Ανάμεσα στους Εβραίους που έτρεχαν γυμνοί μπροστά από τον δρ. Τζόζε Μένγκελε, τον διαβόητο γιατρό του Άουσβιτς, που αξιλογούσε ποιος ήταν «ικανός» για να ζήσει, ήταν και ο 16χρονος Βέρνερ Ράιχ που προσπαθούσε να επιβιώσει και αυτός με κάθε τρόπο. Ο άνθρωπος, που τελικά τα κατάφερε να να επιβιώσει χάρη στη… μαγεία, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 94 ετών στις 8 Ιουλίου 2022 στο σπίτι του στο Smithtown της Νέας Υόρκης, στο Long Island.
Ο Βέρνερ Ράιχ γεννήθηκε στο Βερολίνο την 1η Οκτωβρίου 1927. Η μητέρα του, Έλλι Ράιχ, τιμήθηκε με τον Σιδηρούν Σταυρό για τη δουλειά της ως νοσοκόμα για τη Γερμανία στο ανατολικό μέτωπο στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο πατέρας του, Βίλχελμ, ήταν μηχανικός.
Ωστόσο, τα πάντα αλλάξανε, όταν το 1933 οι Ναζί ήρθαν στην εξουσία και ο Βίλχελμ Ράιχ αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη δουλειά του ως μηχανικός επειδή ήταν Εβραίος. Κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία, όπου ο Ράιχ πέθανε από φυσικά αίτια στο Ζάγκρεμπ το 1940.
Όταν οι Ναζί εισέβαλαν στη χώρα το 1941, η μητέρα του Βέρνερ έστειλε αυτόν και την αδερφή του, Ρενάτε, να κρυφτούν σε διαφορετικές οικογένειες. Ο Βέρνερ έζησε για περίπου δύο χρόνια με ένα ζευγάρι που ήταν μέρος του αντιστασιακού κινήματος μέχρι που οι πράκτορες της Γκεστάπο τον συνέλαβαν.
Έτσι ξεκίνησε τη ζωή του ως κρατούμενος, μεταξύ άλλων σε ένα αστυνομικό τμήμα στο Γκρατς της Αυστρίας, όπου κοίταξε έξω από το παράθυρο και εντόπισε τη μητέρα του στην αυλή της φυλακής. Ήταν η τελευταία φορά που την είδε πριν δολοφονηθεί.
Στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Theresienstadt στη σημερινή Τσεχική Δημοκρατία, μια από τις δουλειές του ήταν να εξοντώνει παράσιτα με το φυτοφάρμακο Zyklon B, το οποίο χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί στους θαλάμους αερίων. Στο Άουσβιτς, όταν αυτός και άλλοι κρατούμενοι έτρεξαν γυμνοί μπροστά από τον Τζόζεφ Μένγκελε, ο οποίος θα αποφάσιζε ποιος ήταν αρκετά ικανός να εργαστεί και ποιος πήγαινε στους θαλάμους αερίων, προσπάθησαν να φανούν αρκετά εύρωστοι για να αποφύγουν την επιλογή του θανάτου.
«Τρέχαμε για τη ζωή μας», είπε ο Ράιχ στους New York Times το 2017. «Προσπαθήσαμε να δείχνουμε μεγαλύτεροι, πιο δυνατοί. Θα χαμογελούσαμε, θα κάναμε οτιδήποτε κάτω από τον ήλιο για να ψάξουμε για δουλειά».
Το κόλπο με τις τράπουλες
Μέσα στην φρίκη του στρατοπέδου όμως φαίνεται πως αλλάξανε όλα για τον έφηβο Ράιχ, όταν γνώρισε έναν 30χρονο Γερμανοεβραίο, τον Χέρμπερτ Λέβιν, ο οποίος ήταν γνωστός πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως ο μάγος Νιβέλι. Τα κρεβάτια τους ήταν πολύ κοντά.
Μια μέρα στις αρχές του 1944, ο 16χρονος Ράιχ, αφού επέστρεψε στους στρατώνες από μια εργασία, σκαρφάλωσε στην κορυφή της κουκέτας του και είδε τον Λέβιν να ανακατεύει τη βρώμικη τράπουλα που του είχαν δώσει οι δεσμοφύλακες θεωρώντας ότι θα μπορούσε να τους διασκεδάσει.
«Και δεν μπορούσα να το καταλάβω, ξέρετε – το να έχεις μια τράπουλα στο Άουσβιτς ήταν σαν να βρίσκεις έναν γορίλα στο μπάνιο σου», θυμάται ο Ράιχ σε μια ομιλία του TEDx το 2020. «Και τότε ο Λέβιν γύρισε προς το μέρος μου και μου πρόσφερε την τράπουλα και μου είπε, «Διάλεξε μια κάρτα». Έτσι διάλεξα ένα φύλλο και μου έκανε ένα κόλπο με χαρτιά». Σε έναν έφηβο που δεν είχε δει ποτέ κόλπο με κάρτες, είπε, ήταν ένα «θαύμα».
Ο Λέβιν εξήγησε το κόλπο και ο Ράιχ επαναλάμβανε τις οδηγίες στο μυαλό του για τον υπόλοιπο καιρό του στο Άουσβιτς και στη συνέχεια στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν. Τον βοήθησε να επιβιώσει από τη φρίκη του. «Και λειτούργησε», είπε ο ίδιος «Δούλεψε υπέροχα»!
Ο Ράιχ, τελικά κατάφερε να επιζήσει, χάνοντας όμως τα δάχτυλα του δεξιού του ποδιού λόγω κρυοπαγήματος, και ζυγίζοντας μόλις 64 κιλά τους τελευταίους μήνες φυλάκισης στο Μαουτχάουζεν, προτού οι Αμερικανοί απελευθερώσουν το στρατόπεδο στις 5 Μαΐου 1945.
Μετά τον πόλεμο – «Οι καλοί άνθρωποι, τότε, δεν έκαναν τίποτα»
Ο Ράιχ επέστρεψε στη Γιουγκοσλαβία και, μετά από δύο χρόνια, κατέφυγε στην Αγγλία, όπου έγινε κατασκευαστής εργαλείων ενώ εκεί γνώρισε και τη σύζυγό του, Εύα Σιφ. Ήταν μεταξύ των 669 παιδιών της Τσεχίας, κυρίως Εβραίων, που διασώθηκαν πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο το 1939 από τον Sir Nicholas Winton, Βρετανό χρηματιστή, που μέσω δωροδοκιών, πλαστογραφιών, μυστικών επαφών με τη Γκεστάπο έφερε τα παιδιά στη Βρετανία.
Το ζεύγος παντρεύτηκε στην Αγγλία και μετανάστευε στις ΗΠΑ το 1955. Ο ίδιος, αφού απέκτησε πτυχίο στο City College της Νέας Υόρκης, εργάστηκε ως μηχανικός στη Nabisco και στην αλυσίδα σούπερ μάρκετ Hills.
Τα τελευταία 25 χρόνια, ο Ράιχ μίλησε σε σχολεία, συναγωγές και άλλες ομάδες για την εμπειρία του στο Ολοκαύτωμα. Στους μαθητές έδωσε ένα μήνυμα κατά του εκφοβισμού. «Είπε ότι οι καλοί άνθρωποι, τότε, δεν έκαναν τίποτα», ανέφερε ο Ντέιβιντ Ράιχ για τον πατέρα του σε μια τηλεφωνική συνέντευξη. «Είπε ότι αν δείτε κάποιον να εκφοβίζεται, υποστηρίξτε τον. Κάντε κάτι».
Εκτός από τον Ντέιβιντ, ο Ράιχ έχει έναν άλλο γιο, τον Μίκαλ, και τέσσερα εγγόνια. Η σύζυγός του πέθανε το 2016. Η αδερφή του, Ρενάτε Ρομάνο, επέζησε του Ολοκαυτώματος, μετανάστευσε στις ΗΠΑ το 1948 και πέθανε το 1999.
Δεν ξέχασε ποτέ τη μαγεία
Ωστόσο, ο Ράιχ δεν έχασε ποτέ την αγάπη του για τη μαγεία, κάνοντας κόλπα με κάρτες και νομίσματα για μικρές ομάδες άλλων μάγων, σε ναούς και στα πάρτι γενεθλίων των γιων του.
Είναι γεγονός ότι μόνο αφού ελευθερώθηκε και ταξίδεψε στην Αγγλία αρκετά χρόνια αργότερα, αγόρασε μια τράπουλα, μετά μερικά βιβλία για μαγικά κόλπα και έκανε κόλπα μόνος του. Έτσι, ασχολήθηκε πολύ με την ταχυδακτυλουργία. «Υπάρχει μια πολύ, πολύ λεπτή γραμμή μεταξύ ενός χόμπι και της παραφροσύνης», έλεγε στο TEDx αστειευόμενος.
Ο Αιδεσιμότατος William V. Rauscher, που είναι και αυτός ταχυδακτυλουργός και συνεργάστηκε με τον Ράιχ στην αυτοβιογραφία του, «The Death Camp Magicians» (2015), ανέφερε σε τηλεφωνική συνέντευξη πως ο Ράιχ «ήταν ένας αρκετά καλός μάγος». «Με επισκεπτόταν, έβγαζε μερικά τραπουλόχαρτα και νομίσματα και έκανε κόλπα στο τραπεζάκι του καφέ» σχολιάζοντας πως «Άλλοι ταχυδακτυλουργοί νόμιζαν ότι ήταν συναρπαστικός λόγω της σύνδεσής του με τον Νιβέλι».
Ο μαθητής για τον δάσκαλο
Το κόλπο με τα χαρτιά του Λέβιν έμεινε στον Ράιχ για το υπόλοιπο της ζωής του. «Αγαπούσαμε οτιδήποτε μπορούσε να μας απομακρύνει από το Άουσβιτς έστω και για μια στιγμή, που θα μπορούσε να μας πάρει το μυαλό από τις αναμνήσεις μας και τη φρίκη γύρω μας», είπε σε συνέντευξη το 2017.
Ο Ράιχ δεν είδε ποτέ τον Λέβιν μετά το Άουσβιτς και δεν ήξερε ότι είχε μεταναστεύσει και ο ίδιος στις ΗΠΑ, συνεχίζοντας τη καριέρα του ως μάγος στο Ρέγκο Παρκ του Κουίνς όπου ζούσε. Αν και ο Λέβιν πέθανε το 1977, ωστόσο, ο Ράιχ πληροφορήθηκε τον θάνατό του σχεδόν 30 χρόνια αργότερα, όταν διάβασε ένα άρθρο στο «The Linking Ring», το μηνιαίο περιοδικό της Διεθνούς Αδελφότητας των Μάγων, στην οποία ανήκε ο Ράιχ.
Ωστόσο, ο Ράιχ δεν ξέχασε ποτέ τον Λέβιν, ούτε το δώρο ενός απλού κόλπου με τράπουλα που παρείχε σε ένα φοβισμένο αγόρι μια στιγμιαία απόδραση και μια νότα ανθρωπιάς. «Δεν είναι η αξία ή το μέγεθος ενός δώρου που έχει πραγματικά σημασία», είπε ο Ράιχ στο TEDx Talk αλλά «είναι πως το κρατάς στην καρδιά σου».
Πηγή: New York Times μέσω tvxs.gr
