Φανταστείτε ένα παγκόσμιο συνέδριο κοσμολογίας, με επιστήμονες από όλα τα μέρη του κόσμου, πιστούς στις πιο διαφορετικές θρησκείες, να συζητούν για την ηλικία του Σύμπαντος, και αντί να προβάλλουν επιχειρήματα που στηρίζονται στο φαινόμενο Doppler, το redshift των πιο μακρινών γαλαξιών και τη μέτρηση της σταθεράς του Hubble, να επισείουν τα ιερά βιβλία τους, από τη Βίβλο των Εβραίων μέχρι τις Βέδες των Ινδών ή τη Θεογονία του Ησίοδου ως πειστήρια για το ότι ο Κόσμος υπάρχει εδώ και λίγες χιλιάδες χρόνια.
Πριν το Δαρβίνο, μια τέτοια σκηνή θα μπορούσε άνετα να είχε λάβει χώρα και στην πραγματικότητα ελάμβανε, απλώς δεν είχε παγκόσμιο και διαθρησκειακό χαρακτήρα. Μετά το Δαρβίνο, το σενάριο αυτό είναι απλώς ένα … χαριτολόγημα, για να ξεκινήσει κανείς το άρθρο του! Ο Δαρβίνος διαχώρισε οριστικά τον επιστημονικό κόσμο από τις θρησκευτικές δοξασίες…
Η θεωρία της εξέλιξης μέσω της φυσικής επιλογής εμφανίστηκε στα μέσα του 19ου αιώνα και ήρθε να κλονίσει συνθέμελα έναν κόσμο στον οποίο κυριαρχούσε μια θεοκρατική αντίληψη, τόσο στην τότε επιστήμη, όσο και στις κοινωνικές αντιλήψεις: ο Θεός έφτιαξε τον κόσμο, με τον άνθρωπο στην κορυφή της πυραμίδας και τα ζώα να τον υπηρετούν. Και μέσα στο ανθρώπινο είδος, αφού υπάρχουν πλούσιοι και φτωχοί, άρχοντες και δούλοι, λευκοί και μελαμψοί, έθνη προοδευμένα και έθνη εξαθλιωμένα, σημαίνει πως αυτή ήταν η θέλησή Του και κανείς δεν είχε το δικαίωμα να την αμφισβητήσει.
Σ’ ένα τέτοιο status quo, που με περίσσιο ζήλο προσπαθούσαν να διατηρήσουν πρακτικά και θεωρητικά ανέγγιχτο οι πάσης φύσεως ιδεολογικοί μανδαρίνοι των κυρίαρχων τάξεων (και των κυρίαρχων χωρών), η διατύπωση και μόνο της έννοιας της εξέλιξης, της μεταβολής, της κοινής καταγωγής των ειδών και, κατ’ επέκτασιν, και των ατόμων, ήταν ένας κακός εφιάλτης που ανέτρεπε εκ βάθρων το ιδεολογικό σκηνικό που είχε στηθεί, γι’ αυτό και πολεμήθηκε με λύσσα.
Το ίδιο είχε συμβεί 2,5 αιώνες πριν, με την επανάσταση του Κοπέρνικου και του Γαλιλαίου που είχε ανατρέψει τον γεωκεντρισμό και την ουράνια στατικότητα. Τώρα ήταν η σειρά της θεωρητικής ανατροπής της γήινης στατικότητας, του ανθρωποκεντρισμού και των άλλων «κεντρισμών» που συμπαρατάσσονταν μαζί του, όπως ο ευρω-κεντρισμός, ο λευκο-κεντρισμός, ο πολιτιστικός «-κεντρισμός», ο ταξικός «-κεντρισμός» κ.ο.κ.
Κι αυτή η επανάσταση των αντιλήψεων δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί και είναι ακόμα επίκαιρη. Το παλιό, οι βαθειά ριζωμένες αντιλήψεις, ειδικά όταν συνδέονται με πολύ συγκεκριμένα συμφέροντα, δεν φεύγουν εύκολα. Έχουν μεγάλη ικανότητα αντοχής, αντίστασης και, το κυριώτερο, προσαρμογής στις νέες συνθήκες. Με άλλα λόγια, ειρωνεία της ιστορίας (!), και οι πολέμιοι του δαρβινισμού αποδείχτηκαν και αυτοί αντικείμενο εξέλιξης!
