Βραζιλία: Νικητής στον πρώτο γύρο ο Μπολσονάρο

Η πρω­τιά του Ζαΐρ Μπολ­σο­νά­ρο στον πρώτο γύρο των προ­ε­δρι­κών εκλο­γών στη Βρα­ζι­λία θε­ω­ρού­ταν λί­γο-πο­λύ δε­δο­μέ­νη. Αλλά η έκτα­ση της εκλο­γι­κής του επι­τυ­χί­ας απο­τέ­λε­σε σοκ. Με 49 εκα­τομ­μύ­ρια ψή­φους και 46% από τον πρώτο κιό­λας γύρο, πέ­τυ­χε το κα­λύ­τε­ρο απο­τέ­λε­σμα δε­ξιού υπο­ψη­φί­ου (αλλά και γε­νι­κό­τε­ρα υπο­ψη­φί­ου) εδώ και πάρα πολλά χρό­νια. Ο Μπολ­σο­νά­ρο «λε­η­λά­τη­σε» τους πά­ντες. Ο εκλε­κτός του με­γα­λύ­τε­ρου κόμ­μα­τος της Δε­ξιάς, Τζε­ράλ­ντο Αλ­κμίν, βυ­θί­στη­κε τε­λι­κά στο 4,8%. Οι υπό­λοι­ποι δε­ξιοί υπο­ψή­φιοι των πιο πα­ρα­δο­σια­κών κομ­μά­των εξα­φα­νί­στη­καν. Η Μα­ρί­να Σίλβα, που το 2014 απο­τέ­λε­σε την βα­σι­κή «αντι-πο­λι­τι­κή» επι­λο­γή (με ένα μίγμα προ­ο­δευ­τι­κής οι­κο­λο­γί­ας και συ­ντη­ρη­τι­κής απεύ­θυν­σης στους χρι­στια­νούς ευαγ­γε­λι­στές) με 21%, κα­τα­πο­ντί­στη­κε στο… 1%.

Όλη η δεξιά δε­ξα­με­νή, όλη η «αντι-πο­λι­τι­κή» δε­ξα­με­νή, όλο το διά­χυ­το αντι-PT αί­σθη­μα, κα­τευ­θύν­θη­κε στον ακρο­δε­ξιό υπο­ψή­φιο, εκτι­νάσ­σο­ντας τις ψή­φους και το πο­σο­στό του.

Η άνο­δος του Μπολ­σο­νά­ρο θυ­μί­ζει Τραμπ. Εμ­φα­νί­στη­κε ως «έξω από την πα­ρα­δο­σια­κή πο­λι­τι­κή, και­νούρ­γιος και αδιά­φθο­ρος», ηγή­θη­κε μιας ακρο­δε­ξιάς στρο­φής/«εξέ­γερ­σης» της κοι­νω­νι­κής βάσης της Δε­ξιάς και εκ­με­ταλ­λεύ­τη­κε την «αντι-πο­λι­τι­κή» διά­θε­ση δί­νο­ντάς της ακρο­δε­ξιό πρό­ση­μο. Θυ­μί­ζει επί­σης Τραμπ γιατί το δρόμο του έστρω­σαν οι «κα­θω­σπρέ­πει» δε­ξιοί που σή­με­ρα δη­λώ­νουν ανή­συ­χοι για το αν θα απο­δει­χθεί ανε­ξέ­λεγ­κτος. Αν στις ΗΠΑ, οι ρε­που­μπλι­κά­νοι έθρε­ψαν το ακρο­δε­ξιό Tea Party για να στή­σουν μια δεξιά αντι­πο­λί­τευ­ση στον Ομπά­μα και τε­λι­κά θέ­ρι­σαν… Τραμπ, στη Βρα­ζι­λία η Δεξιά έθρε­ψε την αντι­δρα­στι­κή επί­θε­ση ενά­ντια στο PT για να θε­ρί­σει… Μπολ­σο­νά­ρο.

