«(…) Σε λίγα λόγια, γροίκα μου, φουκρού καλά ίντα λέγω:
εγώ δε δίδω πείραξην, ουδέ μαλιές γυρεύγω,
αμ΄ όποιος κι ά με πείραξεν, εκείνος με κατέχει:
μα καυχησά το στόμα μου και ψόματα δεν έχει:
και τιμημένα τα βαστώ ως τώρα τα΄ άρματά μου
κι ολπίζω κι αποδά κι ομπρός ντροπή να μη μου κάμου.
Πούρι ά σ΄ αρέση το σπαθί και θέλης να το πάρης,
να το νικήσης πάσκισε, πεζός γη καβαλάρης:
κ΄ εγώ δεν εφοβήθηκα ποτέ άθρωπο κανένα
(μ΄ όλον οπού ΄μαι ανήμπορος) και δε δειλιώ ουδ΄ εσένα.(…)»
Το 1932, ένας νεαρός από το Καστέλι Κίσσαμου, της Κρήτης, πρόφερε αυτούς τους λεβέντικους στίχους, υποδυόμενος έναν από τους πρώτους του ρόλους στο θέατρο: τον Κρητικό Χαρίδημο, στον «Ερωτόκριτο» του Βιτσέντζου Κορνάρου. Και ο άνθρωπος και καλλιτέχνης που έγινε αυτός ο νεαρός, σε μια μακρόχρονη πορεία στο θέατρο και στον αγώνα κράτησε πάντα τιμημένα τα δικά του άρματα.
Ο Μάνος Κατράκης, με το πέρασμά του από τη ζωή και την τέχνη, δημιούργησε ιστορία. «Ποίησε ήθος» πάνω στο θεατρικό σανίδι, αλλά και πάνω στον ιερό βράχο της Μακρονήσου. Αυτός, ο μέγιστος των ελλήνων ηθοποιών (ανάμεσα στους κορυφαίους ήδη πριν από το Β` Παγκόσμιο Πόλεμο) απολύθηκε για τις ιδέες και τη δράση του από το Εθνικό Θέατρο. Μέλος του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, βρέθηκε στην πρώτη γραμμή, τόσο στην Εθνική Αντίσταση, όσο και στον εμφύλιο. Αρνούμενος να υπογράψει «δήλωση μετανοίας» εξορίστηκε στην Ικαρία, στη Μακρόνησο και στον Αη – Στράτη, μέχρι το 1952.
Είναι θρυλική η στάση που κράτησε ο Μάνος Κατράκης στη Μακρόνησο, όταν βασανίστηκε σκληρά από τους αλφαμίτες (εξ άλλου, κάθε φορά που γίνονταν ομαδικά βασανιστήρια, ο Κατράκης πεταγόταν όρθιος πάνω σ` ένα βράχο και, με τη συγκλονιστική φωνή του, «δίδασκε» Προμηθέα Δεσμώτη). Λέει ο Γιάννης Ρίτσος: «Οι αλφαμίτες τον χτυπούσαν αλύπητα και του έλεγαν: Θα γονατίσεις, Κατράκη; Κι εκείνος τους έλεγε: «βαράτε, παιδιά, αυτή τη χάρη δεν θα σας την κάνω. – Τί μας παριστάνεις; Το Μαρίνο Κοντάρα;» (Λίγο πριν από τη σύλληψή του είχε γυρίσει σε ταινία τη ζωή του Μαρίνου Κοντάρα και τον ήξεραν περισσότερο σαν Μαρίνο Κοντάρα από τον κινηματογράφο, παρά από τους μεγάλους του ρόλους στο θέατρο). Κι ο Κατράκης με την ωραία του τη φωνή, είπε: «όχι, παιδιά, παριστάνω, απλούστατα, τον άνθρωπο» (σ.σ: Η ταινία ήταν του Γιώργου Τζαβέλλα και ο ήρωας Σαντορινιός πειρατής).
