κής Ευ­ρώ­πης η κα­τά­στα­ση στα σύ­νο­ρα είναι πολύ χει­ρό­τε­ρη. Ο πρω­θυ­πουρ­γός της Ουγ­γα­ρί­ας ήδη κή­ρυ­ξε τη χώρα σε κα­τά­στα­ση «εκτά­κτου ανά­γκης» και επέ­τρε­ψε την αντι­με­τώ­πι­ση των προ­σφύ­γων ακόμα και με πλα­στι­κές σφαί­ρες. Το κα­θε­στώς έκτα­κτης ανά­γκης ση­μαί­νει ότι μπο­ρούν να γί­νο­νται έλεγ­χοι σε σπί­τια ακόμα και χωρίς ένταλ­μα, αν υπάρ­χει υπο­ψία ότι «υπο­θάλ­πο­νται» εκεί πρό­σφυ­γες, ενώ οι άν­θρω­ποι που περ­νούν τα σύ­νο­ρα «πα­ρά­νο­μα» θα δι­κά­ζο­νται κατά προ­τε­ραιό­τη­τα. Η Ουγ­γα­ρία επε­κτεί­νει το φρά­χτη στα σύ­νο­ρα με τη Σερ­βία και προς τα σύ­νο­ρα με την Κρο­α­τία αλλά και προς τα σύ­νο­ρα με τη Ρου­μα­νία. Στα σύ­νο­ρα Κρο­α­τί­ας-Σλο­βε­νί­ας η αστυ­νο­μία επι­τέ­θη­κε στους πρό­σφυ­γες με δα­κρυ­γό­να και σπρέι πι­πε­ριού, ενώ η Σλο­βε­νία ανέ­στει­λε τη λει­τουρ­γία του σι­δη­ρο­δρο­μι­κού δι­κτύ­ου από την Κρο­α­τία. Κι αυτό, παρά τις δε­σμεύ­σεις από Σλο­βέ­νους αξιω­μα­τού­χους ότι η χώρα θα δε­χτεί 10.000 πρό­σφυ­γες.

Αδιέ­ξο­δο

Η επι­κεί­με­νη Σύ­νο­δος Κο­ρυ­φής φι­λο­δο­ξεί να χα­ρά­ξει μια ενιαία ευ­ρω­παϊ­κή πο­λι­τι­κή στο προ­σφυ­γι­κό, αλλά από ό,τι φαί­νε­ται αυτό είναι αδύ­να­το. Στις 17/9 η Γερ­μα­νία και η Γαλ­λία ζή­τη­σαν από την Κο­μι­σιόν να σχε­διά­σει ένα μό­νι­μο και δε­σμευ­τι­κό πλάνο για το «μοί­ρα­σμα» των προ­σφύ­γων στις 28 χώρες της ΕΕ. Ο Κά­με­ρον αρ­νή­θη­κε να συμ­με­τέ­χει στη δια­μόρ­φω­ση αυτού του σχε­δί­ου. Έτσι, πα­ρό­τι το σχέ­διο αυτό είναι έτοι­μο να πα­ρου­σια­στεί στη Σύ­νο­δο της Τε­τάρ­της, η υλο­ποί­η­σή του είναι απί­θα­νη, καθώς εκτός από τη Βρε­τα­νία, η Ουγ­γα­ρία, η Πο­λω­νία, η Σλο­βα­κία και η Τσε­χία έχουν ήδη εκ­φρά­σει την αντί­θε­σή τους.

Το σχέ­διο προ­βλέ­πει να απορ­ρο­φη­θούν 160.000 πρό­σφυ­γες από 22 χώρες – με συ­νο­λι­κό πλη­θυ­σμό 400.000.000. Μι­λά­με δη­λα­δή για πο­σο­στό 0,04%! Είναι ξε­κά­θα­ρο ότι σε καμία πε­ρί­πτω­ση δεν δι­καιο­λο­γού­νται οι κραυ­γές, που ακού­γο­νται από διά­φο­ρες πλευ­ρές, ότι «βου­λιά­ζει η Ευ­ρώ­πη». Αν συ­γκρί­νου­με τα νού­με­ρα αυτά με το 1,4 εκατ. πρό­σφυ­γες που έχει δε­χτεί ο Λί­βα­νος των 5 εκατ. κα­τοί­κων είναι σαφές ότι η Ευ­ρώ­πη δεν ση­κώ­νει το με­γα­λύ­τε­ρο βάρος. Παρ’ όλ αυτά, θε­ω­ρεί­ται πολύ απί­θα­νο οι εμπλε­κό­με­νες χώρες να κά­νουν δεκτό ακόμη και αυτό τον δυ­σα­νά­λο­γα μικρό κα­τα­με­ρι­σμό προ­σφύ­γων.