Μέσα σε 150 χρόνια δαρβινισμού, έχουν παραχθεί αρκετά «είδη» αντιδαρβινιστών, από τους πιο κλασικούς δημιουργιστές (creationistes), μέχρι τους πιο «μοντέρνους» οπαδούς του … ευφυούς σχεδίου… Η παραγωγή ειδών (speciation) σε όλο της το μεγαλείο! Και δεν είναι παράξενο, διότι κάθε τι το εξελίξιμο, η ανατομία των εμβίων, η βιολογία τους, η γλώσσα των ανθρώπων, η τεχνολογία, υπακούει στους ίδιους ή εν μέρει στους ίδιους νόμους. Και παράγονται νέα υποείδη και αργότερα είδη, τα οποία συνυπάρχουν με τα άλλα, κάποια εξαφανίζονται κλπ. Δεν θα μπορούσε και ο δαρβινισμός να ξεφύγει βεβαίως από αυτό! Στα 150 χρόνια που πέρασαν, οι γνώσεις μας πλάτυναν και βάθυναν τα μέγιστα.
Η έρευνα των επιστημόνων έχει φέρει στο φως έναν απίστευτο αριθμό παρατηρήσεων, σε όλες τις κλίμακες μεγέθους και τα πεδία της ζωής, από τη βιοχημική επικοινωνία των μικροβίων μέχρι τη συμπεριφορά των κητών, ή τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις των πρωτευόντων. Τα φαινόμενα που πρέπει να εξηγηθούν είναι πολλά και πάντα εμφανίζονται νέες προτάσεις για κάποιες πτυχές, που έρχονται να πλουτίσουν τη Θεωρία της Εξέλιξης στο σύνολό της. Παρόλα αυτά, αν εξαιρέσουμε ίσως της θεωρία της ουδέτερης εξέλιξης, ο κορμός του σύγχρονου δαρβινισμού παραμένει ενωμένος και έχει καταφέρει, με μια εκπληκτική πλαστικότητα και προσαρμοστικότητα, όπως αρμόζει σε μια μεγάλη επιστημονική θεωρία, να ενσωματώσει στο οπλοστάσιό του όλα όσα γνωρίζουμε σήμερα από τη γενετική μέχρι την … τεκτονική πλακών!
Δεν μπορεί κανείς να μιλά σήμερα για εξέλιξη, χωρίς αργά ή γρήγορα να αναφερθεί στη γενετική και την κληρονομικότητα. Και να σκεφτεί κανείς ότι ο καλός καλόγερος Mendel, ο πατέρας της γενετικής, έγραψε το πόνημά του με σκοπό να κατεδαφίσει τη … θεωρία της εξέλιξης! Αλλά ακόμα και από τη θεωρία της ουδέτερης εξέλιξης κατάφερε ο σύγχρονος δαρβινισμός να ενσωματώσει ένα πολύτιμο εργαλείο, το μοριακό ρολόι, χωρίς αυτό να κλονίσει τη φυσική επιλογή, που έχει ως κινητήρα τις συνεχείς γεωλογικές μεταβολές.
Ένα άλλο ερμηνευτικό εργαλείο που προστέθηκε πρόσφατα, και το αναφέρω επειδή θα το χρειαστώ παρακάτω, είναι η διαδικασία που λέγεται exaptation, όταν ένας χαρακτήρας εμφανίζεται για κάποια χρήση, γνωστή ή άγνωστη, ενδεχομένως ήσσονος σημασίας, και αργότερα ή πολύ αργότερα, όταν άλλα εξελικτικά βήματα το επιτρέψουν, αποκτά μια διαφορετική χρήση καίριας σημασίας, όπως π.χ. τα φτερά και τα πούπουλα που έχουν τα πουλιά σε όλο τους το σώμα και τους προσφέρουν θερμική μόνωση με σχεδόν μηδενικό βάρος, πράγμα απαραίτητο για την πτήση, τα οποία όμως, όπως αποδεικνύουν πρόσφατα αλλά πολυάριθμα ευρήματα από την Κίνα και αλλού, εμφανίστηκαν πολύ νωρίτερα σε δεινοσαύρους προγόνους των πουλιών, που καμμία σχέση δεν είχαν με το πέταγμα.
