Η ξενιτιά που κάνει κύκλους και το σύνδρομο των συνόρων
«Μερικές φορές σκεφτόμουν πως σε μας τους Αλβανούς είχε πέσει κάτι σαν το Λαχείο της Παγκόσμιας Τύχης : όλη η ευτυχία, η γνησιότητα, η καθαρότητα της υφηλίου μέσα σε είκοσι οχτώ χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα, την επιφάνεια της Αλβανίας…». Αυτά γράφει, σαφώς αυτοσαρκαστικά, ο Αλβανός συγγραφέας Γκαζμέντ Καπλάνι, στο βιβλίο του «Μικρό Ημερολόγιο Συνόρων», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις “ΛΙΒΑΝΗ”.

Ο συγγραφέας ήρθε στην Ελλάδα με το πρώτο μεταναστευτικό κύμα από την Αλβανία, το Γενάρη του 1991. Από τότε έκανε όλες τις δουλειές του μετανάστη (οικοδόμος, λαντζιέρης, περιπτεράς), αλλά ταυτόχρονα αποφοίτησε από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και εκπόνησε και τη διδακτορική του διατριβή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Σήμερα, στα 41 του χρόνια, είναι τακτικός αρθρογράφος της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ». Το «Μικρό Ημερολόγιο Συνόρων» είναι το πρώτο βιβλίο που γράφει κατευθείαν στα ελληνικά(έχουν προηγηθεί άλλα στην αλβανική γλώσσα), το οποίο, σύμφωνα με τις κριτικές, τροφοδοτεί και ανανεώνει την κουρασμένη πεζογραφία μας.

Με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου η Κίνηση «Απελάστε τον Ρατσισμό» σας προτείνει μια σειρά από βιβλία για παιδιά -και όχι μόνο- με θέμα τις διακρίσεις και τον ρατσισμό…καλή ανάγνωση !

Η χώρα με τους παράξενους ανθρώπους

Για παιδιά 6+ ετών

Συγγραφέας: Νικόλας Ανδρικόπουλος

Εικονογράφηση: Νικόλας Ανδρικόπουλος

Εκδόσεις: Καλέντη – Διεθνής Αμνηστία

Μια φορά κι ένα καιρό ζούσε σε μια χώρα που την έλεγαν Ασπρική και τους κατοίκους της Ασπρικανούς ένας καλός και φιλήσυχος ανθρωπάκος που ήταν κόκκινος και τον έλεγαν Πορφύριο Ξεχωριστό. Ξαφνικά άρχισαν να τον αντιμετωπίζουν όλοι εχθρικά και έτσι αναγκάστηκε να φύγει, εγκαταλείποντας τη χώρα του. Το ένα πρόβλημα όμως διαδεχόταν το άλλο. Μετά από μεγάλη περιπέτεια, βρέθηκε στο Κοκκινιστάν, μια χώρα όπου όλοι ήταν κόκκινοι σαν κι αυτόν. Κι εκεί όμως αντιμετώπισε εχθρότητα, όχι γιατί ήταν διαφορετικός αφού ήταν κι αυτός κόκκινος αλλά γιατί ήταν ξένος.

Το βιβλίο περιγράφει, με την βοήθεια ζωηρόχρωμης εικονογράφησης, τις περιπέτειες ενός πρόσφυγα στο μεγάλο ταξίδι του σε αναζήτηση αποδοχής και μιας καλύτερης ζωής. Όπως σε αρκετά βιβλία τέτοιας θεματολογίας, η λύτρωση έρχεται όταν ο ήρωας κάνει κάτι ιδιαίτερα ηρωικό και τότε επιτέλους αποδέχονται όλοι τη διαφορετικότητα του. Το βιβλίο είναι σε μεγάλο βαθμό διδακτικό, παρουσιάζοντας απλώς τις επιθυμητές αξίες χωρίς να τις «χτίζει» μέσα από την πλοκή αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην τάξη σαν ερέθισμα για συζήτηση.

Το βιβλίο αυτό έχει σκοπό, και σ’ αυτόν πετυχαίνει απόλυτα, να μας κάνει να ζήσουμε τις εμπειρίες των στρατευμάτων και των δυο πλευρών με τη βοήθεια ενός πλήθους νέων πληροφοριών προερχομένων ειδικά από τα ρωσικά αρχεία. Η ποικιλία των πηγών παίζει καθοριστικό ρόλο στην περιγραφή της πρωτοφανούς φύσης της μάχης, καθώς και των συνεπειών που είχε σε όλους εκείνους που εγκλωβίστηκαν σε αυτήν χωρίς καμία ελπίδα να ξεφύγουν.

