Αν, όπως επιβεβαιώνεται καθημερινά τα τελευταία χρόνια, οι καταστροφικές εκδηλώσεις της ξενοφοβίας και του ρατσισμού οξύνονται κατά τις μεταβατικές περιόδους κοινωνικοοικονομικής κρίσης, τότε κάθε άλλο παρά αδιάφορο είναι να κατανοήσουμε το πώς η σύγχρονη επιστημονική σκέψη επιχειρεί να εξηγήσει τη διαχρονική και επίμονη παρουσία στην ανθρώπινη ιστορία τέτοιων δυσοίωνων και ανθρωποκτόνων πολιτικών.
Με αφορμή την πρόσφατη Παγκόσμια Ημέρα κατά του Ρατσισμού και για την εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων που, από το 1966, καθιερώθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών να εορτάζεται την 21η Μαρτίου, έχει ενδιαφέρον να εξετάσουμε αν υπάρχει κάποια ικανοποιητική επιστημονική ερμηνεία και, ενδεχομένως, μια βιολογική εξήγηση για το τσουνάμι ρατσιστικών αισθημάτων και πολιτικών που εκδηλώνονται πλέον ανοιχτά και απροκάλυπτα στους δρόμους των μεγαλουπόλεων, στις σχολικές αίθουσες, στους χώρους εργασίας.
Υπάρχει κάποιο βιολογικό θεμέλιο για την ταξινόμηση των ανθρώπων σε διαφορετικές φυλετικές ομάδες; Και η ορατή ποικιλομορφία του ανθρώπινου είδους δικαιολογεί, άραγε, τις ρατσιστικές διακρίσεις σε «ανώτερες» και «κατώτερες» φυλές; Κατά το δεύτερο ήμισυ του εικοστού αιώνα, οι ειδικοί άρχισαν να καταφεύγουν ολοένα και πιο συχνά στη συγκριτική και στατιστική ανάλυση του ανθρώπινου DNA θεωρώντας ότι, σε τελευταία ανάλυση, τα γονίδιά μας είναι υπεύθυνα για τις ορατές διαφορές μεταξύ των ανθρώπων.
Σε αυτόν τον τομέα έρευνας, οι πρώτες συστηματικές έρευνες πραγματοποιήθηκαν από τον Αμερικανό Ρίτσαρντ Λιούοντιν (R. Lewontin), κορυφαίο πληθυσμιακό γενετιστή στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Αυτός ο προοδευτικός και ιδιοφυής ερευνητής κατάφερε, κατά τις δεκαετίες του 1970 και του 1980, να επινοήσει μια αποτελεσματική μέθοδο ακριβούς συσχέτισης της ποικιλομορφίας μας ως είδους με τα ιδιαίτερα γονίδιά μας. Κατάφερε δηλαδή, πρώτη φορά, να συσχετίσει τα ανθρώπινα γονιδιώματα με τις διαφορές μεταξύ ανθρώπινων φυλών.
Το απρόσμενο και ιδιαίτερα εντυπωσιακό συμπέρασμα των πρωτοποριακών ερευνών του (που επιβεβαιώθηκαν μετέπειτα και από άλλες σχετικές έρευνες) ήταν ότι η γενετική ποικιλομορφία μεταξύ πολύ διαφορετικών και γεωγραφικά απομονωμένων ανθρώπινων πληθυσμών είναι ελάχιστη, ενώ η γενετική ποικιλότητα μεταξύ ατόμων που ανήκουν στον ίδιο πληθυσμό είναι αναλογικά πολύ μεγαλύτερη!
Για παράδειγμα, μετέπειτα έρευνες έδειξαν ότι τα εξωτερικά σωματικά χαρακτηριστικά των λευκών Ευρωπαίων διαφέρουν σημαντικά ανάλογα με το αν είναι Βόρειοι ή Μεσογειακοί και το ίδιο ακριβώς ισχύει για τους Ασιάτες ή τους Αφρικανούς. Ομως, οι ίδιες υποτίθεται σαφείς «φυλετικές» διαφορές παρατηρούνται εξίσου -αν όχι περισσότερο- και ανάμεσα στα μέλη του κάθε μεμονωμένου ανθρώπινου πληθυσμού που ζει στην ίδια γεωγραφική περιοχή. Και όπως διαπίστωσαν, αυτές οι διαφορές στη γενετική και ανατομική ποικιλομορφία μεταξύ των ανθρώπων ποτέ δεν παρατηρούνται σε γεωγραφικά προκαθορισμένα «πακέτα», δηλαδή σε διαφορετικές «φυλές» του ανθρώπινου είδους: οι γονιδιακές παραλλαγές εμφανίζονται στατιστικά κατανεμημένες σε όλους τους υπάρχοντες ανθρώπινους πληθυσμούς που ζουν σε όλο το μήκος και το πλάτος του πλανήτη μας.
Την εξήγηση, επομένως, για τις διαχρονικές και πολύ επίμονες διαφοροποιήσεις σε «ανθρώπινες φυλές» θα πρέπει να την αναζητήσουμε όχι βέβαια στην κοινή γενετική μας, αλλά στη ρατσιστική ιδεολογία, μέσω της οποίας οι εκάστοτε εθνικές εξουσίες επιχειρούν να νομιμοποιήσουν τις μεγάλες ιστορικές, κοινωνικές, πολιτισμικές ανισότητες.
Από τα γονίδια στους… ξενοφοβικούς εγκεφάλους
Αν η βιολογική «ταυτότητα» και η ενότητα του ανθρώπινου είδους καθορίζονται, σε τελευταία ανάλυση, από τα κοινά μας γονίδια, τότε πώς εξηγούνται η μεγάλη ποικιλομορφία του είδους μας αλλά και η μοναδικότητα κάθε ανθρώπινου όντος; Η απάντηση σε αυτό το αποφασιστικό ερώτημα εξαρτάται από την αποκάλυψη των περίπλοκων σχέσεων ανάμεσα στα γονίδια, το περιβάλλον και τη συμπεριφορά: από το πώς δηλαδή σε κάθε ανθρώπινο πλάσμα ο γονότυπος, δηλαδή το σύνολο των γονιδίων του, συνδιαμορφώνει μαζί με το περιβάλλον τον φαινότυπο, δηλαδή το σύνολο των ανατομικών και των συμπεριφορικών χαρακτηριστικών του οργανισμού.
Ο αποφασιστικός διαμεσολαβητής αυτών των τριαδικών σχέσεων και αλληλεπιδράσεων μεταξύ γονιδίων, συμπεριφορών και περιβάλλοντος είναι το νευρικό μας σύστημα και πιο συγκεκριμένα ο εγκέφαλός μας. Στις μέρες μας, λοιπόν, αναζητώντας το πιθανό βιολογικό υπόστρωμα πάνω στο οποίο εγγράφονται και ενεργοποιούνται οι φυλετικές προκαταλήψεις μας, η νευροεπιστημονική έρευνα εστιάζει όχι πια στα γονίδια αλλά στον εγκέφαλο. Διότι, αν οι φυλετικές προκαταλήψεις δεν είναι γενετικά καθορισμένες αλλά επίκτητες, τότε είναι οι εγκεφαλικές και νοητικές εγγραφές που επιτρέπουν την εκδήλωση των ρατσιστικών συμπεριφορών μας. Πάντως, μέχρι σήμερα, δεν έχουν εντοπιστεί οι εγκεφαλικές υποδομές της ρατσιστικής συμπεριφοράς.
Εξάλλου, και στο μακρινό παρελθόν, διάφορες φρενολογικές θεωρίες περί «φυλετικής κατωτερότητας» εστίαζαν μάταια στον εγκέφαλο για να ανακαλύψουν τη νοητική κατωτερότητα των ιθαγενών Αφρικανών, Αμερικανών, Ασιατών και, κατόπιν, των ευρωπαϊκών λαών της Μεσογείου. Ενα ανθρωπολογικό ιδεολόγημα που επινοήθηκε, κατά τη νεωτερική εποχή, σε μια προσπάθεια να νομιμοποιηθεί, μέσω της επιστήμης, η εκμετάλλευση από την «ανώτερη» λευκή φυλή αυτών των εξαθλιωμένων και «απολίτιστων» πληθυσμών.
Αυτή τη φυλετική απαξίωση-εκμετάλλευση που, πολύ συχνά, μετατρεπόταν σε μαζική βιολογική εξόντωση, οι χριστιανοί αποικιοκράτες δεν τη θεωρούσαν διόλου ανθρωπιστικά απρεπή ή, έστω, χριστιανικά απαγορευμένη επειδή, χάρη στην ψευδοεπιστήμη της εποχής και την αντίστοιχη ρατσιστική κουλτούρα, έμαθαν να βλέπουν τα μέλη αυτών των «κατώτερων φυλών» ως… υπανθρώπους. Μήπως το ίδιο δεν έκαναν και στις χώρες τους με τους ομοεθνείς συνανθρώπους τους, που ανήκαν στην εργατική τάξη ή στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα;
Πηγή: efsyn.gr
