Η Αιγύπτια ψυχίατρος, συγγραφέας και ακτιβίστρια Ναουάλ αλ Σααντάουι είναι από τις σπουδαιότερες προσωπικότητες του παγκόσµιου φεµινιστικού κινήµατος.
Γνωστή και ως «Σιµόν ντε Μποβουάρ του αραβικού κόσµου» –χαρακτηρισµός που µάλλον δείχνει την αδυναµία κατανόησης του έργου ενός µη δυτικού δηµιουργού εάν δεν ενταχτεί σε ένα δυτικό πλαίσιο– έχει γράψει πενήντα βιβλία µέσα από τα οποία µιλάει για τον ρόλο της γυναίκας στην πατριαρχία, την εξουσία της θρησκείας, τον ιµπεριαλισµό και τον καπιταλισµό. Την ελευθερία του λόγου για την οποία πάλεψε σε όλη της τη ζωή την πλήρωσε µε φυλάκιση και εξορία από τη χώρα της.
Μιλώντας για πρώτη φορά μετά την ανακοίνωση του ονόματός του στο ευρωψηφοδέλτιο του ΣΥΡΙΖΑ, αναφέρθηκε στους λόγους που ενίσχυσαν την απόφασή του να συμμετέχει ενεργά στην πολιτική, λέγοντας πάντως ότι η τέχνη ίσως να είναι μια από τις πράξεις με το πλέον πολιτικό περιεχόμενο.
Στη δημοσιότητα έδωσε η Κουμουνδούρου τα τελευταία πέντε ονόματα που ολοκληρώνουν το ευρωψηφοδέλτιο του ΣΥΡΙΖΑ για τις επικείμενες εκλογές. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει εκείνο του σπουδαίου μουσικού Ρος Ντέιλι.
«Κλήθηκα να συστρατευτώ με τον ΣΥΡΙΖΑ σε μια προσπάθεια ανοίγματος στην κοινωνία γενικότερα, πέρα από τα κομματικά όρια» απαντά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για την υποψηφιότητά του, υπογραμμίζοντας ότι παραμένει ένας ελεύθερος πολίτης που κάνει τις δικές του επιλογές σύμφωνα με τη δίκη του συνείδηση.
Ακολουθεί η συνέντευξη του Ρος Ντέιλι στο Αθηναϊκό -Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων και στην Ράνια Μωραϊτη:
– Πώς πήρατε την απόφαση να είστε υποψήφιος;
Δεν ήταν πολύ εύκολη απόφαση για μένα, καθώς σε όλη μου τη ζωή εργάζομαι στο χώρο κυρίως της τέχνης και του πολιτισμού. Μου έγινε όμως η πρόταση, το σκέφτηκα πολύ σοβαρά και κατέληξα στο ότι η Ευρώπη πρέπει να στηριχθεί σε πολιτιστικές και πολιτισμικές αξίες που δεν έχουν ακόμη, κατά την άποψη μου, τη θέση που τους αρμόζει στην Ευρωπαϊκή πραγματικότητα του σήμερα.
– Γιατί με τον ΣΥΡΙΖΑ;
Στην παρούσα πραγματικότητα στην Ελλάδα, αν έπρεπε να αποφασίσω και να κρίνω ποιοι θα μπορούσαν να εκπροσωπήσουν τη σημερινή πραγματικότητα και να ανταποκριθούν σε αυτή , με δεδομένα τα προβλήματα που υπάρχουν, η επιλογή μου θα ήταν αυτή, ο ΣΥΡΙΖΑ δηλαδή. Πολιτική θέση ανέκαθεν είχα, δεν είχα ποτέ κομματική ταυτότητα. Παραμένω ένας ελεύθερος πολίτης που κάνω τις δικές μου επιλογές σύμφωνα με τη δίκη μου τη συνείδηση. Κλήθηκα να συστρατευτώ με τον ΣΥΡΙΖΑ σε μια προσπάθεια ανοίγματος στην κοινωνία γενικότερα, πέρα από τα κομματικά όρια.
– Σας επηρέασε και κατά πόσο, αυτή η προσπάθεια που γίνεται για ανασυγκρότηση του προοδευτικού χώρου, συνολικά στην Ευρώπη;
Πιστεύω ότι η ανασύσταση του προοδευτικού χώρου, είναι μια αναγκαιότητα σε αυτή τη φάση, και νομίζω ότι είναι μια σοβαρή πρόκληση και πρόταση να συνεισφέρουμε ο καθένας όπως μπορεί από το δικό του μετερίζι.
– Όσον αφορά την άνοδο της ακροδεξιάς που φαίνεται ότι είναι μια τάση στην Ευρώπη, ποια είναι η άποψή σας;
Είναι ανησυχητικό και αρνητικό φαινόμενο αλλά πιστεύω ότι είναι προϊόν σύγχυσης. Κάποιοι άνθρωποι δυσκολεύονται να κατανοήσουν κάποια πράγματα που συμβαίνουν. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν περίεργα φαινόμενα και δυσκολίες και ίσως κάποια μερίδα κόσμου να μπερδεύεται με όλα αυτά. Προσωπικά δεν ξέρω κατά πόσο όλοι αυτοί που υποστηρίζουν τέτοιες φωνές, το κάνουν ενσυνείδητα ή έχουν παρασυρθεί. Θα ήθελα να είναι το δεύτερο, δεν θα ήθελα να πιστέψω ότι έχουν φασιστική νοοτροπία.