Πάντα μέσα στον αγώνα και την καλλιτεχνική δράση, ο Μάνος Κατράκης πρωτοστάτησε, το 1943, στην ίδρυση του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Επιστρέφοντας από την εξορία, δεν του προσφέρεται δουλειά σε κανένα θίασο. Γίνεται κατ΄ ανάγκη θιασάρχης, ιδρύοντας το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο, που προσφέρει
θεατρική στέγη σε πολλούς ηθοποιούς που αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα. Ανεβάζει κλασικό και σύγχρονο ρεπερτόριο, ελληνικό και ξένο και υποδύεται με άφθαστη τέχνη μεγάλους ρόλους. Αναφέρουμε ενδεικτικά ορισμένες από τις παραστάσεις του: «Το κορίτσι με το κορδελάκι», «Η Αντιγόνη της κατοχής» (και τα δύο του Νότη Περγιάλη), «Ο Πατούχας» (Κονδυλάκη), «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται», «Καπετάν Μιχάλης», «Χριστόφορος Κολόμβος» (Ν. Καζαντζάκη), «Ιούλιος Καίσαρ» (Σαίξπηρ), «Φουέντε Οβεχούνα» (Λόπε ντε Βέγκα) κ.ά. Ταυτόχρονα, για να μπορέσει να ανταπεξέλθει στα έξοδα, συμμετέχει σε πολλές ταινίες του ελληνικού εμπορικού κινηματογράφου (όπου, ωστόσο, μπορούμε να δούμε πάντοτε δείγματα της υψηλής τέχνης του). Τελικά, το 1967, η χούντα πετυχαίνει να κλείσει το θέατρό του. Ο Μάνος Κατράκης επανέρχεται στο Εθνικό Θέατρο το 1973. Πρωταγωνιστεί στον «Οθέλλο» του Σαίξπηρ, στο «Δον Κιχώτη» του Θερβάντες, στον «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου. Μετά τη μεταπολίτευση, επανιδρύεται το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο. Σημειώνουμε τις παραστάσεις: «Φθινοπωρινή ιστορία» (του Αλ. Αρμπούζωφ, με την Ελλη Λαμπέτη), «Οι τελευταίοι» του Μαξίμ Γκόρκι, «Ντα» (του Χιου Λέοναρντ). Ο ρόλος του σε αυτή την παράσταση (υποδυόταν ένα λαϊκό τύπο της Ιρλανδίας) θεωρείται ως η κωδικοποίηση της υποκριτικής του.
Ο υποκριτικός κώδικας του Μάνου Κατράκη στηριζόταν σε μια δωρική λιτότητα, στο στιβαρό του παρουσιαστικό, στην άψογη εκφορά της γλώσσας που καταξίωνε τον ελληνικό λόγο, σε μια ιδιότυπη αίσθηση του χιούμορ. Στον κινηματογράφο, χαρακτηρίστηκε ως «ερμηνευτικός ογκόλιθος» για την ερμηνεία του στον Κρέοντα, στην κινηματογραφική μεταφορά της Αντιγόνης, από το Μιχάλη Κακογιάννη (για το ρόλο αυτό, βραβεύτηκε στο φεστιβάλ του Σαν Φρανσίσκο) αλλά και για την ερμηνεία του στο «Ταξείδι στα Κύθηρα» του Θόδωρου Αγγελόπουλου.
Οι νεώτερες γενιές γνώρισαν το Μάνο Κατράκη και από τις ανεπανάληπτες απαγγελίες του, που κόσμησαν, για πολλά χρόνια, και τις εκδηλώσεις του Φεστιβάλ της ΚΝΕ. Λεβέντης και αντισυμβατικός και στην προσωπική του ζωή, μοιράστηκε πολλά χρόνια της ζωής του με την αξιόλογη χορεύτρια Λίντα Αλμα – Κατράκη. Οταν «έφυγε», γράφτηκε γι` αυτόν: «Εσπασε το νήμα που μας έδενε με τον Αισχύλο,με τον Κορνάρο, με το Σολωμό, με το Μακρυγιάννη»
πηγή: cdc58.blogspot.gr