Αλλά όπως γρά­φα­με και σε προ­ε­κλο­γι­κό άρθρο, ο όρος «Βρα­ζι­λιά­νος Τραμπ» μάλ­λον… κο­λα­κεύ­ει τον Μπολ­σο­νά­ρο, όταν φτά­νου­με στις πο­λι­τι­κές του πε­ποι­θή­σεις και επι­διώ­ξεις. Είναι χει­ρό­τε­ρος. Με τα φώτα της δη­μο­σιό­τη­τας πάνω του, έχουν γρα­φτεί αρ­κε­τά για τις από­ψεις και τις δη­λώ­σεις του και πλέον πε­ριτ­τεύ­ει να εξη­γή­σου­με πε­ρισ­σό­τε­ρα για το τι εκ­φρά­ζει ο νο­σταλ­γός της δι­κτα­το­ρί­ας επί­δο­ξος πρό­ε­δρος της Βρα­ζι­λί­ας.

Αλλά αυτό που σο­κά­ρει πε­ρισ­σό­τε­ρο δεν είναι η εκλο­γι­κή επι­τυ­χία, αλλά το υπό­βα­θρό της.

Το «άστρο» του Μπολ­σο­νά­ρο ανέ­βη­κε σε ένα κλίμα κα­τα­κό­ρυ­φης κλι­μά­κω­σης της κα­τα­στο­λής και του αυ­ταρ­χι­σμού (στρα­τός στις φα­βέ­λες του Ρίο, δο­λο­φο­νί­ες αγω­νι­στών), ωμών πα­ρεμ­βά­σε­ων του κρά­τους (απο­πο­μπή της Ντίλ­μα Ρού­σεφ, δίωξη Λούλα και απει­λές στρα­τη­γών για επέμ­βα­σή τους «αν δεν μεί­νει στη φυ­λα­κή») και αντι­δρα­στι­κού μέ­νους που καλ­λιερ­γή­θη­κε από την κο­ρυ­φή του κρά­τους και της κοι­νω­νί­ας και δια­χύ­θη­κε προς τα κάτω (βλ. το κλίμα στις δε­ξιές δια­δη­λώ­σεις υπέρ της ανα­τρο­πής της κυ­βέρ­νη­σης PT, όπου κυ­ριαρ­χού­σε το μίσος απέ­να­ντι στους φτω­χούς, τους αφρο­βρα­ζι­λιά­νους, τους ιθα­γε­νείς, τους ομο­φυ­λό­φι­λους, τους αρι­στε­ρούς κ.λπ.).

Σε αυτό το φόντο, το «άστρο» του Μπολ­σο­νά­ρο δεν ήταν «εκλο­γι­κί­στι­κο». Το δεύ­τε­ρο που σο­κά­ρει είναι η κι­νη­το­ποί­η­ση των οπα­δών του, που θυ­μί­ζουν εμ­βρυα­κό «κί­νη­μα». Με πε­ριο­ρι­σμέ­νο τη­λε­ο­πτι­κό χρόνο (στη­ρι­ζό­ταν από κόμμα με μόνο μία έδρα), βρήκε εκα­το­ντά­δες χι­λιά­δες εθε­λο­ντές στα σό­σιαλ μί­ντια. Όταν τερ­μα­τί­στη­καν οι προ­ε­κλο­γι­κές εκ­δη­λώ­σεις, οι οπα­δοί του συ­νέ­χι­σαν με τη μορφή δια­δη­λώ­σε­ων. Σε αυτές, εκτός από το πρό­σω­πο του Μπολ­σο­νά­ρο σε μπλού­ζες, κυ­ριαρ­χού­σαν τα όπλα (ως παι­χνί­δια, ως πι­κέ­τες, ως μπλου­ζά­κια). Το πε­ρι­θω­ρια­κό κόμμα που τον στή­ρι­ξε, εκτι­νά­χθη­κε από τη μία στις 52 έδρες (δεύ­τε­ρο με­γα­λύ­τε­ρο μετά το PT που συ­γκέ­ντρω­σε 56, χά­νο­ντας 13), δείγ­μα ενός ισχυ­ρό­τε­ρου μη­χα­νι­σμού και μιας πολύ πιο συ­νει­δη­τής «στρά­τευ­σης». Σε αυ­τούς τους οπα­δούς υπό­σχε­ται ο Μπολ­σο­νά­ρο εκτε­τα­μέ­να δι­καιώ­μα­τα οπλο­κα­το­χής, για την πε­ρί­πτω­ση που δεν θα είναι αρ­κε­τή η πρό­θε­σή του να δώσει στην αστυ­νο­μία το ελεύ­θε­ρο «να πυ­ρο­βο­λά για να σκο­τώ­νει» και να… πα­ρα­ση­μο­φο­ρεί­ται για αυτό.

