«Γυναίκα με καπέλο», Ανρί Ματίς, 1905
Το ξεκίνημα…
‘Les Fauves’…οι Φωβιστές…Ο Φωβισμός είναι ένα καλλιτεχνικό ρεύμα της μοντέρνας τέχνης, στη ζωγραφική. Τοποθετείται χρονικά την περίοδο 1905-1908. Αναπτύχθηκε κυρίως στη Γαλλία και ενώ είχε σύντομη διάρκεια, θεωρείται ένα από τα πρώτα επαναστατικά κινήματα στη ζωγραφική με σημαντικές επηρροές στην εξέλιξη της μοντέρνας τέχνης του 20ου αιώνα.
Η έννοια φωβισμός προέρχεται από τη γαλλική λέξη Fauve που σε ελέυθερη μετάφραση από τα Γαλλικά σημαίνει “άγριο θηρίο” και δεν θα έπρεπε να σχετίζεται με την λέξη ‘φόβος’. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1905 στην πρώτη έκθεση της ομάδας των φωβιστών στο Παρίσι. Στο φθινοπωρινό Salon του Παρισιού μία ομάδα νέων ζωγράφων υπό την καθοδήγηση του Henri Matisse, σόκαρε τον τότε κόσμο της τέχνης με την έκθεση των έργων τους τα οποία χαρακτηρίζοταν από την πολύχρωμη παλέτα, την έκφραση και την ένταση της πινελιάς και την επίπεδη σύνθεση, σε αντίθεση με όσα συναντάμε στην μετα ιμπεσιονιστική ζωγραφική.
Τυπικό παράδειγμα το έργο του Ματίς ‘Πορτραίτο της Mme. Matisse’, (2005 Statens Museum fur Kunst, Κοπεγχάγη)…
O κριτικός τέχνης της εποχής Λουί Βοξέλ, επισκεπτόμενος την εν λόγω έκθεση και με αφορμή έναν πίνακα του Donatelo αναφώνησε «Τι δουλειά έχει ο Donatelo, μεταξύ τούτων των …αγριμιών»; Έτσι οι νέοι αυτοί ζωγράφοι και το έργο τους, απέκτησαν όνομα.
Τι είναι ο Φωβισμός…
Ο Φωβισμός, ως κίνημα στη ζωγραφική, έχει να κάνει με την έκρηξη μιας τέχνης συνώνυμης με την αισιοδοξία, τη χαρά και τη ζωντάνια, με τη νεότητα και τη φρεσκάδα, την ανανέωση στην τέχνη γενικότερα γι’αυτό και κρίνεται η συμβολή του στην εξέλιξη της μοντέρνας τέχνης ως σημαντική. Εκφράζεται από καλλιτέχνες παθιασμένους με τη ζωή γενικότερα και πρόθυμους να μεταφέρουν στον καμβά αισθήσεις και εκφράσεις, συναισθήματα και βιώματα μέσω της έντονης χρωματικής παλέτας. Μέσα από την αίσθηση καθαρής ανανέωσης της ως τότε γνωστής τεχνικής ο Φωβισμός προσπαθεί να αποβάλει όλες τις προηγούμενες εμπειρίες και να ανατρέψει τα δεδομένα. Κυριαρχεί η παρόρμηση και η ξεκάθαρη θέση απέναντι στην σύνθεση, τη φόρμα και την έκφραση ως δεδομένα. Η μορφή χάνει πλέον τη σημασία της και το έργο ‘απογειώνεται’ μέσα από τη χρήση έντονων, πολλών και καθαρών χρωμάτων…
The Dessert: Harmony in Red (1908), Ανρί Ματίς
Ο φωβισμός εκφράζει, σε γενικές γραμές, μία ζωγραφική ‘καθαρή’ και έντονη, απελευθερωμένη από την καταπίεση της υποκειμενικότητας στην τέχνη, καθοδηγούμενη αποκλειστικά και μόνο από το ένστικτο του δημιουργού σε σχέση με την απόλυτη χρωματική αρμονία. Σύμφωνα με αυτό το ένστικτο, ο καλλιτέχνης, θα πρέπει να αποτυπώνει αποκλειστικά αυτό που φαντάζεται σε σχέση με το χρώμα και τη γραμμή. Οι φωβιστές, απλουστεύουν τη γραμμή τόσο, ώστε στα μάτια του αμύητου η ζωγραφική τους πολές φορές να φαντάζει ως ‘παιδική’. Η ζωγραφική αποτελεί αυτοσκοπό για το δημιουργό και έννοιες όπως η εξιδανίκευση και η πιστή αναπαράσταση, η συμμετρία και η λεπτομερής αποτύπωση θάβονται οριστικά. Είναι τέτοια η ένταση και η ανάγκη για πηγαία και αυθόρμητη έκφραση των νέων αυτών καλλιτεχνών ώστε σε μιά εποχή όπου ο Ιμπρεσσιονισμός αντιμετωπίζεται ακόμα με καχυποψία και σκεπτικισμό από τους κριτικούς και το κοινό, ο Ματίς και η παρέα του τον θεωρούν ήδη ξεπερασμένο…
Τα έργα των φωβιστών, χαρακτηρίζονται λοιπόν από έντονα χρώματα, με δυνατές αντιθέσεις, δίνουν έμφαση στο κόκκινο χρώμα, απλουστεύουν τη φόρμα και παραμορφώνουν ελαφρώς τη γραμμή θέλοντας έτσι να επικετρώσουν την προσοχή του θεατή στην έκφραση συναισθημάτων μέσω της χρωματικής αντίθεσης και έντασης.
‘Open window colloire» 1905, Ανρί Ματίς, από τα πρώτα έργα του Φωβισμού…
Ποιοί ήταν οι Φωβιστές…
Οι φωβιστές ήταν μια ομάδας νέων ζωγράφων, μαθητών του Γκουστάβ Μορώ στη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού. Ο Ανρί Ματίς, ο Αντρέ Ντεραίν και ο Ντε Βλαμίνγκ είναι κάποιοι από αυτούς. Ακόμα και ο Ζωρζ Μπράκ, ο οποίος λίγο νωρίτερα αποτέλεσε κεντρική φυσιογνωμία του κινήματος του κυβισμού αποδεικνύει μέσα από το έργο του την επηρροή του νέου αυτού κινήματος, εγκαταλείποντας ουσιαστικά τον κυβισμό.
Παρουσιάστηκαν συνολικά μόλις τρεις εκθέσεις από την ομάδα των φωβιστών. Ο κύριος εμπνευστής της, ο Ανρί Ματίς, και όλοι οι υπόλοιποι που τον ακολουθήσανε, κατάφεραν, μέσα στην τεράστια ποικιλία των εκφραστικών τάσεων στην τέχνη της εποχής, να παρουσιάσουν κάτι ξεχωριστό.
Ο Henri Matisse (1869-1954)…
Ανρί Ματίς, “Αυτοπροσωπογραφία με ριγέ μπλουζάκι”, 1906
…θεωρείται ίσως ο κορυφαίος εκφραστής του κινήματος. Θεωρείται μαζί με τον Ντεραίν ως ο ηγέτης της νέας αυτής ομάδας. Ο Ματίς στα πρώτα του έργα είναι επηρρεασμένος από τους Βαν Γκόγκ, σεζάν και Γκωγκέν καθώς επίσης και από την παραδοσιακή ιαπωνική τέχνη. Η τεχνοτροπία του χαρακτηρίζει το κίνημα των φωβιστών. Τα έντονα και φωτεινά χρώματα κυριαρχούν στις προσωπογραφίες και τα τοπία του. Ο ίδιος γνωρίζει τεράστια αναγνώριση με τα έργα που δημιουργεί κατά την περίοδο 1906 – 1917 και τα οποία ξεφεύγουν από τα στενά όρια του φωβισμού χωρίς όμως να καλυπτονται οι έντονες επηρροές του από αυτόν.
Ανρί Ματίς ‘Le toits de Coillure”, 1905
Ανρί Ματίς, “Le Bonheur de Vivre”, 1905 – 1906
Ο Maurice de Vlaminck (1876 – 1958)…
‘The river Seine at Chateau’, Maurice de Vlaminck, 1906
…ζωγράφισε με τον Ντερέν στο Σατώ και στη Μασσαλία και εξέθεσε τα έργα του στις εκθέσεις των φωβιστών με τον Ματίς και τους υπόλοιπους. Με έντονο τον επηρρεασμό από τον Βαν Γκογκ ο Βλαμίνκ στα έργα του, αγνοεί τις λεπτομέρειες, το τοπίο χρησιμοποιείται για να εκφραστεί η διάθεση του καλλιτέχνη μέσω του χρώματος και της έντονης πινελιάς. Αποδομεί τη φόρμα και δίνει την αίσθηση της κίνησης μέσω της σπασμωδικής πινελιάς και της συνεχούς εναλλαγής των χρωμάτων…
“Le Pont du Chateau”, Maurice de Vlaminck, 1906
O Andre Derain (1880 – 1954)…
“The pool of London”, Andre Derain, 1906
…γνωστός για τα έργα του που αναπαριστούν το Λονδίνο, έδωσε στην τοπιογραφία μία νέα διάσταση. Συν-ιδρυτής, μαζί με τον Ματίς του κινήματος των φωβιστών, δούλεψε μαζί του στην Coillure της Γαλλίας και τα έργα τους εκτέθηκαν το 1905 στο Παρίσι στην έκθεση που σηματοδότησε τη γέννηση του κινήματος. Φίλος με τον Πάμπλο Πικάσο, δούλεψε μαζί του στη Μονμάρτη και επηρρεάστηκε έντονα από τον κυβισμό και τον Σεζάν καθώς άρχισε να απομακρύνεται από την έντονη παλέτα του φωβισμού. Κάνοντας ένα πέρασμα από τη γλυπτική και τον πριμιτιβισμό και από τον εξπρεσιονισμό στην συνέχεια κατέληξε να μελετά τους παλιούς δεξιοτέχνες ζωγράφους και αφοσιώθηκε στον κλασσικισμό του οποίου υπήρξε κύριος εκφραστής επί σειράς ετών…
Πορτραίτο του Ματίς από τον Αντρέ Ντεραίν (1906)
Ο Raoul Dufy (1877 – 1953)…
‘Studio at Guelma Alley’, Raoul Dufy
…σπούδασε στη σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού μαζί με τον Ζωρζ Μπράγκ. Επηρρεασμένος από τα ιμπρεσσιονιστικά τοπία των Μονέ και Πιζάρο εντυπωσιάστηκε από το έργο ‘Luxe Calme et Volupte’ του Ματίς που είδε σε μία έκθεση στο Παρίσι το 1905 και εντάχθηκε στο κίνημα των φωβιστών.
‘Luxe Calme et Volupte’ , Aνρί Ματίς…
Αργότερα και αφού επηρρεάστηκε από το Σεζαν αρχικά και από τον κυβισμό στη συνέχεια, τελειοποίησε το έργο του παράγοντας ένα καθαρά προσωπικό στυλ πάιζοντας με την προοπτική και το φως.
O Albert Marquet (1875 – 1947)…
Albert Marquet, ‘Sergeant of the Colonial Army’, 1906 -1907
…συγκάτοικος του Ματίς στο Παρίσι και μαθητής του Μορώ στη σχολή Καλών Τεχνών. Έντονα επηρρεασμένος από τον Ρομαντισμό του Ντελακρουά. Εξέθεσε τα εργα του με τους άλλους φωβιστές Ματίς, Βλαμίνκ, Ντερέν, Ντάφυ κ.α. στη γνωστή φθινοπωρινή έκθεση το 2005 και είναι από τους iδρυτές του κινήματος.
Αξίζει επίσης να αναφερθούν ως εκπρόσωποι του Φωβισμού οι…
…Henri Manguin (1974 – 1949), μαθητής και αυτός του Μορώ και στενός φίλος των Ματίς και Καμουάν…
Henry Manguin, Above the Oustalet: View over Grimand, 1920
…Charles Camoin (1879 –1965)…
Charles Camoin La Petite Lina (1907)
…Jean Puy (1876 – 1960)…
Jean Puy, Petite faunesse dormant,
1906
…Othon Friesz (1879 -1949)…
Othon Friesz Landscape with Figures, 1909.
…Kees van Dongen (1877 – 1968)…
Woman with Large Hat, Kees van Dongen, 1906
…Louis Valtat (1969 – 1952)…
Luis Valtat, Madame Valtat et son fils Jean, 1910
Ποιοί και πως επηρρέασαν του φωβιστές…
Ο φωβισμός ως καλλιτεχνική τάση, έχει τις ρίζες του στην μετα-ιμπρεσσιονιστική ζωγραφική του Paul Gauguin (1948 – 1903). Η χρήση του χρώματος ως συμβολισμού από τον Γκωγκέν ώθησε τη ζωγραφική προς τη χρωματική απολυτότητα των φωβιστών. Η τάση του Γκωγκέν να χρησιμοποιεί το χρώμα ως συμβολισμό συναισθημάτων με ξεκάθαρη μετάφραση των συναισθημάτων σε συγκεκριμένα χρώματα, επηρρέασε βαθειά ους φωβιστές. Ο φωβισμός βασίστηκε σε μία χαρακτηριστική ρήση του Γκωγκέν, σύμφωνα με την οποία θα έπρεπε, αν ένας καλλιτέχνης φαντάζεται τα φύλλα των δέντρων να είναι κίτρινα, να τα ζωγραφίζει κατ’ αυτόν το τρόπο. Είχε την πεποίθηση πως το χρώμα κυρίως θα έπρεπε να εκφράζει τα συναισθήματα αναφορικά με το θέμα του έργου, καθώς διαθέτει μία ποιότητα που επιστεγάζει ακόμα και την αξία της σύνθεσης και της φόρμας αυτής καθ’εαυτής. Ο μέχρι πρότινος ‘περιγραφικός’ και ‘διακοσμητικός’ ρόλος του χρώματος στη ζωγραφική αναβαθμίστηκε με τον Γκωγκέν και απογειώθηκε στη συνέχεια με τους φωβιστές καθώς αυτοί πειραματίστηκαν με τις νέες προοπτικές της χρήσης του ως εκφραστικό μέσο που του έδωσε ο Γκωγκέν…
Paul Gauguin, ‘The Vision after the Sermon’, 1888
Σημαντική επίδραση στην τεχνοτροπία των φοβιστών είχε και ο Βαν Γκόγκ με την έντονη χρωματική του παλέτα…
Vincent Van Gogh, ‘Bedroom at Arles’, 1888
Επίσης, ο δάσκαλος στη Σχολή καλών Τεχνων του Παρισίου Γκουστάβ Μορώ…
Gustave Moreau, Αυτοπροσωπογραφία, 1850
…υπήρξε ο κύριος εμπνευστής και καθοδηγητής των νεαρών τότε ζωγράφων οι οποίοι έκαναν τα πρώτα τους βήματα την περίοδο προ του 1905.
Επίσης οι φωβιστές επηρρεάστηκαν από τον Σεζάν, τον Πωλ Σινιάκ, τον πουαντιγισμό και τον νεο-ιμπρεσσιονισμό των Ζωρζ Σερά και Καμίλ Πιζάρο.
Πως επηρρέασαν οι Φωβιστές την Μοντέρνα Τέχνη…
Το κίνημα του Φωβισμού με τη δυναμική που το χαρακτήρισε ξεπέρασε τα σύνορα της Γαλλίας και ενέπνευσε και άλλα κινήματα της μοντέρνας τέχνης παρόλη τη σύντομη διάρκεια ζωής του. Ο εξπρεσσιονισμός του Ντε Μπρούκ (Die Brucke) στη Δρέσδη της Γερμανίας των Κίρχνερ και Μπλέιλ, ο Καντίνσκυ κ.α. είναι μερικά παραδείγματα.
Το κίνημα του νέο – φωβισμού που αναπτύχθηκε στα μέσα του 20ου αι και αντιτάχθηκε στην ασυνείδητη έκφραση του Σουρρεαλισμού ως καλλιτεχνική αναγκαιότητα απέναντι στην αυτοματοποιημένη, γραφίστικη έκφραση που εξέπεμπε ο Σουρρεαλισμός της εποχής, έχεις τις ρίζες του στον φωβισμό.
Η σημαντικότερη από όλες ίσως, επηρροή του κινήματος στη μοντέρνα αλλά και στη σύγχρονη τέχνη κατ’ επέκταση, είναι το γεγονός ότι η φαινομενική απλότητα στη σύνθεση, την επιλογή των θεμάτων και την πινελιά των φωβιστών του 1905 – 08 έδωσε ώθηση στην παραγωγή μιας πιό ‘εμπορικής’ τέχνης. Βρήκε πολλούς εκφραστές σε μιά σειρά από, διακοσμητικές περισσότερο, εφαρμογές με αποτέλεσμα ακόμα και στις μέρες μας είναι έντονη η αίσθηση της χρωματικής σύνθεσης και έκφρασης των φωβιστών σε πολλά σύγχρονα έργα τέχνης και σε πολλές εφαρμοσμένες τέχνες όπως η γραφιστική κ.α.
Αυτό που αποκαλούμε ‘χρωματικό contrast’, αυτό που αποκαλούμε ‘εντύπωση’ μέσω του χρώματος, αυτό που αποκαλούμε ‘χρωματική έκρηξη’ είναι μερικές από τις έννοιες στις οποίες πάτησαν οι φωβιστές ζωγράφοι και τις οποίες αναπαρήγαγαν με εντυπωσιακά, αν μη τι άλλο, αποτελέσματα.
Οι φωβιστές δεν εξέδοσαν ποτέ κάποιο μανιφέστο. Μέχρι το 1908 που ο Ματίς να έγραψε τις «Σημειώσεις ενός ζωγράφου» το κίνημα –ως κίνημα – βρίσκοταν στη ‘δύση’ του. Ωστόσο ο Ματίς και η παρέα του χρησιμοποίησαν τα χρώματα όσο (και όπως) κανένας άλλος και, όσο και αν αυτό φαίνεται απλό, αν αναλογιστούμε την εποχή και τη ρυξικέλευθη στάση και αντιμετώπιση των φωβιστών ζωγράφων απέναντι στην τέχνη της εποχής θα καταλάβουμε πως το κίνημα αυτό της ζωγραφικής, προκάλεσε την πρώτη ουσιαστική ρήξη της ζωγραφικής με την καλλιτεχνική παράδοση του παρελθόντος και αποτέλεσε τη βαθειά τομή μεταξύ της μοντέρνας τέχνης και της τέχνης που κυριαρχούσε στη Δύση από την εποχή της Αναγέννησης και μετά. Η χρήση του χρώματος ως μέσο έκφρασης, η δυναμική της πινελιάς, η αποδόμηση της γραμμής και της φόρμας και η επιμονή των φωβιστών ζωγράφων στην αξία της φόρμας ως στοιχείο και μέρος του συνόλου και –εν΄τέλει – την απλοποίησή της, καταστά τον Φωβισμό ως το πρώτο και σημαντικότερο ριζοσπαστικό κίνημα στη τέχνη του 20 αι.
Andre Derain, Chairing cross bridge, 1906
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1)Το Χρονικό της τέχνης”, Γκόμπριχ
2) Εννοιες της Μοντέρνας Τέχνης, ΜΙΕΤ
3) www.wikipaedia.com
Πηγη:http://forum.motoguzziclub.gr/index.php?topic=2153.0