– Είναι η τέχνη πολιτική πράξη;
Η τέχνη ανήκει σαφέστατα στον ευρύτερο πολιτικό χώρο και όχι τόσο πολύ στο στενό εντοπισμένο κομματικό χώρο που συχνά λένε ότι είναι η πολιτική. Το βλέπω περισσότερο ως μια πράξη που έχει να κάνει ευρύτερα με την έννοια της πολιτικής.
– Σας γνωρίσαμε και σας συνηθίσαμε να φτιάχνετε μουσική και να παίζετε μουσική. Τι απαντάται σε κάποιον που θα σας ρωτήσει, τι μπορεί να περιμένει ένας ευρωπαίος πολίτης από έναν καλλιτέχνη, στην πολιτική και μάλιστα σε ευρωπαϊκό επίπεδο;
Πρέπει να δει κάνεις ότι και εμείς οι καλλιτέχνες δεν ζούμε σε μια γυάλα, ζούμε στην κοινωνία όπως όλοι και ότι υποστηρίζουμε αξίες. Στη δική μου περίπτωση, αν κοιτάξει κανείς τι κάνω όλα αυτά τα χρόνια, η κύρια ενασχόληση μου στον ελλαδικό χώρο, έχει να κάνει με το Μουσικό Εργαστήριο «Λαβύρινθος» που είναι ένα κέντρο εκπαίδευσης μουσικής, όπου ο ίδιος άνθρωπος μπορεί να είναι τη μια εβδομάδα δάσκαλος και την άλλη μαθητής. Είναι ένα πολυπολιτισμικό εγχείρημα στο οποίο συμμετέχουν άνθρωποι από 40 χώρες. Είναι ένα παράδειγμα που βοηθάει να καταλάβουμε ότι δεν έχει σημασία από που κατάγεται κάποιος και ποιες είναι οι καταβολές του. Αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με το ότι παράγεται το μήνυμα ότι μπορούμε να συνυπάρχουμε ειρηνικά αλλά μπορούμε και να λειτουργήσουμε μαζί, θετικά και αποτελεσματικά.
– Ποιο είναι το όραμά σας για την Ευρώπη;
Ταξίδεψα πολύ και αγαπώ κάθε τόπο που επισκέφθηκα και έζησα. Θέλω όμως να πω ότι σε κάποιες χώρες του κόσμου συμβαίνουν πολύ άσχημα πράγματα και νομίζω ότι μέσα σε όλο αυτό η Ευρώπη οφείλει να αποτελέσει το φάρο της ελπίδας. Ίσως δεν το καταφέρνει τόσο καλά μέχρι στιγμής γιατί έχει και η Ευρώπη τα προβλήματά της, όμως έχει τις πιο πολλές ελπίδες για να το καταφέρει και προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει όλοι να δουλέψουμε.
Ρος Ντέιλι
Ευρωεκλογές 2019
Γεννήθηκε στο Νόρφολκ της Αγγλίας από Ιρλανδούς γονείς και η αγάπη του για τη μουσική, στάθηκε η αφορμή, να γυρίσει όλον τον κόσμο. Ταξιδεύοντας από τα 18 του σε χώρες της ανατολικής Μεσογείου μέχρι και χώρες της ‘Απω Ανατολής, βρήκε τη δεκαετία του ‘70 το «λιμάνι» του, όταν πάτησε τα πόδια του στην Κρήτη. Το 1982 ίδρυσε το Μουσικό Εργαστήρι Λαβύρινθος, που στεγάζεται στο Χουδέτσι Ηρακλείου και είδε το στόχο του, που ήταν η συλλογή, διάσωση και προβολή παραδοσιακών μουσικών οργάνων από όλο τον κόσμο, να γίνεται πραγματικότητα. Το 2014, ήταν ένας από τους διανοούμενους που υπέγραψαν την »Ώρα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς», στηρίζοντας τον Αλέξη Τσίπρα, οπότε η επιλογή του να συμμετέχει στο ευρωψηφοδέλτιο ως υποψήφιος ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, γι’ αυτόν, μπορεί να ήταν μια σοβαρή και δύσκολη, δεν ήταν όμως έκπληξη, αλλά επιλογή.
Θα περίμενε κάποιος από έναν 64χρονο Κούρδο πολιτικό πρόσφυγα να αδράξει την ευκαιρία που του έδωσε το Δικαστήριο στην Κύπρο, για να παραθέσει τους λόγους για τους οποίους πιστεύει πως δεν πρέπει να εκδοθεί στη Γερμανία, με κίνδυνο να καταλήξει στην Τουρκία.
Όμως ο Τσερκέζ Γκορκμάζ επιβεβαίωσε χθες πως είναι ένας γνήσιος πατριώτης που τρέφει στην ψυχή του μόνο αγάπη για το Κουρδιστάν και έχει αφιερώσει όλη τη ζωή του στον αγώνα του λαού του, τη λευτεριά του κατεχόμενου Κουρδιστάν από την Τουρκία.