Η συ­νο­χή και η απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα της ΕΕ αμ­φι­σβη­τεί­ται για μια ακόμη φορά με αφορ­μή το προ­σφυ­γι­κό. Η ίδια ΕΕ που επι­βάλ­λει πο­λι­τι­κές λι­τό­τη­τας στα αδύ­να­μα μέλη της, με απο­τέ­λε­σμα να ισο­πε­δώ­νε­ται ο κοι­νω­νι­κός ιστός και να πλήτ­τε­ται σε ακραίο βαθμό ο κό­σμος της ερ­γα­σί­ας, είναι η ΕΕ που δεν μπο­ρεί να κα­τα­λή­ξει σε μια κοινή γραμ­μή για το προ­σφυ­γι­κό.

Με την πρώτη με­γά­λη κρίση η κάθε χώρα ανα­δι­πλώ­θη­κε στα σύ­νο­ρά της και εφαρ­μό­ζει εθνι­κή πο­λι­τι­κή – την οποία επη­ρε­ά­ζουν εσω­τε­ρι­κοί πα­ρά­γο­ντες. Έτσι, δεν υπάρ­χουν με­γά­λα πε­ρι­θώ­ρια για κοινή ευ­ρω­παϊ­κή πο­λι­τι­κή όσον αφορά το θέμα των προ­σφύ­γων, και η συ­νο­λι­κή λύση μοιά­ζει ανέ­φι­κτη. Η «ευ­ρω­παϊ­κή οι­κο­γέ­νεια» μάλ­λον αντι­με­τω­πί­ζει οι­κο­γε­νεια­κά προ­βλή­μα­τα.

Για πα­ρά­δειγ­μα, η Εύα Κό­πατς, η πρω­θυ­πουρ­γός της Πο­λω­νί­ας, πα­ρό­τι είναι πιο με­τριο­πα­θής από τον Όρ­μπαν της Ουγ­γα­ρί­ας, υπο­τά­χθη­κε στις ρα­τσι­στι­κές ακρο­δε­ξιές ιδέες -και πλέον κρα­τά­ει σκλη­ρή στά­ση- επει­δή επί­κει­νται εκλο­γές τις οποί­ες ανα­μέ­νε­ται να χάσει από την ακρο­δε­ξιά. Αντί για πό­λε­μο στο ρα­τσι­σμό η «Ευ­ρώ­πη του δια­φω­τι­σμού και των λαών» υπο­τάσ­σε­ται στα πιο μαύρα και αντι­δρα­στι­κά έν­στι­κτα που χρη­σι­μο­ποιούν οι ναζί.

Η Μέρ­κελ ήδη από το 2010 δή­λω­νε ότι «η πο­λυ­πο­λι­τι­σμι­κό­τη­τα απέ­τυ­χε πα­τα­γω­δώς». Το ότι προς στιγ­μήν τώρα κρα­τά­ει θε­τι­κή στάση προς τους πρό­σφυ­γες, οφεί­λε­ται σε διά­φο­ρους πα­ρά­γο­ντες, και κυ­ρί­ως η ζή­τη­ση για νε­α­νι­κά και εξει­δι­κευ­μέ­να ερ­γα­τι­κά χέρια, σε μια κοι­νω­νία που γερ­νά­ει ηλι­κια­κά.

Αλ­λη­λεγ­γύη

Τόσο το απο­τέ­λε­σμα της Συ­νό­δου Κο­ρυ­φής όσο και το πώς θα δια­μορ­φω­θεί –ή θα δια­μορ­φώ­νε­ται– η πο­λι­τι­κή των κρα­τών-με­λών το επό­με­νο διά­στη­μα είναι αβέ­βαιο. Το μόνο σί­γου­ρο είναι ότι προς την κα­τεύ­θυν­ση της επί­τευ­ξης λύσης και της απο­τε­λε­σμα­τι­κής αντι­με­τώ­πι­σης του προ­σφυ­γι­κού ζη­τή­μα­τος μπο­ρεί να βοη­θή­σει η αλ­λη­λεγ­γύη των λαών προς τους πρό­σφυ­γες. Το μέσο που έχου­με εμείς για να επη­ρε­ά­σου­με τις εξε­λί­ξεις είναι να προ­βάλ­λου­με όσο το δυ­να­τόν δυ­να­μι­κό­τε­ρα τα αι­τή­μα­τα για το προ­σφυ­γι­κό και για τους με­τα­νά­στες. Να κρα­τά­με το θέμα συ­νε­χώς ψηλά στους αγώ­νες και τις διεκ­δι­κή­σεις μας. Να εί­μα­στε δίπλα στους πρό­σφυ­γες και να μην αφή­νου­με χώρο στην ακρο­δε­ξιά. Οι ευ­ρω­παϊ­κές κυ­βερ­νή­σεις είναι βέ­βαιο ότι θα επι­χει­ρή­σουν να συ­νε­χί­σουν τις τα­κτι­κές της απο­τρο­πής και της φύ­λα­ξης των συ­νό­ρων, ότι θα θε­λή­σουν να κά­νουν όσο το δυ­να­τόν λι­γό­τε­ρες πα­ρα­χω­ρή­σεις. Εκτός κι αν ανα­γκα­στούν να πρά­ξουν δια­φο­ρε­τι­κά.

Πηγή: rproject.gr