Ο ρόλος της αστι­κής τάξης στις εκλο­γές είναι ένα ερω­τη­μα­τι­κό. Τυ­πι­κά, ο δε­ξιός Αλ­κμίν θε­ω­ρού­ταν ο «εκλε­κτός του κα­τε­στη­μέ­νου», γι’ αυτό και εντυ­πω­σιά­ζει η κα­τα­βύ­θι­σή του. Σε με­ρί­δα του «σο­βα­ρού» οι­κο­νο­μι­κού Τύπου, εκ­φρά­ζο­νται εν­στά­σεις, όχι τόσο για τις αντι­δρα­στι­κές ιδέες του Μπολ­σο­νά­ρο βέ­βαια, όσο για την «ανε­πάρ­κειά του» στα οι­κο­νο­μι­κά και γε­νι­κά στη δια­κυ­βέρ­νη­ση μιας χώρας. Από την άλλη, οι δυ­νά­μεις που με­θό­δευ­σαν τον απο­κλει­σμό του Λούλα από τις εκλο­γές, ήξε­ραν πολύ καλά ότι ο επό­με­νος δη­μο­φι­λέ­στε­ρος και φα­βο­ρί για πρό­ε­δρος θα ήταν ο Μπολ­σο­νά­ρο. Ενώ το πο­σο­στό του ακρο­δε­ξιού (και το αντί­στοι­χο του Αλ­κμίν) δεν θα μπο­ρού­σε να έχει επι­τευ­χθεί χωρίς άνω­θεν στή­ρι­ξη, σε μια χώρα που, όπως λένε όσοι την γνω­ρί­ζουν, κα­νείς δεν γί­νε­ται πρό­ε­δρος αν δεν έχει του­λά­χι­στον την ευ­νοϊ­κή ανοχή του πα­ντο­δύ­να­μου μι­ντια­κού ομί­λου Globo TV. Είναι πι­θα­νό η αστι­κή τάξη να «ψή­φι­σε» συ­νει­δη­τά Μπολ­σο­νά­ρο και η με­τα­κί­νη­ση από τον Αλ­κμίν προς τον ακρο­δε­ξιό να ήταν «ενορ­χη­στρω­μέ­νη». Είναι εξί­σου πι­θα­νό να έδει­ξε «ανοχή» στον Μπολ­σο­νά­ρο, στο όνομα της αντι-PT υστε­ρί­ας και η κοι­νω­νι­κή της βάση να απο­φά­σι­σε πιο «αυ­θόρ­μη­τα» να στη­ρί­ξει απευ­θεί­ας το «φα­βο­ρί» που μπο­ρεί να απο­κλεί­σει το PT απ’ την κυ­βερ­νη­τι­κή εξου­σία, από το να μπει στις πε­ρι­πέ­τειες του δεύ­τε­ρου γύρου.

Είτε ως συ­νει­δη­τή επι­λο­γή, είτε ως «πα­ρά­πλευ­ρη συ­νέ­πεια» με την οποία ήταν πρό­θυ­μοι να παί­ξουν, οι ευ­θύ­νες τους είναι προ­φα­νείς σε κάθε σε­νά­ριο. Έχει όμως κά­ποιο εν­δια­φέ­ρον να προ­κύ­ψει μια ακρι­βής ερ­μη­νεία για να εκτι­μή­σει κα­νείς το μέλ­λον της Βρα­ζι­λί­ας.