Για μια περίπου ώρα ο Τσερκέζ Γκορκμάζ μιλούσε και προκαλούσε ρίγος συγκίνησης στη δικαστική αίθουσα του Δικαστικού Μεγάρου Λάρνακας, εξιστορώντας τους λόγους για τους οποίους μια ζωή, υπηρετεί με πολιτικούς αγώνες τον λαό του. Όπως έκαναν δεκάδες φίλοι του που είναι στις φυλακές της Τουρκίας ή θαμμένοι μετά που δολοφονήθηκαν από τον τουρκικό στρατό. Όπως έκαναν δεκάδες φίλοι του που απλώς μια μέρα εξαφανίστηκαν από προσώπου γης, χωρίς ποτέ να μάθει κανένας τι απέγιναν.
Ο Τσερκέζ Γκορκμάζ αφιέρωσε τον πολύτιμο χρόνο του αντί στην υπεράσπιση του εαυτού του, στη ματωμένη ιστορία του λαού του. Για τα 200 χρόνια τώρα που ο κουρδικός λαός μάχεται για την απελευθέρωση του Κουρδιστάν. Πραγματοποιώντας 28 εξεγέρσεις που όλες πνίγηκαν στο αίμα από τον τουρκικό στρατό, αλλά χωρίς να πτοήσουν το αγωνιστικό φρόνημα του λαού του.
Μίλησε επίσης για το Κουρδιστάν, μια χώρα που οι ισχυροί της γης την διαμοίρασαν σε τέσσερις άλλες χώρες, αποστερώντας το δικαίωμα του λαού της να ζει σε αυτήν ελεύθερος. Στην Τουρκία, το Ιράκ, το Ιράν και τη Συρία. Με την πρώτη χώρα, δηλαδή την Τουρκία, να έχει σβήσει ώς τώρα από τον χάρτη πολλές χιλιάδες κουρδικά χωριά και οικισμούς.
Στην Τουρκία, είπε ακόμα στην ομιλία του ο Τσερκέζ, η κουρδική γλώσσα και κουλτούρα απαγορεύονται. Και το τουρκικό Κράτος στήνει στρατιωτικά δικαστήρια ειδικά για να δικάζει και να καταδικάζει σε φυλακίσεις από πέντε ώς 32 χρόνια Κούρδους.
Όπως έπαθε ο ίδιος που πέρασε δεκάμισι χρόνια της ζωής του σε τουρκικές φυλακές και πολλοί του φίλοι. Μίλησε για τα απάνθρωπα βασανιστήρια που υπέστη στις τουρκικές φυλακές όταν συνελήφθει. Και ότι αναγκάστηκε να διαφύγει αρχικά στη Γερμανία και μετά στην Κύπρο, για να μην βρεθεί ξανά στις τουρκικές φυλακές. «Σαν Κούρδος ένιωθα πάντα μέσα μου πόνο για την απαγόρευση της γλώσσας και της κουλτούρας του λαού μου στη χώρα μου», είπε ακόμη στο Δικαστήριο ο Τσερκέζ Γκορκμάζ.
Και κατέληξε λέγοντας ότι το 1984 ήταν ενθουσιασμένος με την ίδρυση του ΡΚΚ. Ωστόσο, ο ίδιος επέλεξε την πολιτική δράση υπέρ του λαού του σε Τουρκία, Γερμανία και ακολούθως στην Κύπρο.
Φέτος θα είναι η επέτειος, 50 χρόνων από τις εξεγέρσεις του Stonewall. (28/6/1969). Εκείνη την περίοδο, η λοατκι κοινότητα, δεχόταν πλήθος διακρίσεων. Η ομοφυλοφιλία ακόμα ήταν στον κατάλογο των ψυχικών διαταραχών σύμφωνα με τον Αμερικανικό Ψυχολογικό Σύλλογο και ταυτόχρονα υπήρχαν διώξεις. Σε ένα μαγαζί λοιπόν, το Stonewall, που είχε κυρίως πελατεία από την συγκεκριμένη κοινότητα, αλλά και από άλλες που βρίσκονταν στο περιθώριο, η αστυνομία έκανε επιδρομές. Μια μέρα όμως, υπήρξε απάντηση. Υπήρξαν βίαιες αντιδράσεις απέναντι στους αστυνομικούς.
Η διακριτική αποσιώπηση της ταυτότητας των νεκρών αποτελεί συστατικό στοιχείο των «μνημοσύνων» του Μελιγαλά ήδη από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια και συνδέεται με τη γενικότερη στρατηγική βάσει της οποίας επιχειρήθηκε στη χώρα μας η «δικαίωση» του ένοπλου δωσιλογισμού.
Με δυο λόγια: αυτό που συνήθως αποκρύπτει η φιλολογία περί «αθώων θυμάτων» είναι (α) το ιστορικό γεγονός ότι ο Μελιγαλάς υπήρξε βάση και ορμητήριο των ένοπλων συνεργατών της Βέρμαχτ που το 1943-44 έπνιξαν στο αίμα τη Μεσσηνία και τους γύρω νομούς και (β) ότι το μακελειό του 1944 ήταν το αποτέλεσμα μιας από τις σκληρότερες μάχες που έδωσε ο ΕΛΑΣ, με εξουσιοδότηση του συμμαχικού στρατηγείου και της κυβέρνησης εθνικής ενότητας. Ας δούμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
*Κωμόπολη 2.482 κατοίκων το 1940, ο Μελιγαλάς χρησιμοποιήθηκε το 1941-43 ως βάση ιταλών καραμπινιέρων (1941-43) και μιας διλοχίας γερμανικού στρατού (1943-44).
*Οταν την άνοιξη του 1944 οι Γερμανοί συγκρότησαν τα Τάγματα Ασφαλείας, ένοπλους δωσιλογικούς σχηματισμούς με αποστολή την «αξιοποίηση της αντικομμουνιστικής μερίδας του ελληνικού λαού» για τη μετατροπή της αντιφασιστικής Αντίστασης σε εμφύλιο πόλεμο και την «εξοικονόμηση γερμανικού αίματος», εγκαταστάθηκε εκεί το 3ο Τάγμα Ασφαλείας Καλαμών-Μελιγαλά. Την υποστήριξή του ανέλαβε μια «πολιτική επιτροπή», με πρόεδρο τον πολιτευτή Περικλή Μπούτο και μέλη τον κοινοτάρχη, δυο δικηγόρους κι ένα γιατρό (Θεοδωρόπουλος 2001, σ. 133-4).
Το 1861 η λαϊκή αντίδραση κατά της βασιλείας είχε φουντώσει για τα καλά. Ο Όθωνας κατηγορείτο για παραβίαση του Συντάγματος και δεσποτισμό. Η κατάσταση οξύνθηκε ακόμη περισσότερο στις αρχές Μαΐου, όταν οι αρχές αποκάλυψαν συνωμοσία κατά του Θρόνου και προέβησαν σε συλλήψεις ηγετικών στελεχών της αντιπολίτευσης. Ο Όθωνας τον επόμενο μήνα αναχώρησε για ένα μακρύ ταξίδι στο Μόναχο και καθήκοντα αντιβασιλέα εκτελούσε η βασίλισσα Αμαλία.
Ελία Καζάν είναι μια αρχετυπική περίπτωση αμερικανικού ονείρου, ο γιος του μετανάστη που κατόρθωσε να κατακτήσει το θέατρο και τη μεγάλη οθόνη στις ΗΠΑ με μια σειρά θεατρικών και ταινιών που άφησαν εποχή. Έντονα επηρεασμένος από τη “μέθοδο” Στανισλάφσκι, υπήρξε μέντορας σπουδαίων ηθοποιών, συμβάλλοντας ιδιαίτερα στην ανάδειξη του Μάρλον Μπράντο και του Γουόρεν Μπίτι. Το γεγονός όμως που στιγμάτισε τη ζωή και το έργο του δεν ήταν άλλο παρά η μαρτυρία του ενώπιον της επιτροπής αντιαμερικανικών υποθέσεων το 1952, όταν και δε δίστασε να καταδώσει παλιούς του συντρόφους του ΚΚ ΗΠΑ προκειμένου να μπορέσει να συνεχίσει απρόσκοπτα την καριέρα του.
Στα πλαίσια επίσκεψης μαθητών του 3ου ΓΕΛ Βόλου στο ελληνικό Λύκειο του Μονάχου της Γερμανίας όπου έγινε ενημέρωση για τα παιδαγωγικά δρώμενα των Ελλήνων μαθητών που διαμένουν στη Γερμανία, το σχολείο μας επισκέφθηκε την επόμενη μέρα τον τόπο θυσίας της ανθρώπινης ύπαρξης στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου
Οι μαθητές ενημερώθηκαν για τις θηριωδίες και εγκλήματα του ναζισμού στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης, τα βασανιστήρια , τα πειράματα πάνω στον άνθρωπο και τη μανία του θανάτου που κατείχε η ναζιστική ιδεολογία. Επισκεφθήκαμε το μουσείο του στρατοπέδου, τους εναπομείναντες κοιτώνες εγκλεισμού, το κρεματόριο. Ένα παράξενο αίσθημα σιωπής ένοιωθες να περνάει μέσα από το είναι σου όταν βρισκόσουν στο δωμάτιο-κλειστό χώρο του ‘λουτρού’ κι έβλεπες πάνω από το κεφάλι σου τις μεταλλικές οπές τρύπες (μπορούσες να τις αγγίξεις) όπου διοχετεύονταν το θανατηφόρο αέριο Zyklon B που εξόντωνε Γερμανούς αριστερούς , Εβραίους, Πολωνούς , Τσεχοσλοβάκους, Ρώσους , Γάλλους και Ολλανδούς κρατούμενους. Ήταν το πρόγραμμα της Τελικής Λύσης των Ναζί να αφανίσουν τους εχθρούς του Ράιχ.