Δηλαδή, τα φτερά και τα πούπουλα δεν εμφανίστηκαν για το πέταγμα, όταν όμως ωρίμασαν άλλοι χαρακτήρες, οι φέροντες αυτά είχαν ένα συγκριτικό πλεονέκτημα να πετάξουν. Και είναι τόσο απαραίτητα στο πέταγμα, που η φυσική επιλογή τα διατηρεί για πάνω από 150 εκατομμύρια χρόνια, μέχρι σήμερα, σε όλα τα πουλιά. (Για την ελληνική απόδοση του όρου exaptation, έχουν προταθεί οι όροι εξαρμογή και εκπροσαρμογή. Ο πρώτος είναι απλά η συνένωση των αντίστοιχων μορίων/λέξεων της ελληνικής και είναι τυπικά ορθός, όμως και αυτός και ο άλλος όρος δεν «μιλάνε» στον αποδέκτη, δεν έχει αμεσότητα η πληροφορία που φέρουν. Γι’ αυτό προτείνω τον όρο αλλοπροσαρμογή, που δηλώνει σαφώς μια προσαρμογή σε κάτι άλλο από αυτό που φανταζόμαστε βάσει της χρήσης που έχει σήμερα ο εν θέματι χαρακτήρας).
Σήμερα ο δαρβινισμός είναι μια τεράστια επιστημονική πλατφόρμα, πάνω στην οποία στηρίζεται η έρευνα σε όλες τις επιστήμες της ζωής και πρόσφατα έχει μπει ορμητικά και στις επιστήμες της συμπεριφοράς, τις άλλοτε επιστήμες ταμπού γι’ αυτόν, όπως η κοινωνιολογία, η ψυχολογία, μέχρι και η οικονομία. Είναι εδώ επιβεβλημένη μια σύντομη αναφορά σε μερικά πεδία της σύγχρονης εφαρμογής της δαρβινιστικής θεωρίας της εξέλιξης. Στην παλαιοντολογία, η μελέτη των απολιθωμάτων χωρίς την εξέλιξη μόνο … αισθητική προσέγγιση θα μπορούσε να είχε, αφού αυτά δεν θα ήταν παρά μόνο bizarreries de la nature (παραξενιές της φύσης), όπως τα αποκαλούσαν άλλοτε και όχι μαρτυρίες της ζωής του παρελθόντος.
Στη βιολογία, τα είπε όλα ο μεγάλος Ρώσσος γενετιστής Theodosius Dobzhansky με την περίφημη φράση του: «τίποτα στη βιολογία δεν έχει νόημα, παρά μόνο υπό το φως της εξέλιξης». Στην ιατρική τι να πρωτοπεί κανείς; Η έρευνα αιχμής στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στα πιο σύγχρονα πορίσματα της εξελικτικής βιολογίας. Η δοκιμή των φαρμάκων και των θεραπευτικών μεθόδων στα ζώα, ιδίως τα θηλαστικά, πριν φτάσουμε στις κλινικές δοκιμές, η τεχνητή πρόκληση ασθενειών για την παρακολούθηση της πορείας τους, δεν θα είχαν κανένα νόημα αν δεν είχαμε συγγένεια με αυτά, από την οποία απορρέουν βιολογικές, βιοχημικές, φυσιολογικές κ.α. αναλογίες με τον άνθρωπο. (Ειρωνεία των πραγμάτων, αλλά όταν ένας … καλός δημιουργιστής αρρωσταίνει, παίρνει φάρμακα που δοκιμάστηκαν σ’ εκείνα τα … κατώτερα και … άψυχα πλάσματα του Δημιουργού, που … ουδεμία σχέση έχουν με τον εκλεκτό Του!).
