Συνέντευξη του Έντσο Τραβέρσο* στο περιοδικό No pasaran

(μεταφέρει το Καπυμπάρα από το Εκτός Γραμμής)

Στη συζήτηση που ακολουθεί, ο Ιταλός ιστορικός Έντσο Τραβέρσο παρουσιάζει την ιδιαίτερη οπτική του για τη ναζιστική βία και το φαινόμενο του ναζισμού γενικότερα (περιοδικό No pasaran, τχ. 10-11, 2002). Αφορμή για τη συζήτηση ήταν η έκδοση του βιβλίου του Έντσο Τραβέρσο «Η ναζιστική βία – Μια ευρωπαϊκή γενεαλογία». Όπως υποδηλώνει και ο υπότιτλος του βιβλίου, ο Έντσο Τραβέρσο επιχειρεί κυρίως να αναδείξει τη σχέση του ναζισμού με τη νεότερη ευρωπαϊκή ιστορία, σε αντιπαράθεση με απόψεις που (σήμερα ακόμα) διατείνονται ότι ο ναζισμός ήταν ξένο σώμα για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό.

Τουναντίον, ο Έντσο Τραβέρσο αναδεικνύει τις ευρωπαϊκές ρίζες του ναζισμού, και τη σύνδεσή του με τις αλλαγές που επήλθαν κατά τον 19ο αιώνα και τις αρχές του 20ού αιώνα στους θεσμικούς μηχανισμούς των αστικών κρατών και στην καπιταλιστική παραγωγική διαδικασία. Από τη συζήτηση παραλείψαμε, για λόγους οικονομίας χώρου, ένα μέρος που αφορούσε κυρίως τη σχέση της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας με το ναζισμό, τις βιολογικές αναφορές του ναζιστικού ρατσισμού και τη σημασία του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου.

1919: Ο Μουσταφά Κεμάλ ιδρύει το Τουρκικό Εθνικιστικό Κογκρέσο στην Άγκυρα. Με αφορμή το γεγονός αυτό μια βιβλιοκριτική: Tάσος Kωστόπουλος – Πόλεμος και Eθνοκάθαρση. H ξεχασμένη πλευρά μιας δεκαετούς εθνικής εξόρμησης 1912-1922
«Σαν έφεξε, βάρεσε η σάλπιγγα συναγερμό πάνω απ’ το λασπωμένο λοφάκι του χωριού. Εκεί μαζεύτηκαν όλοι οι αιχμάλωτοι άντρες και κατόπι ντουφεκίστηκαν. Βρέθηκα αντίκρυ στο γέρο. Είχε μερικές μελανιές στο πατριαρχικό του πρόσωπο. Το πιο καλό που μπορούσα να του κάνω ήταν να τον σκοτώσω αμέσως και τελειωτικά για να μην τυραγνιέται σα μερικούς που σπάραζαν σαν τα βουβάλια χτυπώντας τις απαλάμες στο χώμα. Τράβηξα τη σκανδάλη και σωριάστηκε μονοκόμματα σαν αστραποκαμμένος στη λάσπη… Κατόπι βάλαμε φωτιά στο χωριό…». Οι παραπάνω γραμμές δημοσιεύτηκαν πριν από 80 περίπου χρόνια στη συλλογή Διηγήματα ενός άσημου ακόμα μυτιληνιού πεζογράφου ονόματι Στρατής Μυριβήλης. Περιέγραφαν το κάψιμο ενός τουρκικού χωριού της Πτολεμαϊδας και τη μαζική εκτέλεση των αρρένων κατοίκων του από τον προελαύνοντα ελληνικό στρατό το Νοέμβριο του 1912.

Με αυτή την περιγραφή της προσωπικής εμπειρίας του μεγάλου έλληνα λογοτέχνη Στρατή Μυριβήλη, ξεκινά η πρώτη σελίδα του βιβλίου του Τάσου Κωστόπουλου Πόλεμος και Εθνοκάθαρση. Είναι ένα βιβλίο γεμάτο από ιστορικά στοιχεία που αξίζει να διαβαστεί από κάθε άνθρωπο που αγωνίζεται ενάντια στον πόλεμο, τον εθνικισμό και τον ιμπεριαλισμό. Πάνω απ’ όλα, είναι μια πραγματική αποκάλυψη και μια καταγγελία για τα εγκλήματα της «δικής μας» άρχουσας τάξης, που τόσο επιμελώς η επίσημη «ιστορία» φροντίζει να καλύπτει κάτω από τόνους αποκρύψεων, ψεμάτων και διαστρεβλώσεων. Εξάλλου, όπως δηλώνει και ο ίδιος ο συγγραφέας «το έναυσμα για τη διατύπωση των παραπάνω προβληματισμών δόθηκε από τη συζήτηση που ξεκίνησε με αφορμή το βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ΄ Δημοτικού για να επεκταθεί στο στρατηγικότερο ζήτημα της αμφισβήτησης της ‘εθνικά ορθής’ ιστοριογραφίας (και μυθολογίας)».

Με αφορμή σαν σήμερα την άλωση της Κωνσταντινούπολης, μια βιβλιοπαρουσίαση.

Όλα τα σύγχρονα εθνικά κράτη φροντίζουν να δημιουργήσουν και να καλλιεργήσουν μύθους για το δικό τους ένδοξο «εθνικό» παρελθόν για διάφορους λόγους. Άλλες φορές για να νομιμοποιήσουν την διεκδίκηση εδαφών ή πληθυσμών που «τους ανήκουν», άλλοτε για λόγους εσωτερικής συνοχής, πολύ συχνά – ιδιαίτερα τα μικρότερα και πιο αδύναμα κράτη – για να κερδίσουν την υποστήριξη των ισχυρότερων δυνάμεων στις φιλοδοξίες τους. Ενώ το κράτος-έθνος είναι ένας ιστορικά σύγχρονος κοινωνικός θεσμός, δεμένος με την ανάπτυξη του καπιταλισμού, επιχειρούν να προεκτείνουν προς τα πίσω την «ιστορία τους» και να κατασκευάσουν μιαν αυθαίρετη δική τους ιστορική γενεαλογία που να δικαιολογεί την ύπαρξη και τις ανάλογες φιλοδοξίες των δικών τους αρχουσών τάξεων.

Έτσι αναδύονται στους κόλπους της εθνικής διανόησης ιστορικοί οι οποίοι αναλαμβάνουν να δημιουργήσουν τις αντίστοιχες εθνικές ιστοριογραφίες που στο εξής επιβάλλονται σαν οι ιδεολογικά κυρίαρχες και απολύτως αποδεκτές. Ειδικά στην Ελλάδα και στα υπόλοιπα Βαλκάνια, με δεδομένη την μεγάλη ανάμιξη διαφορετικών πληθυσμών στη μακρόχρονη διάρκεια Βυζαντινής και Οθωμανικής κυριαρχίας, οι εθνικοί ιστοριογραφικοί κανόνες σε κάθε κράτος που προέκυψε από την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, έπρεπε να απαντήσουν στο πρόβλημα «της συνέχειας» ανάμεσα στην «δική τους» αρχαιότητα και την σύγχρονη πραγματικότητα. Να ανακαλύψουν δηλαδή τον «δικό τους» Μεσαίωνα. Σε αυτό το εγχείρημα, το πρόβλημα του Βυζάντιου είχε κομβική σημασία.

του Πάνου Ραμαντάνη

«Όμως ο φασισμός δεν έχει έρεισμα μόνο στους μεγαλοαστούς, που βλέπουν τους φασίστες σαν πληρωμένα μαντρόσκυλα, τα οποία θα τους προφυλάξουν από τους σοσιαλιστές. Έχει έρεισμα στους μικρομεσαίους επαγγελματίες και μικροαστούς. Πολλοί από αυτούς υπήρξαν εθελοντές που πολέμησαν και έχασαν τους συντρόφους τους στις μάχες και τώρα είναι απογοητευμένοι από τη μετριοπαθή κυβέρνηση που δε διεκδίκησε τα εδάφη της στα βορειοανατολικά σύνορα και δείχνει εξοργιστική ανοχή στις βίαιες κινητοποιήσεις των σοσιαλιστών…»

Απόσπασμα από το επίμετρο του Δημήτρη Γιατζουζάκη, για τον συνθετικό τόμο «Η τριλογία του Φασισμού» του Κάρλο Λουκαρέλι.

************************************************

Ομολογώ ότι το ερέθισμα, ώστε να διαβάσω την τριλογία του Κάρλο Λουκαρέλι, το πήρα από μια βιβλιοκριτική του Διονύση Μαρίνου, εξαιρετικός γραφιάς και ίδιος, στο diavasame.gr. Και μόνο ο τίτλος που επέλεξε ο Διονύσης στην κριτική του ήταν αρκετός στο να… «κολλήσει» την σκέψη μου: Η νουάρ εκδοχή της ιστορίας. Μάλιστα… Νουάρ γραφή, ιστορικές μνήμες, πολιτική φινέτσα. Τρία σε ένα! «Εγένετο Χάμετ και μετά Κέιν και εν συνεχεία Τσάντλερ και Γούλριτς και Μπέρνετ. Και εγένετο Ατιά και Ιζό και Νοζιέρ και ο δικός μας Μαρής. Στη μακρά γενεαλογία της νουάρ λογοτεχνίας, ο Ιταλός Κάρλο Λουκαρέλι (άλλης γενιάς, φυσικά, με τους προαναφερθέντες) δεν είναι… παραπαίδι.», γράφει στην αρχή του κειμένου του ο Διονύσης Μαρίνος.