‘… Όταν έφταναν τα τραίνα φορτωμένα ανθρώπινες ψυχές οι νεκροί ήταν περισσότεροι από τους ζωντανούς…’ Το Νταχάου ήταν το πρότυπο για τα μελλοντικά στρατόπεδα των Ναζί στην επικράτεια τους. Είδαμε και τους φούρνους που έκαιγαν τα πτώματα για να μην αφήσουν πίσω τους στοιχεία για τα εγκλήματα πολέμου και τη γενοκτονία που συντελούνταν στο τόπο θυσίας. Πάνω από 300000 κρατούμενοι στάλθηκαν στο Νταχάου .Τα φρικτά βασανιστήρια, οι ασθένειες τα πειράματα, η εξόντωση στους φούρνους ήταν σε ημερήσια διάταξη. Όταν οι Αμερικανοί ελευθέρωσαν τους κρατούμενους είχαν μείνει 1300 Οι Αμερικανοί εξανάγκασαν το γερμανικό πληθυσμό όχι μόνο στο Νταχάου αλλά και στα άλλα στρατόπεδα θανάτου να έρθει και να δει με τα μάτια του τα εγκλήματα των ναζιστικών θηρίων που τόσο έστω και σιωπηλά είχαν αποδεχθεί το Ναζισμό. Στελέχη των SS, Γκεστάπο αναγκάστηκαν να κουβαλήσουν τους νεκρούς στους ομαδικούς τάφους για να ζήσουν έστω και για λίγο την οσμή του θανάτου
Οι μαθητές ενημερώθηκαν από την ξεναγό μας για τη βαρβαρότητα του Ναζιστικού καθεστώτος και της ιδεολογίας του
Καθώς φεύγαμε από το Νταχάου ένας μαθητής είπε : Η άγνοια οδηγεί στην επανάληψη της τραγικότητας . Όλα τα παιδιά συμφώνησαν.
Οδοιπορικό στην αθηναϊκή street art, με τον Γερμανό «δάσκαλο» της πολιτικής τοιχογραφίας, ιδρυτή της παγκόσμιας καλλιτεχνικής κίνησης Mural Global.
Οταν το Αrt της «Εφ.Συν.» πρότεινε να κάνουμε οδοιπορικό στα πολιτικά γκράφιτι των αθηναϊκών δρόμων, παρέα με τον Κλάους Κλίνγκερ, ίσως τον σπουδαιότερο Γερμανό καλλιτέχνη της πολιτικής τοιχογραφίας, η πρώτη φράση που μου ήρθε στο μυαλό ήταν «Ελα, παππού μου, να σου δείξω τα αμπελοχώραφά σου».
Παππούς δεν μοιάζει βέβαια ο Κλάους, που στα 65 του χρόνια οργώνει την υφήλιο ζωγραφίζοντας σκαρφαλωμένος σε σκαλωσιές, μαζί με μια πολυεθνική κολεκτίβα περίπου 100 καλλιτεχνών από 20 διαφορετικές χώρες. Πρόκειται για την παγκόσμια εικαστική και πολιτική κίνηση δημόσιας τέχνης Mural Global (Παγκόσμια Τοιχογραφία), που τελεί υπό την αιγίδα της UNESCO και έχει μέχρι σήμερα δημιουργήσει περίπου 100 μεγάλης κλίμακας έργα, σε χώρες όπως η Βραζιλία, η Κούβα, η Νικαράγουα, η Ινδία, η Σενεγάλη, η Τουρκία, η Ισπανία και φυσικά σε δεκάδες γερμανικές πόλεις.
ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
Ενα κίνημα με σαφή αντιπολεμικό, ανθρωπιστικό και οικολογικό χαρακτήρα, χωρίς εταιρικούς χορηγούς και λάιφ-στάιλ περιτύλιγμα. Η UNESCO παρέχει απλώς την «ομπρέλα», οι καλλιτέχνες δεν έχουν άλλους οικονομικούς πόρους πέρα από μη κερδοσκοπικούς τοπικούς φορείς που καλύπτουν κάποια από τα έξοδα των έργων τους, ενώ συνήθως βάζουν χρήματα από την τσέπη τους.
Η Mural Global είναι πνευματικό παιδί του καλλιτεχνικού ρεύματος Farbfieber, του «Πυρετού των Χρωμάτων», που γιορτάζει φέτος 40 χρόνια δημιουργίας. Με αφορμή την επέτειο αυτή, ο Κλάους ταξίδεψε στην Ελλάδα, καλεσμένος του Δήμου Φιλαδέλφειας, συμμετέχοντας στην ομαδική έκθεση «Ενας κόσμος για όλους» – με πέντε κινούμενες πολιτικές τοιχογραφίες ισάριθμων καλλιτεχνών από διαφορετικές χώρες, ένας εκ των οποίων είναι ο «δικός» μας Μιχάλης Κουντούρης.
ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
Με το δέος που προκαλεί το βαρύ βιογραφικό του Κλάους, και το εντυπωσιακό πορτφόλιο με έργα της ομάδας του στις τέσσερις άκρες του πλανήτη, ακολούθησα το οδοιπορικό της «Εφ.Συν.» με ανάμικτα συναισθήματα.
Τι θα πρωτοδείξουμε από τα βρόμικα στενά της Αθήνας, τα μισογκρεμισμένα ντουβάρια και τις πρώην λαϊκές περιοχές του Μεταξουργείου και του Ψυρρή, που έχουν μετατραπεί σε «διασκεδασουπόλεις», σε έναν άνθρωπο που έχει πάει παντού, έχει δει και έχει κάνει τα πάντα, αναλαμβάνοντας πρότζεκτ μεγάλης πνοής σε Ανατολή και Δύση; Διαψεύστηκα ευχάριστα.
ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
Η περιήγηση στην τέχνη της πόλης μας μαζί με κάποιον «ξένο» βοήθησε να τη δούμε με άλλα μάτια. Οχι σαν τουριστικό αξιοθέατο ή απομίμηση δυτικών προτύπων, αλλά σαν αποτύπωση μιας αντιφατικής πραγματικότητας που ακριβώς επειδή τη ζούμε καθημερινά, έχουμε την τάση να τη σνομπάρουμε, θεωρώντας τη δεδομένη και τετριμμένη, ενώ δεν είναι.
ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
Ο περίπατος ξεκίνησε από το Γκάζι και το παλιό αμαξοστάσιο της ΟΣΥ. Τα έργα του εικαστικού καλλιτέχνη ΙΝΟ με κοινή θεματολογία τον Λεονάρντο ΝταΒίντσι -με αφορμή την oμώνυμη έκθεση- ήταν η πρώτη μας στάση.
Τα μάτια της Μόνα Λίζα που κλείνουν στις κόρες τους έναν αστυνομικό και έναν διαδηλωτή με μολότοφ, ο Μυστικός Δείπνος με γραβατωμένες γκρίζες φιγούρες «διαπραγματευτών» και απλωμένα χέρια απελπισμένων ανθρώπων από κάτω, ο Ανθρωπος του Βιτρούβιου και η προσωπογραφία του Ντα Βίντσι κοσμούν τον τοίχο του αμαξοστασίου, σε ένα πολύπτυχο μήκους 90 μέτρων.
«Ο Κλάους έχει κάνει κάτι αντίστοιχο στο Πόρτο Αλέγκρε για το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ», μου λέει ο Μιχάλης Πατένταλης, συγγραφέας και πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Συγγραφέων Γερμανίας – που συνδιοργανώνει την έκθεση της Farbfieber στη Φιλαδέλφεια. «Ζωγράφισε τον Μυστικό Δείπνο με τους παγκόσμιους ηγέτες να τρωγοπίνουν ενώ κολυμπάνε στα σκατά. Η ειρωνεία είναι ότι στο σημείο που ζωγράφισε καταλήγει η αποχέτευση της πόλης και φυσικά βρομάει σκατά…»
Αργότερα τσέκαρα την τοιχογραφία του Πόρτο Αλέγκρε στην ιστοσελίδα mural-global.org. Πρόκειται για ένα βλάσφημο έργο που απεικονίζει τους ισχυρούς του κόσμου σαν γουρούνια, μέθυσους και άρπαγες, με το 20% να καταναλώνει το 80% των πόρων και τους εμπόρους όπλων να υποδύονται τους σωτήρες, ενώ ο πλανήτης βυθίζεται στη μόλυνση και τις ανισότητες.
ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
Αν σας θυμίζει τις καρικατούρες του αντιφασίστα Γερμανού ζωγράφου Γκέοργκ Γκρος, δεν πέφτετε έξω. Εξίσου σημαντική επιρροή για τον Κλίνγκερ είναι οι Μεξικανοί τοιχογράφοι, ο Ριβέρα, ο Ορόσκο, ο Σικέιρος, όλοι τους στρατευμένοι, ο καθένας με τον τρόπο του, στην υπόθεση της επανάστασης και της απελευθέρωσης του λαού τους και της ανθρωπότητας.
Μεγαλώνοντας στον απόηχο του Γερμανικού Μάη του ’68, ο Κλίνγκερ μαθήτευσε πλάι στον σπουδαίο Γερμανό καλλιτέχνη Γκέρχαρντ Ρίχτερ στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Ντίσελντορφ. Φτασμένος εικαστικός ο ίδιος, αρνήθηκε τα ακαδημαϊκά πόστα, μολονότι του προσφέρθηκαν, προτιμώντας τους δρόμους. «Θέλω να πεθάνω στη σκαλωσιά πάνω», αστειεύεται με τους φίλους του.
ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
Ο καυτός ήλιος δεν ενοχλεί τον Κλάους, που διαβαίνει τα κακοτράχαλα πεζοδρόμια του Κεραμεικού και του Μεταξουργείου σαν στο σπίτι του. Επόμενη στάση, η τοιχογραφία των Political Stencil σε μια εγκαταλειμμένη αλάνα στη συμβολή των οδών Λεωνίδου και Πλαταιών.
Εμπνευσμένη από τον πίνακα του Ντελακρουά «Η Ελευθερία οδηγεί τον Λαό», έχει στη θέση της γυμνόστηθης Ελευθερίας τον ξεβράκωτο «μακεδονομάχο» των εθνικιστικών συλλαλητηρίων, πλαισιωμένο από μια σειρά γνώριμες νεοελληνικές φιγούρες – τον τσολιά της Ελληνοφρένειας, έναν παπά με εικόνισμα, τον κύριο με το κολονάτο ποτήρι κρασί στα συλλαλητήρια της πλατείας Συντάγματος που άθελά του έγινε συνώνυμο των «μενουμευρωπαίων»….
Δεν ξέρω τι αναγνωρίζει από όλα αυτά ο Κλάους Κλίνγκερ, αλλά σίγουρα ως καλλιτέχνης που έχει αφιερώσει τη ζωή του στον μαχόμενο διεθνισμό, το αντιεθνικιστικό μήνυμα του έργου τον βρίσκει σύμφωνο. Αφού περιπλανηθήκαμε λίγο ακόμα, καταλήξαμε στο παλιό κτίριο της Πυροσβεστικής στη Σαρρή, όπου εκτίθενται έργα πολλών καλλιτεχνών του δρόμου.
Στον πλαϊνό τοίχο, στο στενάκι της Ρήγα Παλαμίδου, είναι το πασίγνωστο πλέον γκράφιτι με το θρυλικό Λουκάνικο, τον «σκύλο των ελληνικών εξεγέρσεων» όπως τον είχε βαφτίσει το περιοδικό Time. Το γκράφιτι της ομάδας των Smart-Grams-Martinez χρονολογείται από το 2014, όταν ο τετράποδος επαναστάτης μάς άφησε χρόνους.
Πλαισιωμένο από εξίσου όμορφα, αλλά όχι απαραίτητα πολιτικά γκράφιτι, έχει πια μετατραπεί σε ατραξιόν των «εναλλακτικών τουρ» της Αθήνας. «Τέλεια ευκαιρία για ίνσταγκραμ εδώ», γράφει ειρωνικά ένα στένσιλ, υπενθυμίζοντας ότι η επανάσταση, όταν πεθαίνει, γίνεται τουρισμός.
«Σημασία έχει να μην αφήσουμε ούτε εκατοστό τοίχου στους ναζί», είπε στην ομιλία του στον Δήμο Φιλαδέλφειας ο Κλάους Κλίνγκερ. Τι θα ζωγράφιζε ο ίδιος στους τοίχους της Αθήνας;
«Δεν ζωγραφίζω ποτέ κάτι επειδή έτσι μου ήρθε. Πρώτα θα μελετήσω την αρχιτεκτονική κάθε χώρου, θα μιλήσω με τον κόσμο, για τα προβλήματά τους, τις ιδέες τους… Σε αντίθεση με τους καλλιτέχνες των γκραφίτι, εμείς καλούμε τον κόσμο να συμμετέχει. Σε μια υποβαθμισμένη περιοχή έξω από το Ντίσελντορφ, όπου κοιμούνται άστεγοι και κλοσάρ, πήγαμε με μια ζωγράφο από τη Ναμίμπια και ζήσαμε έναν μήνα μαζί τους. Αφού πρώτα τους γνωρίσαμε, ζωγραφίσαμε μαζί με τα παιδιά, τότε μόνο επιλέξαμε όλοι μαζί το θέμα που θα κάνουμε.
»Προβλήματα που απασχολούν την κοινότητα εκεί, η μόλυνση, το δικαίωμα στη στέγη, η κλιματική αλλαγή… Οταν το ζωγραφίζαμε, έγινε μια μεγάλη γιορτή για όλη τη γειτονιά. Οι άνθρωποι βγήκαν στα μπαλκόνια τους και πίνανε μπίρες. Μέχρι που ζωγραφίσαμε κι εμείς ένα μπαλκόνι πάνω στον τοίχο…».
Τα γκράφιτι ως πολιτική διαμαρτυρία
Τέχνη Ή βανδαλισμός;
ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
Ελεύθερη έκφραση ή οικειοποίηση δημόσιου χώρου; Διαμαρτυρία ή αμφισβήτηση των θεσμών και της αστικής δημοκρατίας;
Ας μην ξεχνάμε πως μια εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις αποτυπώνοντας όλη τη δυναμική της κάθε εποχής. Ειδικά μια εικόνα δημιουργημένη στους δρόμους και στους τοίχους, από το ζωντανό κομμάτι της κοινωνίας μας, που είναι οι καλλιτέχνες της στριτ αρτ, οι οποίοι πάντα παρεμβαίνουν γρήγορα και δυναμικά.
Ο πρώτος προϊστορικός καλλιτέχνης με την ομάδα του σκάλισε και ζωγράφισε πριν από 40.000 χρόνια τα προβλήματα της μικρής του κοινωνίας στο Μάρος της Ινδονησίας. Ολος ο κόσμος και η Ιστορία είναι γεμάτοι με την ανάγκη του ανθρώπου να εκφράσει τη ζωή και την εποχή του σε μεγάλες επιφάνειες, να ικανοποιηθεί αλλά και να ξορκίσει τα κακώς κείμενα.
