Σταύρος ΜαλαγκονιάρηςΣκηνές πολεμικών ταινιών εποχής, με στρατιωτικά αποσπάσματα «εφ’ όπλου λόγχη», ένοπλους αστυνομικούς και επέλαση του ιππικού, εκτυλίχτηκαν στο κέντρο της Αθήνας για να κατασταλεί μεγάλη απεργία των εργαζομένων στο τραμ.
Η βιαιότητα της επίθεσης, που έγινε το 1911 από την κυβέρνηση Ελ. Βενιζέλου, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις ακόμα και από βουλευτές του κόμματός του.
Μάλιστα, σε συζήτηση στη Βουλή (26.1.1911) ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου, ένας διαπρεπής δημοκρατικός πολιτικός, είπε μια αλήθεια με διαχρονική αξία:
«[…] τοιαύτη παράνομος και σκληρά εκτέλεσις των καθηκόντων των κατωτέρων αστυνομικών οργάνων όχι μόνο δεν χρησιμεύει εις την εμπέδωσιν της πειθαρχίας των εργατών, αλλά τουναντίον δημιουργεί χάσμα μεταξύ του Κράτους και των πολιτών».
Η στρατιωτική επέμβαση και οι δεκάδες συλλήψεις εργαζομένων που ακολούθησαν είχαν αποτέλεσμα να σταματήσει η απεργία, χωρίς να ικανοποιηθεί το αίτημα για επαναπρόσληψη πέντε απολυθέντων με συνδικαλιστική δράση, ανάμεσά τους και ο πρόεδρος του σωματείου, Ι. Λυμπερόπουλος.
Ωστόσο, θεωρείται ότι αυτή η απεργία συνετέλεσε ώστε ο Βενιζέλος, σε μια προσπάθεια να κερδίσει τον εργατικό κόσμο, να προωθήσει και να ψηφιστούν, παρά τις εργοδοτικές αντιδράσεις, μια σειρά «εργατικά νομοσχέδια», ικανοποιώντας πολλά εργατικά αιτήματα, ενώ με τον νόμο του 1914 «περί σωματείων» προστατεύτηκε η συνδικαλιστική δράση.
Η απεργία των τραμβαγέρηδων, όπως έλεγαν τότε τους εργαζόμενους στο τραμ, ξεκίνησε, στις 21 Ιανουαρίου 1911, με αίτημα την επαναπρόσληψη των συναδέλφων τους, που όπως κατήγγειλαν η απόλυσή τους στόχευε στη διάλυση του σωματείου.
Η διοίκηση της ελληνοβελγικής εταιρείας, που διαχειριζόταν το τραμ (Εταιρεία Τροχιοδρόμων Αθηνών – Πειραιώς – Περιχώρων) ισχυρίστηκε πως δεν είχε πρόθεση να διαλύσει το σωματείο. Ομως, τον Αύγουστο του ίδιου έτους αποκαλύφθηκαν οι προθέσεις της, καθώς ενώ γίνονταν συζητήσεις για νέα απεργία απαγόρευσε τη λειτουργία του σωματείου, το οποίο επανασυστάθηκε, μυστικά, λίγο αργότερα.
Ο Σύνδεσμος των Τροχιοδρομικών Υπαλλήλων είχε ιδρυθεί το 1909. Εναν χρόνο νωρίτερα η εταιρεία του τραμ εισήγαγε την ηλεκτροκίνηση, καθώς μέχρι τότε η κίνηση γινόταν με άλογα (ιπποσιδηρόδρομος).
Λίγο μετά την ίδρυσή του έγινε η πρώτη απεργία (6.6.1909), με την οποία οι εργαζόμενοι πέτυχαν τη μείωση του ωραρίου τους από 17- 18 ώρες την ημέρα σε 10 και αύξηση των μισθών.
Ομως, τρεις μήνες αργότερα η εταιρεία υπαναχώρησε και προκηρύχθηκε νέα απεργία, με την οποία οι τραμβαγέρηδες ξανακέρδισαν τα αιτήματά τους, εκτός από ένα καινούργιο, που αφορούσε τη σύσταση εταιρικού πειθαρχικού συμβουλίου, ώστε να αποτρέπονται αυθαίρετες απολύσεις και πρόστιμα.
Η απεργία του Ιανουαρίου του 1911 άρχισε με την τοποθέτηση ομάδων περιφρούρησης στα αμαξοστάσια στον Κεραμεικό, στην Καλλιθέα, στο Φάληρο και στη Λαχαναγορά του Ρέντη, για να αποτρέψουν απεργοσπαστικές ενέργειες, παρότι δεν υπήρχε σημαντικός αριθμός απεργοσπαστών ή «προδοτών», όπως τους αποκαλούσαν.
Σε συνάντηση αντιπροσωπείας τους με τον υπουργό Εσωτερικών Εμμ. Ρέπουλη συμφώνησαν να σταματήσουν την απεργία και να παραπεμφθεί το θέμα σε μια τριμερή επιτροπή Διαιτησίας. Ομως, η εταιρεία αρνήθηκε πεισματικά να κριθούν οι απολύσεις σε Διαιτησία και εξασφαλίζοντας τη στήριξη της κυβέρνησης εξέδωσε ανακοίνωση απειλώντας με απόλυση όσους εργαζόμενους συνέχιζαν να απεργούν.
Οι απεργοί δεν πτοήθηκαν και προειδοποίησαν ότι «είμεθα ωρκισμένοι να βάψωμε τας σιδηροδρομικάς γραμμάς με το αίμα μας παρά να υποχωρήσωμε». Ετσι, πολλοί πήραν μαζί τους στην περιφρούρηση τις γυναίκες και τα παιδιά τους.
Στο μεταξύ μερικές εφημερίδες («Εστία», «Πατρίς» του Σπύρου Σίμου), όπως σημειώνει ο Γ. Κορδάτος («Ιστορία του Ελληνικού Εργατικού Κινήματος»), με πύρινα άρθρα καλούσαν την κυβέρνηση να πάρει μέτρα για την αποκατάσταση της συγκοινωνίας (όπως συμβαίνει και σήμερα με ορισμένα ΜΜΕ, που εναντιώνονται σε κάθε απεργία) ενώ πιέσεις ασκούσαν στον Βενιζέλο και μεγάλοι οικονομικοί παράγοντες.
Σε αυτό το κλίμα ο πρωθυπουργός συναντάται με εκπροσώπους της εταιρείας, που ισχυρίζονται πως υπάρχει προσωπικό να κινήσει τα τραμ. Ακολουθεί συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου, όπου αποφασίζεται η ενίσχυση της αστυνομίας με στρατό για να ξαναρχίσει η κυκλοφορία του τραμ, χωρίς να παρεμποδιστεί από απεργούς.
Το πρωί της 24ης Ιανουαρίου στην περιοχή της Αγίας Τριάδας του Κεραμεικού, εκεί που βρίσκονταν τα γραφεία του Σωματείου, αλλά και σε αμαξοστάσια, αναπτύσσονται ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις. Κινητοποιήθηκαν δύο λόχοι του 7ου Συντάγματος Πεζικού, μια ίλη ιππικού και «τμήμα ισχυρόν της εφίππου χωροφυλακής», ενώ για τη γραμμή του Πειραιά είχαν κινητοποιηθεί τρία αγήματα του Ναυτικού με 300 άνδρες. Αργότερα θα προστεθεί η δύναμη των Παραπηγμάτων (σ.σ. ήταν οι στρατιωτικές φυλακές, που βρίσκονταν στη σημερινή λεωφόρο Β. Σοφίας και αργότερα στην οδό Βουλιαγμένης).
Η κατάσταση είναι τεταμένη. Το ίδιο βράδυ, αντιπροσωπεία του Εργατικού Κέντρου Αθήνας συναντάται με τον Βενιζέλο και ενημερώνει ότι η απεργία θα σταματήσει.
Ομως, μέχρι να επιστρέψουν στο σωματείο η επίθεση έχει αρχίσει. Ο αρμόδιος υπουργός, μιλώντας στη Βουλή, έριξε την ευθύνη γι’ αυτή τη βιασύνη στον εισαγγελέα…
Η οδός Πειραιώς γίνεται πεδίο μάχης. Το ιππικό κάνει επέλαση, οι απεργοί στήνουν οδοφράγματα, στρατός και χωροφύλακες πυροβολούν μάλλον στον αέρα και δεν αναφέρονται τραυματισμοί.
Ακολουθεί έφοδος στα γραφεία του σωματείου και καταστροφή του αρχείου του, ενώ συλλαμβάνονται 104 απεργοί και πέντε πολίτες, ανάμεσά τους και ο ιερέας της Αγίας Τριάδας Διον. Κούγελλος, ο οποίος είχε εκφραστεί υπέρ των απεργών! Οι συλληφθέντες οδηγούνται σιδηροδέσμιοι στα μπουντρούμια των αστυνομικών τμημάτων και πολλοί από αυτούς ξυλοκοπούνται βάναυσα.
Στη Βουλή, η κυβέρνηση καλύπτει τις αυθαιρεσίες και τη σκληρότητα των αστυνομικών οργάνων, ενώ η επίσημη εκδοχή ήταν ότι ο στρατός πυροβόλησε σε ανταπόδοση πυρών από απεργούς.
Ωστόσο, όπως ανέφερε αργότερα ο παριστάμενος εισαγγελέας και ειπώθηκε και στη Βουλή, σε κανέναν συλληφθέντα δεν βρέθηκε «φονικόν όπλον ή καν απλή ράβδος». Μόνο ένα πιστόλι κατασχέθηκε στα γραφεία του σωματείου, αλλά είχε μέσα όλες τις σφαίρες του. Από τους συλληφθέντες προφυλακίστηκαν 11 ως πρωταίτιοι, οι οποίοι μείνανε στη φυλακή κοντά έναν χρόνο. Η εταιρεία, πάντως, αναγκάστηκε να ξαναδεχτεί όλους τους απεργούς.
Πηγή: efsyn.gr
