Κατά τη δεκαετία του εβδομήντα και την δεκαετία του ογδόντα η μνήμη της 17ης οκτωβρίου 1961 τυλίχτηκε σε μια πυκνή σιωπή. Ποιος θυμόταν πως μια μέρα του φθινοπώρου άνδρες, γυναίκες και παιδιά που άοπλοι διαδήλωναν στους δρόμους του Παρισιού σκοτώθηκαν από την αστυνομία με χτυπήματα από μπαστούνια, ρίχτηκαν ζωντανοί στο Σηκουάνα, βρέθηκαν να κρέμονται νεκροί στα δάση; «Από τον δέκατο ένατο αιώνα είναι μια από τις λίγες φορές που η αστυνομία πυροβόλησε εργάτες στο Παρίσι», σημειώνει ο ιστορικός Benjamin Stora. Τις επόμενες εβδομάδες αλιεύτηκαν στο Σηκουάνα δεκάδες πτώματα αλγερινών με πρησμένο πρόσωπο. Ο Stora εκτιμά ότι η καταστολή είχε κάνει εκατό θανάτους, ο βρετανός ιστορικός Jim House μιλά για «τουλάχιστον» 120-130 άτομα, ενώ για τον Jean-Luc Einaudi, συγγραφέα του La bataille de Paris, Η μάχη του Παρισιού, θα ήταν πάνω από 150.
Την ημέρα εκείνη οι «γάλλοι μουσουλμάνοι της Αλγερίας» διαδήλωναν, κατόπιν αιτήματος της γαλλικής ομοσπονδίας του Fln, Μετώπου εθνικής απελευθέρωσης, ενάντια στην απαγόρευση της κυκλοφορίας που επέβαλε ο νομάρχης του Παρισιού Maurice Papon. Περισσότεροι από 20 χιλιάδες άνθρωποι πορεύονταν ειρηνικά στους δρόμους της λατινικής συνοικίας, στις Grands Boulevards, κοντά στα Ηλύσια Πεδία. Η αντίδραση της αστυνομίας ήταν χωρίς προηγούμενο βίαιη. Οι αστυνομικοί τους περίμεναν στην έξοδο του μετρό και στο δρόμο για να τους χτυπήσουν και να τους προσβάλουν. «Οι πιο αδύναμοι χτυπήθηκαν μέχρι θανάτου, το είδα με τα μάτια μου», δήλωσε ο Saad Ouazen το 1997. Αν και δεν είχαν αντισταθεί καθόλου, δεκάδες διαδηλωτές σκοτώθηκαν από πυρά, άλλοι πνίγηκαν στην Senna. Συνολικά, περισσότεροι από 11 χιλιάδες αλγερινοί συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στο αθλητικό παλάτι-γυμναστήριο ή στο στάδιο Pierre de Coubertin.
Toυς είχαν συγκεντρώσει τον έναν πάνω στον άλλον για αρκετές ημέρες σε τρομακτικές συνθήκες υγιεινής και χτυπήθηκαν από αστυνομικούς, που τους αποκαλούσαν «βρώμικους άραβες». Στο αθλητικό παλάτι, οι τρομοκρατημένοι κρατούμενοι δεν τολμούσαν να πάνε ούτε στο μπάνιο, επειδή οι περισσότεροι από εκείνους που το έκαναν σκοτώθηκαν. Την επόμενη ημέρα η νομαρχία μέτρησε επίσημα τρεις θανάτους, δύο αλγερινούς και έναν γάλλο. Το ψέμα έγινε επίσημο και σύντομα καλύφθηκε από την σιωπή. Μια σιωπή που θα διαρκέσει για περισσότερα από είκοσι χρόνια.
Αυτή η μακρά αναγκαστική απομάκρυνση από την μνήμη της σφαγής της 17 οκτωβρίου δεν προκαλεί έκπληξη στον Στόρα. «Σε εκείνα τα χρόνια υπήρχε μια τεράστια άγνοια για αυτό που ονομάζονταν ιθαγενής ή μετανάστης, δηλαδή αυτός ο άλλος. Όταν κάποιος έχει αυτή την αντίληψη για τον κόσμο, πώς μπορεί ο οποιοσδήποτε να ενδιαφέρεται για τους μετανάστες που ζουν στις bidonville της περιοχής του Παρισιού; Οι αλγερινοί ήταν οι «αόρατοι» της γαλλικής κοινωνίας ».