Από τα υπέροχα διακοσμημένα σπήλαια στο Σοβέ και το Λασκό της Γαλλίας, την ισπανική Αλταμίρα μέχρι τα γκράφιτι «monikers», δημιουργημένα στα τέλη του 1800 από τους μετανάστες εργαζόμενους (hobos) στους σιδηρόδρομους των ΗΠΑ, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα πως η ομαδική καλλιτεχνική έκφραση πρέπει να είναι καταγεγραμμένη στο ανθρώπινο γονίδιο, παρά τις πολιτισμικές διαφορές.
Το ίδιο συμβαίνει και στις μέρες μας σε όλα τα πλάτη της Γης, καθώς μια εικόνα δημιουργείται στις φαβέλες του Ρίο για την κλιματική αλλαγή και τη φτώχεια κάτω από τη χλιδή του Μουντιάλ, στη μαρτυρική Γάζα που αντέχει ακόμα τα πυρά των Ισραηλινών ζωγραφίζοντας το τείχος που οικοδομείται, στο Ντόβερ με το αστέρι της Βρετανίας να αφαιρείται λόγω Brexit από τον Banksy, στη Βενεζουέλα του Τσάβες που ολοζώντανα χαμογελά ακόμα ελπιδοφόρα, στην Ιρλανδία του Μπέλφαστ για τον IRA που ακόμα φέρνει πάθη, στη Νέα Υόρκη για το κίνημα Occupy, στη μνημονιακή Λισαβόνα, στην καταπιεσμένη Τεχεράνη, στη Δαμασκό του πολέμου, στο πολυπολιτισμικό Βερολίνο για τους πρόσφυγες και το νεκρό κορμάκι του Αϊλάν Κουρντί…
Κι όλες οι εικόνες ταξιδεύουν και κυκλοφορούν ελεύθερα φέρνοντας τη διαμαρτυρία, τον θυμό και την οργή ως πολιτική και κοινωνική παρέμβαση αλλά και καλλιτεχνική έκφραση που δεν εμπορεύεται.
Ας αφουγκραστούμε με τα μάτια της ψυχής για να… καταλάβουμε επιτέλους αυτό που μας φωνάζουν οι τοίχοι και οι δρόμοι.
Ο «Εύσπλαχνος Ουρανός» άνοιξε στις 24 Μαρτίου του 1999 και έκλεισε μετά από 11 βδομάδες. Ήταν η μεγαλύτερη στρατιωτική επιχείρηση στην Ευρώπη, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ΝΑΤΟϊκή μηχανή χρησιμοποίησε 1.130 πολεμικά αεροσκάφη, που εκτέλεσαν 2.300 επιδρομές και έριξαν 420.000 βλήματα πάνω στη Σερβία και περιοχές του Κόσοβου. Απ’ αυτά 37.000 ήταν βόμβες διασποράς που χρησιμοποιήθηκαν «κατά λάθος» σε άμαχους πληθυσμούς και πρόσφυγες. Δεκάδες ήταν και τα σημεία στο Κόσοβο και στη Σερβία που έγιναν στόχοι βομβαρδισμού με βόμβες απεμπλουτισμένου ουρανίου. Τα αποτελέσματα της ΝΑΤΟϊκής επιδρομής ήταν χιλιάδες νεκροί και τραυματίες και ολοκληρωτική καταστροφή της υποδομής (γέφυρες, κτίρια, αεροδρόμια, νοσοκομεία κλπ) της Σερβίας.
της Νικολέττας Γεροντάκη
*Οταν την άνοιξη του 1944 οι Γερμανοί συγκρότησαν τα Τάγματα Ασφαλείας, ένοπλους δωσιλογικούς σχηματισμούς με αποστολή την «αξιοποίηση της αντικομμουνιστικής μερίδας του ελληνικού λαού» για τη μετατροπή της αντιφασιστικής Αντίστασης σε εμφύλιο πόλεμο και την «εξοικονόμηση γερμανικού αίματος», εγκαταστάθηκε εκεί το 3ο Τάγμα Ασφαλείας Καλαμών-Μελιγαλά. Την υποστήριξή του ανέλαβε μια «πολιτική επιτροπή», με πρόεδρο τον πολιτευτή Περικλή Μπούτο και μέλη τον κοινοτάρχη, δυο δικηγόρους κι ένα γιατρό (Θεοδωρόπουλος 2001, σ. 133-4).
Το 1861 η λαϊκή αντίδραση κατά της βασιλείας είχε φουντώσει για τα καλά. Ο Όθωνας κατηγορείτο για παραβίαση του Συντάγματος και δεσποτισμό. Η κατάσταση οξύνθηκε ακόμη περισσότερο στις αρχές Μαΐου, όταν οι αρχές αποκάλυψαν συνωμοσία κατά του Θρόνου και προέβησαν σε συλλήψεις ηγετικών στελεχών της αντιπολίτευσης. Ο Όθωνας τον επόμενο μήνα αναχώρησε για ένα μακρύ ταξίδι στο Μόναχο και καθήκοντα αντιβασιλέα εκτελούσε η βασίλισσα Αμαλία.
του Παναγιώτη Λίλλη
Προηγούμενο