Ο πιο εξελιγμένος κλάδος του ανοσοποιητικού συστήματος λέγεται προσαρμοστικός, όρος καθαρά δαρβινιστικός και η παραγωγή των κυττάρων του και των αντισωμάτων διαπιστώνεται ότι γίνεται με τη διαδικασία της φυσικής επιλογής. Η έρευνα αιχμής για την προσωρινή διατήρηση πολύτιμων ιστών ή ολόκληρου του οργανισμού με αποφυγή του θανάτου των κυττάρων, γίνεται σε δύο κατευθύνσεις: στην κατεύθυνση της πρόκλησης τεχνητής «χειμερίας» νάρκης, κατ’ αναλογίαν (λόγω συγγένειας) με τα θηλαστικά που το κάνουν, και στην κατεύθυνση της άντλησης πληροφοριών από τον «κόσμο του υδροθείου», δηλαδή το βιολογικό κόσμο της ανοξίας, που είχαμε πριν από 1,8 δισεκατομμύρια χρόνια και παλαιότερα, αλλά βεβαίως και σήμερα, σε κλειστά περιβάλλοντα της βιόσφαιρας, όπως κάτω από το χημειοκλινές των ωκεανών, ή στους βάλτους κλπ., υπολείμματα του οποίου όμως έχει ακόμα διατηρήσει η εξέλιξη στην κληρονομιά των ίδιων των ευκαρυωτικών, στα οποία ανήκουμε κι εμείς.
Στη μικροβιολογία, ποιος δεν έχει ακούσει για τη μετάλλαξη των μικροβίων και την εμφάνιση αντίστασης απέναντι στα αντιβιοτικά, που προκαλείται μέσα από διαδικασίες φυσικής επιλογής; Όλες οι επιστήμες της ζωής στηρίζονται σήμερα στο δαρβινισμό… Γιατί όμως η συμπεριφορά, δηλαδή η προσωπική (ψυχολογία), η κοινωνική και η οικονομική ακόμα συμπεριφορά, θα έπρεπε να είναι απ’ έξω; Η φυσική επιλογή επιλέγει τα αίτια, εμμέσως όμως, μέσω του αποτελέσματος (επιτυχία – μικρότερη επιτυχία – αποτυχία), όπως ήδη γνώριζε ο Δαρβίνος.
Στον αγώνα για επιβίωση δεν παίρνουν μέρος μόνο τα σωματικά χαρίσματα, αλλά το ίδιο ή και περισσότερο η συμπεριφορά! Θα μπορούσε η τελευταία να μην είναι αντικείμενο επιλογής; Σήμερα γνωρίζουμε ότι τα γονίδια είναι μόνο το 3% του γονιδιώματος, ενώ το υπόλοιπο (που πριν λίγα χρόνια αποκαλούσαμε DNA-σκουπίδια) είναι πληροφορία «αρχιτεκτονικού» και λειτουργικού χαρακτήρα.
Σήμερα γνωρίζουμε, ή καλύτερα αρχίσαμε να μαθαίνουμε, τη βιοχημική βάση των συναισθηματικών μας καταστάσεων. Μήπως φαντάζεται κανείς ότι έχουμε τα συναισθήματα έτσι σαν ποίκιλμα της ζωής και δεν είναι αυτά εργαλεία για την επιβίωση και την αναπαραγωγή; Και πώς θα μπορούσαν αυτά να είναι στο απυρόβλητο της φυσικής επιλογής; Για να μη μακρηγορώ άλλο, η έρευνα έφτασε μέχρι του να διαπιστώσει συμπεριφορές αγοράς, ναι αγοράς, ακόμα και σε ψάρια. Ένα παρασιτοφάγο ψαράκι, που καθαρίζει άλλα μεγάλα είδη από τα παράσιτα, συμπεριφέρεται σαν καλός μαγαζάτορας με διαφοροποίηση της συμπεριφοράς του ανάλογα με το αν έχει να κάνει με τακτικό και σίγουρο «πελάτη», ή με περαστικό που καλό είναι να μη χάσει… Εν κατακλείδι, τα τελευταία χρόνια έχουμε αρχίσει να μιλάμε για δαρβινιστική ψυχολογία, δαρβινιστική κοινωνιολογία, ακόμα και οικονομία…
Και στο σημείο αυτό, ένα φάντασμα πλανάται από πάνω μας, ένας δυσάρεστος συνειρμός. Δαρβινιστική κοινωνιολογία σημαίνει άραγε κοινωνικός δαρβινισμός; Στην ερώτηση αυτή θα απαντήσω με ερωτήσεις. Γαλλική επανάσταση, που είναι η βάση του πολιτικού πολιτισμού μας, σημαίνει Τρομοκρατία; Δυτικός χριστιανισμός σημαίνει απαραιτήτως Ιερά Εξέταση; Ανατολικός χριστιανισμός σημαίνει άραγε απόξεση εικόνων και κατάποση του … σκευάσματος για θεραπευτικούς σκοπούς; Ισλάμ, που άλλοτε έδωσε μια Γρανάδα, σημαίνει αναπόδραστα Μπεν Λάντεν; Μαρξισμός, σημαίνει οπωσδήποτε Στάλιν ή Πολ Ποτ;
Καπιταλισμός σημαίνει αναπόφευκτα φιλελευθερισμός και παγκοσμιοποίηση; Η απάντησή μου είναι όχι! Απλά, όλα τα κομβικά σημεία του ανθρώπινου πνεύματος, έχουν και τις παρωδίες, τα κακέκτυπά τους! Στα τέλη του 19ου αιώνα ο στατιστικολόγος Francis Galton, εξάδελφος του Δαρβίνου, εισήγαγε την ευγονική και στις αρχές του 20ού αιώνα εμφανίστηκε η θεωρία του κοινωνικού δαρβινισμού, με τον φιλόσοφο Herbert Spencer που εισήγαγε την έννοια «επιβίωση του πιο κατάλληλου». Δεν θα αναλύσω περισσότερο αυτά τα δύο «είδη» σκέψης, τα οποία σήμερα έχουν στην ουσία εξαφανιστεί, τουλάχιστον φανερά και απορρίπτονται, ορθώς, μετά βδελυγμίας. Είναι όμως και τα δύο ένα καλό παράδειγμα αλλοπροσαρμογής στο ιδεολογικό γίγνεσθαι. Ο βιομήχανος Andrew Carnegie έγινε αμέσως θερμός οπαδός και εκπρόσωπος του κοινωνικού δαρβινισμού για να δικαιολογήσει τις πιο ανελέητες εμπορικές πρακτικές, ενώ λίγο μετά ο ναζισμός προσπάθησε να εφαρμόσει την ευγονική. Δηλαδή, στον κόσμο του 1850, η κοινωνική διαστρωμάτωση καλυπτόταν ιδεολογικά από τη Θεία Βούληση.
Γύρω στο 1900, μετά την έλευση της θεωρίας του δαρβινισμού για την καταγωγή των ειδών και του ανθρώπου με φυσική επιλογή, το παλιό μοντέλο είχε ανατραπεί, τουλάχιστον στους κύκλους των πνευματικώς ανώτερων στρωμάτων. Η κοινωνική ολιγαρχία έπρεπε να προστατέψει την ιδεολογική κυριαρχία της. Και το έκανε προσφέροντας δύο εναλλακτικές λύσεις. Για τον χαμηλότερης μόρφωσης πληθυσμό, το παλιό θεοκρατικό μοντέλο λειτουργούσε ακόμα μια χαρά και λειτουργεί ακόμα και σήμερα! Οι κακοί δαρβινιστές, οι άθεοι, αυτοί που αρνούνται τη θεϊκή προέλευση του ανθρώπου και μας εξισώνουν με μαϊμούδες, που προσβάλλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια! (Ενώ η βάναυση εκμετάλλευση των κατώτερων τάξεων δεν προσέβαλλε καθόλου την … ανθρώπινη αξιοπρέπεια!).
Αντιθέτως, για τα υψηλότερα μορφωτικά επίπεδα, η εμφάνιση του κοινωνικού δαρβινισμού, ως ιδεολογικο-πολιτική παρεκτροπή της επιστημονικής θεωρίας, ήταν μια ευκαιρία που μπορούσε με αλλοπροσαρμογή να προσφερθεί ως θεωρητικό υπόβαθρο για τη δικαίωση του κοινωνικού status quo. Η ολιγαρχία δεν κυριαρχούσε, έστω, από θέλημα Θεού, αλλά γιατί περιελάμβανε τους κατ’ επιλογήν αρίστους! Αριστοκρατία, δηλαδή! Τόσος δρόμος, για να γυρίσουμε πίσω 2,5 χιλιάδες χρόνια…
Και πάμε τώρα στη νεαρή Αμερική του 1920, τη γεμάτη σφρίγος, αλλά και αντιθέσεις. Με αδίστακτους βιομηχάνους που ζητάνε φτηνή εργασία και τους «φτηνούς» εργάτες-μετανάστες που ζητάνε εργατικά δικαιώματα στην Ανατολική Ακτή, και τολμηρούς εποίκους που κατακτούν την Άγρια Δύση. Όλοι αυτοί κρατούν στα χέρια τους τη Βίβλο και δεν παραλείπουν να πάνε στην εκκλησία τους κάθε Κυριακή. Είναι όμως και μια χώρα που διψάει για καινοτομία, ιδιαίτερα στην τεχνολογία, και για γνώση.
Επιστήμονες και εφευρέτες βρίσκουν γρήγορα διέξοδο στις ανησυχίες τους. Αυτοί δεν κρατούν τη Βίβλο, αλλά το Scientific American, που κυκλοφορεί ήδη από το 19ο αιώνα και διαχέει την επιστημονική και τεχνολογική γνώση που παράγεται με συνεχώς αυξανόμενη ταχύτητα. Και έχουν ήδη επιβάλει τη διδασκαλία της θεωρίας της εξέλιξης στα σχολεία. Και τότε γεννήθηκε ο φονταμενταλισμός, κεντρικό αίτημα του οποίου ήταν η απαγόρευση της διδασκαλίας της εξέλιξης στα σχολεία. Δηλαδή, «επιστήμονες, κάντε τη δουλειά σας, δώστε μας νέα προϊόντα, νέα τεχνολογία, νέες θέσεις εργασίας, αλλά κρατήστε τις γνώσεις σας για σας, σε στενό κύκλο, αφήστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας όπως εμείς ξέρουμε, με την κοσμογονία της εποχής του χαλκού, στο δρόμο του Θεού…».
Και ήρθε το Butler Act, το 1925, στο Τεννεσσή, που απαγόρευε τη διδασκαλία της εξέλιξης στα δημόσια σχολεία, ενώ άλλες 15 Πολιτείες εξέταζαν το ενδεχόμενο. Ο καθηγητής βιολογίας John Scopes αυτοκαταγγέλθηκε, με σκοπό να προκαλέσει την καταδίκη του, ώστε να προσφύγει στο Ανώτατο Δικαστήριο και να πετύχει να κηρυχθεί ο νόμος αντισυνταγματικός. Στην περιβόητη δίκη του Ντέϋτον, αυτός που οδήγησε τη μεγάλη φονταμενταλιστική σταυροφορία ενάντια στο δαρβινισμό ήταν ο William Bryan.
Ποιος ήταν αυτός ο ιδεολογικός πρόγονος του μέχρι πρότινος προέδρου Bush του νεώτερου που απαγόρευε την έρευνα για τα βλαστοκύτταρα; Η πολιτική του «ταυτότητα» μας αφήνει κατάπληκτους! Τρεις φορές υποψήφιος πρόεδρος με το Δημοκρατικό Κόμμα, υποστηρικτής των εργατικών δικαιωμάτων, της ψήφου των γυναικών, της ανεξαρτησίας των Φιλιππίνων, της φορολόγησης με κλιμακούμενα ποσοστά, της άμεσης εκλογής των γερουσιαστών… Φαίνεται απίστευτο και όμως η εξήγηση είναι απλή! Μπέρδευε τον δαρβινισμό με τον κοινωνικό δαρβινισμό και φοβόταν ότι η θεωρία του Δαρβίνου θα οδηγούσε σε μεγαλύτερη εκμετάλλευση των εργατών, στην καταστροφή της δημοκρατίας και στην ηθική παράλυση του λαού.
Κι όμως, παρά τα ευγενή του κίνητρα, κατέληξε να γίνει ο ηγέτης του σκοταδισμού, ο κήρυκας του μεσαίωνα, ο κυνηγός μαγισσών. Χρειάστηκε τελικά να φτάσουμε στο 1968 για να κηρυχθεί αντισυνταγματική η απαγόρευση της διδασκαλίας της εξέλιξης. Παρά ταύτα, και πάλι επιχειρείται, όπως στο Κάνσας, να ξαναγυρίσουμε στο 1925… Πώς τελικά θα ξεμπερδέψουμε αυτό το ιδεολογικό κουβάρι; Τι είναι τελικά ο δαρβινισμός; Ανατροπέας ή υποστηρικτής της ταξικής κοινωνίας; Και οι αντίπαλοί του; Μαύροι σκοταδιστές μεσαιωνικού χριστιανισμού, ή προστάτες των αδυνάτων; Ο δαρβινισμός δεν είναι, λοιπόν, τίποτα απ’ όλα αυτά! Ο δαρβινισμός είναι επιστήμη! Και η επιστήμη ερευνά ψυχρά και αμέτοχα τι συμβαίνει γύρω μας, δεν αποφασίζει όμως τι πρέπει να συμβαίνει! Δεν παρεμβαίνει στο πολιτικό γίγνεσθαι. Αν το κάνει, τότε μετατρέπεται σε πολιτική θεωρία, όπως ακριβώς ο κοινωνικός δαρβινισμός. Είναι σημαντικό να κρατάμε σταθερά στο μυαλό μας αυτή τη διάκριση και να μην χρεώνεται η επιστήμη τα όποια δεινά της πολιτικής θεωρίας. Ο επιστήμονας βεβαίως, ως μέλος της κοινωνίας και με εφαλτήριο τις γνώσεις του, μπορεί και άποψη να έχει και πολιτική να κάνει, η επιστήμη όμως όχι.
Η επιστήμη δείχνει την κατάσταση, ερμηνεύει τον κόσμο, τις αποφάσεις περί του πρακτέου όμως τις παίρνει η κοινωνία των πολιτών. Η οποία με τη σειρά της οφείλει να αφήνει την επιστήμη ελεύθερη να ερευνά! Κανείς δεν δύναται να απαγορεύσει το φάγωμα του μήλου της γνώσης! Μπορεί να χρηματοδοτήσει μια έρευνα, ή όχι, δεν μπορεί όμως να απαγορεύει, παρά μόνο στην περίπτωση της παραγωγής όπλων, ευλόγως. Οποιαδήποτε άλλη απαγόρευση ηθικοπλαστικής κοπής, ακόμα κι αν έχει ευγενή κίνητρα, είναι καταδικασμένη να καταλήξει στο φονταμενταλισμό, αυτό τουλάχιστον έχει συμβεί μέχρι τώρα.
Θέλω να δείξω την παραπάνω διάκριση μ’ ένα ζωντανό παράδειγμα. Ένα λιοντάρι είναι οπλισμένο καλύτερα από ένα βουβάλι (και κάθε αναλογία με την κοινωνία, δεκτή). Μπορούμε ακόμα και να πούμε ότι ο λέων είναι «ο πιο κατάλληλος», δεν θα ήταν έγκλημα, ούτε θα απείχε πολύ από την αλήθεια! Μπορούμε επίσης να προβλέψουμε ότι όταν το λιοντάρι επιτεθεί σ’ ένα βουβάλι, κατά πάσα πιθανότητα θα επιστρέψει στην «κατοικία του» χορτάτο. Μέχρις εδώ κάνουμε επιστημονικούς στοχασμούς γύρω από τον αγώνα για επιβίωση. Δεν μπορούμε όμως να πούμε στο βουβάλι ότι αφού ο λέων είναι πιο δεινός από σένα, όταν πεινάει πρέπει να κάτσεις να σε φάει! Αυτή είναι η διάκριση! Πρόσφατα είδαμε στο youtube ένα συγκλονιστικό βίντεο. Μερικά λιοντάρια, 5-6 τον αριθμό, επιτέθηκαν σ’ ένα νεαρό βουβάλι.
Είχαν ήδη πέσει πάνω του, όταν μερικά μεγάλα αρσενικά του κοπαδιού των βουβαλιών έπεσαν πάνω στα λιοντάρια και μετά από μεγάλη μάχη κατάφεραν και τα έδιωξαν και πήραν πίσω το μικρό, που ήταν ακόμα όρθιο και περπατούσε. Ακόμα κι ένας κροκόδειλος που κάποια στιγμή προσπάθησε να αποσπάσει το μικρό, έμεινε … νηστικός! Για μας, που διδαχτήκαμε το δαρβινισμό στα πανεπιστημιακά συγγράμματα, που εξοικειωθήκαμε να εξετάζουμε τον κόσμο με την εξελικτική σκέψη, που γνωρίζουμε πόσο στενά συγγενεύουμε γενετικά με το χιμπατζή και λίγο πιο κει με το γορίλλα και τον οραν-γκουτάν, ότι έχουμε 7.077 κοινά γονίδια με τον αχινό και ίδιο εγγενές ανοσοποιητικό σύστημα, που γνωρίζουμε ότι έχουμε ίδια προσαρμοστική ανοσία με όλα τα σπονδυλωτά, που γνωρίζουμε για την τεκτονική πλακών και τη μετακίνηση των ηπείρων που τις ένωσε όλες σε μία στο τέλος του Παλαιοζωικού και μετά τις έσπασε σε κομμάτια που πήραν το καθένα το δρόμο του, κουβαλώντας πάνω του ζώα, φυτά και μικροοργανισμούς που είπαν το στερνό αντίο στους ομοίους τους των άλλων κομματιών, η θεωρία της εξέλιξης μοιάζει τόσο απλή, τόσο λογική, τόσο αναμενόμενη! Σαν το αυγό του Κολόμβου! Μοιάζει τόσο απλή, όσο κάθε τι το μεγαλειώδες!
Τότε όμως που ο Charles Darwin τη συνέλαβε, η ανθρωπότητα δεν γνώριζε τίποτε απ’ όλα αυτά! Ούτε τους νόμους και τους μηχανισμούς της κληρονομικότητας, ούτε τις μεγάλες γεωλογικές διεργασίες που αναδομούν συνεχώς το κατοικήσιμο μέρος της λιθόσφαιρας και τους ενοίκους του… Κι όμως, με μια απίστευτη διορατικότητα, κατάφερε να συλλάβει τόσο τη δυναμικότητα της αναπαραγωγής στο να πλουτίζει τη γενετική κληρονομιά των πληθυσμών, όσο και να εντοπίσει τον κινητήρα της εξέλιξης στο μηχανισμό της γεωγραφικής απομόνωσης και την επιλεκτική πίεση που αυτός ασκεί στους πληθυσμούς. Κι έκανε τη μεγαλύτερη τομή στην ιστορία του ανθρώπινου πνεύματος. Με το Δαρβίνο, ο Homo fidelis εξελίχθηκε σε Homo scrutator. Τουλάχιστον στην επιστήμη….
Πηγη:http://www.biology4u.gr/index.php/2008-08-23-04-31-36/2008-11-13-06-47-52/282-2009-02-19-15-10-48