Σε αυτή την αδιαφορία της κοινής γνώμης προστέθηκε τους επόμενους μήνες το έργο της συγκάλυψης που πραγματοποίησαν οι δημόσιες αρχές. Οι μαρτυρίες που θέτουν υπό αμφισβήτηση την επίσημη εκδοχή είναι λογοκριμένες. Η αμνηστία που συνοδεύει την ανεξαρτησία της Αλγερίας το 1962 θέτει οριστικά τέλος στην υπόθεση στη γαλλική κοινωνία. Όλες οι καταγγελίες μπαίνουν στο αρχείο.
Αλλά παρά τη σιωπή, η μνήμη της 17ης οκτωβρίου επιβιώνει, κατακερματισμένη, διαιρεμένη, υπόγεια. Μια μνήμη που, βέβαια, παραμένει ζωντανή στους αλγερινούς μετανάστες της περιοχής του Παρισιού. «Αυτοί οι άνθρωποι μιλούσαν μεταξύ τους, αλλά λίγοι έχουν μεταδώσει τη μνήμη εκείνου του γεγονότος στα παιδιά τους», εξηγεί ο άγγλος ιστορικός Jim House. «Στη δεκαετία του ογδόντα γνώριζαν ότι τα παιδιά τους θα παραμείνουν στη Γαλλία και φοβούνται να υπονομεύσουν το μέλλον τους διηγούμενοι τη βία που υπέστησαν από την αστυνομία».
Θα πρέπει να φθάσουμε στην ενήλικη δεύτερη γενιά της αλγερινής μετανάστευσης για να δούμε αυτή την κατάσταση να αλλάζει. Αυτά τα παιδιά έχουν παρακολουθήσει τα δημόσια σχολεία, είναι γάλλοι ψηφοφόροι και πολίτες, αλλά έχουν τη διαίσθηση ότι οι προκαταλήψεις και τα βλέμματα περιφρόνησης των οποίων είναι θύματα συνδέονται με τον πόλεμο της Αλγερίας.
Σιγά σιγά η μνήμη ξυπνά. Στα χρόνια ογδόντα ο Jean-Luc Einaudi ξεκινά ένα τεράστιο ερευνητικό έργο. Όταν βγαίνει το βιβλίο του, την τριακοστή επέτειο της 17ης οκτωβρίου, είναι ένα τραύμα. La Bataille de Paris, Η Μάχη του Παρισιού, η οποία αναλαμβάνει τώρα να μιλήσει για τα γεγονότα και τη σιωπή που ακολούθησε, πυροδότησε μια έντονη συζήτηση για την καταστολή των Αλγερινών.
Με αυτό το βιβλίο και με άλλα, η μνήμη της 17ης οκτωβρίου 1961 αρχίζει να έχει τη θέση της στον δημόσιο χώρο. Δύο ντοκιμαντέρ αργότερα τροφοδότησαν αυτή τη μνήμη: το Le silence du fleuve, από τους Agnès Denis και Mehdi Lallaoui το 1991, και το Une journée portée disparue από τον Philip Brooks και τον Alan Hayling. Ωστόσο, οι αρχές συνέχισαν να παραμένουν πιστές στην επίσημη έκδοση.
Μετά από τους ιστορικούς και τους μαχητές της μνήμης, έρχεται η ώρα της δικαιοσύνης: κατά τη διάρκεια της δίκης στον Maurice Papon το 1997, οι δικαστές στάθηκαν για πολύ καιρό στα γεγονότα της 17 οκτωβρίου 1961. Σε μια συνάντηση με τον Jean-Luc Einaudi, ο πρώην νομάρχης παραδέχτηκε «15-20 νεκροί» κατά τη διάρκεια αυτής της «θλιβερής βραδιάς», αλλά τους απέδωσε σε ταχτοποίηση λογαριασμών μεταξύ αλγερινών. Για πρώτη φορά, η εξουσία κάνει μια χειρονομία: ο πρωθυπουργός Lionel Jospin ανοίγει τα αρχεία. Με βάση μόνο το μητρώο εισόδου του ιατρο-νομικού Ινστιτούτου – το μεγαλύτερο μέρος των αρχείων της νομαρχίας και της ταξιαρχίας fluviale, της ποτάμιας ταξιαρχίας εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς – το 1998 ο ιστορικός φτάνει να μετρήσει τουλάχιστον 32 επιβεβαιωμένους θανάτους.
Δύο χρόνια αργότερα ο Παπόν καταγγέλει τον Einaudi για δυσφήμηση. Αυτή τη φορά ο Παπόν παραδέχεται περίπου τριάντα θανάτους, αλλά το δικαστήριο του δίνει άδικο. Αποδίδοντας φόρο τιμής στον «σοβαρό, συναφή και πλήρη» χαρακτήρα του έργου του Einaudi, οι δικαστές σημειώνουν ότι «πολυάριθμα μέλη της αστυνομικής δύναμης ενήργησαν με ακραίες βιαιοπραγίες, στο έλεος μιας επιθυμίας για αντίποινα».
Η επίσημη εκδοχή της 17ης οκτωβρίου πλέον κάνει νερά από όλες τις πλευρές, και έρχεται η ώρα του αναμνηστικού εορτασμού. Με την ευκαιρία της 40ης επετείου, το 2001, ο δήμαρχος του Παρισιού Bertrand Delanoë κατέθεσε μια πλάκα στη γέφυρα του Saint-Michel «στη μνήμη των πολλών Αλγερινών που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της αιματηρής καταστολής της ειρηνικής διαδήλωσης της 17ης οκτωβρίου 1961 «. Στην περιοχή του Παρισιού περίπου είκοσι πλάκες ή αναμνηστικοί στύλοι έχουν εισάγει αυτές τις μέρες του φθινοπώρου στη συλλογική μνήμη το συμβάν. Το παζλ της συλλογικής μνήμης έχει έρθει τελικά να ανασυντεθεί, αλλά για πολλούς λείπει ακόμη μια βασική κάρτα: η αναγνώριση του κράτους.
Μόνο στις 18 οκτωβρίου 2011, ο François Hollande αναγνωρίζει για πρώτη φορά τα γεγονότα που έλαβαν χώρα 51 χρόνια νωρίτερα με αυτή τη δήλωση: «Στις 17 οκτωβρίου 1961, οι Αλγερινοί που διαδήλωναν για το δικαίωμα στην ανεξαρτησία σκοτώθηκαν σε μια αιματηρή καταστολή. Η Δημοκρατία αναγνωρίζει με διαύγεια αυτά τα γεγονότα. 51 χρόνια μετά από αυτή την τραγωδία, αποτίω φόρο τιμής στη μνήμη των θυμάτων ».
Η σύντομη ανακοίνωση του Hollande αποφεύγει τη «μετάνοια», αλλά δεν αναφέρεται επίσης στον αριθμό των νεκρών ή αποφεύγει επίσης να αναφέρει τους υπεύθυνους της «αιματηρής καταστολής». Αλλά για την αντιπολίτευση είναι ήδη πάρα πολύ. Ο πρόεδρος της Ομάδας Ump στη Συνέλευση, κ. Christian Jacob, επιβεβαιώνει ότι «είναι απαράδεκτο να αμφισβητηθεί η ρεπουμπλικανική αστυνομία και, μέσω αυτής, ολόκληρη η Δημοκρατία». Διαμαρτυρίες επίσης από πλευράς ενώσεων επαναπατριζόμενων (οι «pieds noirs»). Η Αλγερία, από την άλλη πλευρά, εξέφρασε την ικανοποίησή της για τη θέση του Hollande, θεωρώντας την ένα βήμα προς τα εμπρός στην αναγνώριση των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου της Αλγερίας. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, η Γαλλία δεν μιλούσε για «πόλεμο», αλλά μόνο για «γεγονότα της Αλγερίας».
Η σφαγή του Παρισιού της 17ης οκτωβρίου 1961 περιμένει ακόμα την αλήθεια και τη δικαιοσύνη. Μια φρικτή ιστορία θαμμένη και ξεχασμένη, ένας λεκές αποξηραμένου αίματος στα παντελόνια αποικιακού στυλ που ίσως να μην έχουν εγκαταλειφθεί εντελώς (Λιβύη, Ακτή Ελεφαντοστού … Συρία;) από τη Γαλλία. Επισήμως, το κακό είναι και παραμένει μόνο ο ναζιφασισμός. Τα αποικιακά εγκλήματα δεν περιλαμβάνονται στην ημερήσια διάταξη της γαλλικής δικαιοσύνης ούτε στην ευρωπαϊκή … και ίσως δεν θα περιλαμβάνονται ποτέ.
Ariane Chemin, http://www.voxeurop.eu/
Per approfondire:http://www.monde-diplomatique.it/ για εμβάθυνση
Le foto inedite: http://www.lemonde.fr/ οι ανέκδοτες φωτογραφίες
Πηγή: https://aenaikinisi.wordpress.com