Στον δεύ­τε­ρο γύρο, θα βρε­θεί ο Φερ­νά­ντο Χα­ντάτ, του PT. Στον πρώτο γύρο συ­γκέ­ντρω­σε 29%. Τα προ­ε­κλο­γι­κά υλικά στα οποία ο Λούλα ήταν πα­ντα­χού παρών δεν αρ­κού­σαν τε­λι­κά για να του «με­τα­φέ­ρουν» τη δη­μο­φι­λία του πα­λιού ηγέτη του PT. Η φί­μω­ση του Λούλα (ακόμα και για συ­νε­ντεύ­ξεις ή πα­ρεμ­βά­σεις μέσα από τη φυ­λα­κή) δεν του επέ­τρε­ψε να επα­να­λά­βει τους άθλους του πα­ρελ­θό­ντος, όταν «πήρε από το χε­ρά­κι» την Ντίλ­μα Ρού­σεφ και της δια­σφά­λι­σε δύο εκλο­γι­κές νίκες. Και όλοι γνώ­ρι­ζαν ότι αυτή ήταν η μόνη ελ­πί­δα του Χα­ντάντ και του PT, που κατά τα άλλα βυ­θί­ζο­νται σε κρίση κι έχουν ως μο­να­δι­κό όπλο την ταύ­τι­ση του ιστο­ρι­κού τους ηγέτη με τη λε­γό­με­νη «χρυσή εποχή» για τους φτω­χό­τε­ρους (που δεν ήταν «χρυσή», αλλά σαφώς κα­λύ­τε­ρη από την εποχή Ντίλ­μα και όλο και πιο εξι­δα­νι­κευ­μέ­νη καθώς τα πράγ­μα­τα επι­δει­νώ­νο­νται δρα­μα­τι­κά).

Μοιά­ζει εξαι­ρε­τι­κά δύ­σκο­λο ως απί­θα­νο να πε­τύ­χει ο Χα­ντάντ την ανα­τρο­πή, αν και κά­ποιοι ανα­λυ­τές κρα­τά­νε μια μικρή επι­φύ­λα­ξη, καθώς έχει κάπως με­γα­λύ­τε­ρη «δε­ξα­με­νή» από τον Μπολ­σο­νά­ρο (τους ψη­φο­φό­ρους πχ του κε­ντρο­α­ρι­στε­ρού Τσίρο Γκό­μεζ που ήρθε τρί­τος με 13% κι έδωσε οδη­γία «ενά­ντια στο φα­σι­σμό» για το δεύ­τε­ρο γύρο ή απο­γοη­τευ­μέ­νο κόσμο του PT που ίσως πάει να ψη­φί­σει «ενά­ντια στον Μπολ­σο­νά­ρο»). Αλλά θα είναι ένα μικρό θαύμα. Η γε­νι­κή ει­κό­να είναι ότι το αντι-PT αί­σθη­μα έχει κυ­ριαρ­χή­σει και η απο­γο­ή­τευ­ση της ευ­ρύ­τε­ρης/κοι­νω­νι­κής Αρι­στε­ράς και του ερ­γα­τι­κού στρα­το­πέ­δου δη­μιουρ­γούν ένα χα­μη­λό «τα­βά­νι» που είναι δύ­σκο­λο να σπά­σει, με πολύ βα­ριές τις ευ­θύ­νες του PT και της πο­λι­τι­κής που ακο­λού­θη­σε τα τε­λευ­ταία 15 χρό­νια για αυτήν την εξέ­λι­ξη…

Γρά­φα­με σε προη­γού­με­νο άρθρο ότι η κάλπη θα είναι το «κοι­νω­νι­κό απο­τύ­πω­μα» όλης της προη­γού­με­νης τα­ρα­χώ­δους πε­ριό­δου. Με αυτήν την έν­νοια, οι και­ροί στη Βρα­ζι­λία δεί­χνουν σκο­τει­νοί. Μο­να­δι­κή ελ­πί­δα οι τε­ρά­στιες προ­ε­κλο­γι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις ενά­ντια στον Μπολ­σο­νά­ρο, που έδει­ξαν ότι σε επί­πε­δο δρό­μου, το αρι­στε­ρο-ερ­γα­τι­κο-κι­νη­μα­τι­κό στρα­τό­πε­δο δια­τη­ρεί μια ισχυ­ρή κοι­νω­νι­κή δυ­να­μι­κή. Αυτή άλ­λω­στε είναι η μόνη που μπο­ρεί να φρά­ξει το δρόμο στην επέ­λα­ση της άγριας ρε­βαν­σι­στι­κής ακρο­δε­ξιάς…

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά