της Έλενας Παπαγεωργίου
Με αφορμή την παγκόσμια μέρα κατά του ρατσισμού, στις 21 Μάρτη και τις κινητοποιήσεις που γίνονται σε όλο τον κόσμο, θα κάνουμε μια αναδρομή στο Εθνικό Κογκρέσο της Αφρικής και στην προσπάθεια του, από τις αρχές του αιώνα, να ανατρέψει την ανισότητα μεταξύ λευκών και μαύρων, πλούσιων και φτωχών.
Το Εθνικό Κογκρέσο της Αφρικής (ANC) ιδρύθηκε στις 8 Ιανουαρίου 1912 από τον John Langalibalele Dube και πρωταρχική αποστολή του ήταν να συγκεντρώσει όλους τους αφρικανούς, να υπερασπιστούν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες τους, αφού μετά τον αποικισμό της Ν.Αφρικής από Βρετανούς και Ολλανδούς, οι μαύροι παρέμεναν υποτελείς των λευκών, οι οποίοι αποτελούσαν μόνο το 10% του πληθυσμού. Το ΑΝC υποστήριξε το 1913 τον αγώνα των μαύρων και μιγάδων γυναικών να καταργήσουν το ειδικό χαρτί που τους επέτρεπε να εισέρχονται στις συνοικίες των λευκών για να δουλέψουν αλλά και την απεργία των ανθρακωρύχων το 1929 και ενώ έμεινε για μερικά χρόνια ανενεργό, από το 1948 που η κυβέρνηση του Εθνικιστικού Κόμματος (των Ολλανδών αποίκων ή Μπόερς) εισήγαγε το σύστημα του απαρτχάιντ μετά την εκλογή του (μόνο από λευκούς ψηφοφόρους) εκείνο το έτος, το ΑΝC είχε ως πρωταρχικό του μέλημα την κατάργηση του.
Και πριν το 1948 υπήρχαν διακρίσεις εναντίον των αφρικανών, το απαρτχάιντ, όμως, έβαλε ταφόπλακα στα δικαιώματα των μαύρων, αναγκάζοντας τους όχι μόνο να μην μπορούν να κατέχουν την ίδια τους τη γη, αλλά και να μην μπορούν να ζουν στην συνοικία που οι ίδιοι επέλεγαν. Δημιουργήθηκαν δηλαδή ξεχωριστές ζώνες, για κάθε αφρικανική φυλή, με αποτέλεσμα άνθρωποι που πριν ζούσαν μαζί να αναγκαστούν να ζουν ξεχωριστά. Για να διασφαλιστεί αυτός ο διαχωρισμός οι αφρικανοί άνω των 16 ετών, έπρεπε να φέρουν μαζί τους ένα έγγραφο που δικαιολογούσε τη μετακίνηση τους εκτός της καθορισμένης τους περιοχής. Ο νόμος αυτός μετά το 1960 επεκτάθηκε τόσο πολύ ώστε να δημιουργηθούν περιοχές με αυτόνομη διοίκηση, τα Μπαντουστάνς, οι οποίες, όμως είχαν ως αποτέλεσμα οι κάτοικοι να μην θεωρούνται πλέον ούτε καν πολίτες της Νοτίου Αφρικής και να χρειάζονται διαβατήριο για να μετακινηθούν από τον τόπο κατοικίας τους. Αλλά και η εκπαίδευση και η νοσοκομειακή περίθαλψη ήταν ξεχωριστή για τους μαύρους και τους λευκούς. Διαφορετικά νοσοκομεία και διαφορετικά σχολεία, με αποκορύφωμα να καθιερωθεί ως επίσημη γλώσσα σε όλα τα σχολεία η γλώσσα των Μπόερς. Ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι και οδήγησε στη μεγάλη διαδήλωση και σφαγή 176 ανθρώπων στο Σοβέτο το 1976.
Το 1955, το ΑΝC συμμαχώντας με το Κομμουνιστικό Κόμμα της Νότιας Αφρικής (SACP), το Κογκρέσο της Ινδικής Αφρικής, το Κογκρέσο Δημοκρατών της Νότιας Αφρικής (COD) και το Κογκρέσο των Έγχρωμων Λαών δημιούργησε το Κογκρέσο του Λαού, που ενέκρινε επίσημα τον “Χάρτη της Ελευθερίας”. Εκτός από τα ίσα πολιτικά δικαιώματα και την αναγνώριση της διαφορετικότητας, μιλούσαν για την εθνικοποίηση όλων των βασικών κλάδων της οικονομίας. Η κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι πρόκειται για κομμουνιστικό έγγραφο και συνέλαβε τους ηγέτες. Το ANC αρχικά προσπάθησε να χρησιμοποιήσει μη βίαιες διαμαρτυρίες για τον τερματισμό του απαρτχάιντ. Ωστόσο, η σφαγή του Sharpeville τον Μάρτιο του 1960, στην οποία 69 μαύροι Αφρικανοί δολοφονήθηκαν από την αστυνομία και εκατοντάδες τραυματίστηκαν κατά τη διάρκεια της ειρηνικής διαμαρτυρίας, συνέβαλαν στην επιδείνωση των σχέσεων με την κυβέρνηση της Νοτίου Αφρικής. Στις 8 Απριλίου 1960, η διοίκηση του Charles Robberts Swart απαγόρευσε το ANC, ενώ απαγορεύτηκαν οι συγκεντρώσεις άνω των δέκα ατόμων. Μετά την απαγόρευση, το ANC, εκτιμώντας ότι δεν μπορεί να μεταρρυθμίσει το καθεστώς, δημιούργησε το Umkhonto we Sizwe (Λόγχη του Έθνους) για να πολεμήσει το απαρτχάιντ χρησιμοποιώντας τις μεθόδους του αντάρτικου. Ηγέτης του ο Νέλσον Μαντέλα, ο οποίος φυλακίστηκε το 1962 και παρέμεινε στη φυλακή μέχρι το 1990.
Σιγά σιγά μετά το 1985 τα κινήματα, η διεθνής κατακραυγή, το μποϊκοτάζ των προϊόντων της Ν.Αφρικής και η οικονομική κρίση ανάγκασαν το καθεστώς να ξεκινήσει τις διαπραγματεύσεις με το ANC για την κατάργηση του καθεστώτος του απαρτχάιντ. Όμως και αυτό εγκατέλειψε τις αρχικές του θέσεις για την εθνικοποίηση των τραπεζών, των ορυχείων και των μονοπωλιακών βιομηχανιών, με αποτέλεσμα η εκλογή του (από όλους και λευκούς και μαύρους και μιγάδες) με συντριπτική πλειοψηφία το 1994, να μην σημάνει την ανακούφιση των φτωχότερων πληθυσμών. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά το 1996 εφάρμοσε και μια πολιτική νεοφιλελεύθερης λιτότητας που οδήγησε σε ιδιωτικοποιήσεις και ακόμη μεγαλύτερη φτώχεια, με αποκορύφωμα τη σφαγή της Μαρικάνα, την καταστολή των εργατών απεργών το 2012, εκατό χρόνια μετά τη δημιουργία του.
Η πορεία του Εθνικού Κογκρέσου της Αφρικής δείχνει ότι δεν αρκεί η πάλη για τα δικαιώματα γενικά και αόριστα, αλλά η πάλη αυτή πρέπει να είναι συνυφασμένη με την πάλη για την ανατροπή του συστήματος που γεννάει την ανισότητα, γιατί αλλιώς δεν είναι νικηφόρα. Κι είναι στο χέρι μας να δημιουργήσουμε το επαναστατικό αυτό κόμμα που είναι απαραίτητο εργαλείο για να την πραγματοποιήσει.