“Τη Pωσία”, λέει ο ποιητής Tyuchev, “δεν μπορείς να την κατανοήσεις χρησιμοποιώντας κοινή λογική”. Τη Μάχη του Στάλινγκραντ δεν μπορείς να την κατανοήσεις με μια τυπική ανάλυση. Η αμιγώς στρατιωτική σπουδή μιας τέτοιας μάχης δεν μας μεταφέρει στην πραγματικότητα του πεδίου της όπως ακριβώς δεν το κατάφεραν οι χάρτες του Χίτλερ στη “Φωλιά του Λύκου” στο Rastenburg, που τον είχαν απόμονώσει, μακριά από τα δεινά των στρατιωτών του. Η ιδέα που κρύβεται πίσω από αυτό το βιβλίο είναι να φανούν, μέσα στο πλαίσιο της συμβατικής ιστορικής διήγησης, οι εμπειρίες των στρατευμάτων και των δύο πλευρών, με τη βοήθεια ενός μεγάλου εύρους νέων πληροφοριών που προέρχονταν κυρίως από τα ρωσικά αρχεία. Η ποικιλία των πηγών παίζει καθοριστικό ρόλο στην περιγραφή της πρωτοφανούς φύσης της μάχης καθώς και των συνεπειών που είχε σε όλους εκείνους που εγκλωβίστηκαν μέσα σ’ αυτήν δίχως σχεδόν καμία ελπίδα να ξεφύγουν. Ανάμεσα στις πηγές περιλαμβάνονται πολεμικά ημερολόγια, αναφορές στρατιωτικών ιερέων, προσωπικές εμπειρίες, γράμματα, ανακρίσεις Γερμανών και άλλων αιχμαλώτων από τη NKVD, προσωπικά ημερολόγια και συνεντεύξεις αυτών που συμμετείχαν. Μία από τις πιο πλούσιες πηγές του κεντρικού αρχείου του Υπουργείου Αμύνης της Ρωσίας στο Podolsk αποτελείται από τις πολύ λεπτομερείς εκθέσεις που στέλνονταν καθημερινά από το Μέτωπο Στάλινγκραντ στον επικεφαλής του Πολιτικού Τμήματος του Κόκκινου Στρατού στη Μόσχα, στον Aleksandr Shcherbakov. Σε αυτές περιγράφονται όχι μονάχα ηρωικές πράξεις, αλλά και “ασυνήθιστα περιστατικά” (ευφημισμός των κομισάριων για προδοτική συμπεριφορά), όπως λιποταξίες, προσχωρήσεις στο αντίπαλο στρατόπεδο, δειλία, ανικανότητα, αυτοτραυματισμοί, “αντισοβιετικές συζητήσεις”, μέθη. Οι σοβιετικές αρχές εκτέλεσαν για τέτοια “περιστατικά” περίπου 13.500 στρατιώτες τους στο Στάλινγκραντ – δηλαδή περισσότερους από μια ολόκληρη μεραρχία. Η κύρια πρόκληση, ήταν να αντιπαραθέσει στην αυθεντική αυτοθυσία των στρατιωτών του Κόκκινου Στρατού, τον βίαιο εξαναγκασμό που άσκησαν τα ειδικά τμήματα της NKVD (τα οποία πολύ σύντομα πέρασαν στη δικαιοδοσία της αντικατασκοπευτικής SMERSH) εναντίον όσων δίσταζαν να πολεμήσουν…..

Ένα πολύ ωραίο αντιρατσιστικό μυθιστόρημα με τον τίτλο ΡΑΦΑΕΛΑ ΤΣΟΥΛΑ από Σμαράγδη Κουμεντάκη την συγγραφέα εκδόσεις τετράγωνο που προτείνουμε σε όλους να το διαβάσουν——–>

Με λένε Ραφαέλα Τσούλα. Γεννήθηκα όταν η μητέρα μου περνούσε τα σύνορα. Δύο είναι τα κρίματα που κουβαλάω: το επώνυμό μου και η αλβανική μου καταγωγή. Στην αρχή και τα δύο μου δημιούργησαν προβλήματα, μαύρισαν τη ζωή μου. Τελικά άντεξα κι έγινα σκληρή σαν βράχος. Κράτησα όμως την ψυχή μου αμαντάλωτη, έτσι που έμπαινε όποιος γούσταρε, τη ρήμαζε και τη λεηλατούσε.
Τραβούσα μπροστά με φόρα και όλο έσπαγα τα μούτρα μου. Πονούσα, έκλαιγα, σιχαινόμουν τα πάντα, τον ίδιο μου τον εαυτό, το όνομά μου, το αίμα που κυλούσε στις φλέβες μου. Έπεφτα, κατρακυλούσα και σηκωνόμουν, μέχρι που βρήκα τη δύναμη να σταθώ στα πόδια μου, να κάνω όνειρα, να ανεβάσω τον πήχη. Και τότε ένα απίστευτο άλμα που έκανα στο επί κοντώ με εκτίναξε κυριολεκτικά στα ύψη….

Σε λίγες μέρες κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία το βιβλίο της Annette Wieviorka «Το Άουσβιτς, όπως το εξήγησα στην κόρη μου».
Μετάφραση: Κορίνα Δευτεραίου
Επίμετρο: Ρίκα Μπενβενίστε

Πώς να κάνουμε ένα σημερινό παιδί να καταλάβει ότι οι ναζί καταδίωξαν και εξόντωσαν εκατομμύρια άντρες, γυναίκες και παιδιά, μόνο και μόνο επειδή ήταν Εβραίοι;
Στο μείζον αυτό ζήτημα, στο πρόβλημα του απόλυτου κακού, μια διακεκριμένη ιστορικός απαντά στις πολύ άμεσες ερωτήσεις της κόρης της.
* * *
Δεν θυμάμαι να μου εξήγησαν ποτέ. Νομίζω ότι την ιστορία την είχα πάντα με κάποιον τρόπο ξανακούσει. Ωστόσο, σήμερα νιώθω πως ξέρω πότε ήταν η πρώτη φορά. Πρώτη φορά, λοιπόν, άκουσα την ιστορία από τη γιαγιά μου・ ήταν βράδυ, και εκείνη στεκόταν δίπλα σε μια σόμπα πετρελαίου που δεν ζέσταινε αρκετά το μεγάλο ψηλοτάβανο σαλόνι. Η γιαγιά μου ήταν η καλύτερη, η πιο όμορφη, αυτή που μου έκανε όλα τα χατίρια, που μπορούσε να με κάνει καλά όταν αρρώσταινα, που ήξερε να κάνει τα πάντα για χάρη μου: να μου φτιάξει ένα ολόκληρο περίπτερο μέσα σε ένα κουτί από παπούτσια, να με πείσει να πάω στο σχολείο που μισούσα. Εκείνη, όμως, τη βραδιά μού έδινε το υλικό να ’χω να υφαίνω εφιάλτες για μια ζωή. Δεν θυμάμαι λεπτομέρειες, μονάχα ότι «ήταν πόλεμος», ότι «τους πήραν», «με τρένο» –ακόμη και τα παιδιά σαν κι εμένα–, ότι «υπέφεραν πολλά», ότι πεινούσαν κι αρρώστησαν βαριά, ότι «όταν γύρισαν δεν βρήκαν τίποτα, κανέναν»…
Δεν τα εξηγούσαν όλα τούτα στο σπίτι. Εξάλλου, δεν μιλούσαν γι’ αυτό στο σπίτι. Ίσως γιατί μιλούσαν πάντα και γι’αυτό. Ή ίσως γιατί μιλούσαν για όλα μέσα από αυτό. Δεν μου εξήγησαν, αφού πάντα ήξερα.
από το επίμετρο της Ρίκας Μπενβενίστε

Φυλακές, εργοστάσια, στρατώνες

Του Enzo Traverso

Στη συζήτηση που ακολουθεί, ο Ιταλός ιστορικός Έντσο Τραβέρσο παρουσιάζει την ιδιαίτερη οπτική του για τη ναζιστική βία και το φαινόμενο του ναζισμού γενικότερα (περιοδικό No pasaran, τχ. 10-11, 2002). Αφορμή για τη συζήτηση ήταν η έκδοση του βιβλίου του Έντσο Τραβέρσο Η ναζιστική βία – Μια ευρωπαϊκή γενεαλογία. Όπως υποδηλώνει και ο υπότιτλος του βιβλίου, ο Έντσο Τραβέρσο επιχειρεί κυρίως να αναδείξει τη σχέση του ναζισμού με τη νεότερη ευρωπαϊκή ιστορία, σε αντιπαράθεση με απόψεις που (σήμερα ακόμα) διατείνονται ότι ο ναζισμός ήταν ξένο σώμα για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό.

Τουναντίον, ο Έντσο Τραβέρσο αναδεικνύει τις ευρωπαϊκές ρίζες του ναζισμού, και τη σύνδεσή του με τις αλλαγές που επήλθαν κατά τον 19ο αιώνα και τις αρχές του 20ού αιώνα στους θεσμικούς μηχανισμούς των αστικών κρατών και στην καπιταλιστική παραγωγική διαδικασία. Από τη συζήτηση παραλείψαμε, για λόγους οικονομίας χώρου, ένα μέρος που αφορούσε κυρίως τη σχέση της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας με το ναζισμό, τις βιολογικές αναφορές του ναζιστικού ρατσισμού και τη σημασία του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου.