Η αφορμή
Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς αναμένεται στη Θεσσαλονίκη η άτυπη επίσκεψη του πρωθυπουργού της Δημοκρατίας της Μακεδονίας, του κ. Ζόραν Ζάεφ. Είναι αρκετά πιθανό η επίσκεψη αυτή να είναι μέρος των διαβουλεύσεων για την ένταξη της μακεδονικής δημοκρατίας στο ΝΑΤΟ και το προχώρημα των σχέσεων αυτής της χώρας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Θυμίζουμε πως το μοναδικό εμπόδιο για να μπει η Δημοκρατία της Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ είναι το βέτο της κυβέρνησης Καραμανλή το 2008 στη νατοϊκή σύνοδο του Βουκουρεστίου. Για να αρθεί το βέτο της ελληνικής πλευράς, η κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Μακεδονίας έχει μπει σε έναν εξευτελιστικό διάλογο με το ελληνικό κράτος για το ίδιο το όνομα της χώρας.
Η επίσκεψη του Μακεδόνα πρωθυπουργού άναψε την κόντρα μέσα στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ. Ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Πάνος Καμένος δήλωσε πως, «ως αρχηγός κόμματος» – άρα όχι ως μέλος της κυβέρνησης; – δεν δέχεται να συμφωνήσει το ελληνικό κράτος σε άλλο όνομα για τη γειτονική δημοκρατία, παρά σε ένα που δεν θα περιέχει τον όρο Μακεδονία.
Από κοντά και ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Μητσοτάκης αναρωτιέται αν παραμένει εν ισχύ η κυβερνητική πλειοψηφία στη Βουλή, με τον υπουργό Άμυνας να αντιπολιτεύεται την πλειοψηφία της κυβέρνησης που θέλει να κλείσει με ένα τρόπο το θέμα. Βέβαια, ούτε η ίδια η ΝΔ είναι σίγουρο πως θα γλυτώσει τις αναταράξεις στο εσωτερικό της για το Μακεδονικό, με τον ακροδεξιό Άδωνη Γεωργιάδη να είναι αντιπρόεδρος του κόμματος.
…και η ουσία!
Όμως όλο το σκηνικό θυμίζει πολύ την παροιμία «Δυο γάιδαροι (εδώ σαφώς περισσότεροι) μαλώνανε σε ξένο αχερώνα». Ποιο λόγο έχει η κυβέρνηση και η πολιτική ηγεσία της Ελλάδας να ασχολείται με το πώς θα ονομάζεται το γειτονικό κράτος; Ποιος διόρισε – και με ποιο δικαίωμα – ως νονούς της Δημοκρατίας της Μακεδονίας τους Έλληνες πολιτικούς; Τι νόημα έχει το δικαίωμα του εθνικού αυτοπροσδιορισμού, που είναι κατοχυρωμένο σε διεθνή κείμενα και συμβάσεις, αν η κυβέρνηση μιας άλλης χώρας έχει αποφασιστικό ρόλο στο ποιο όνομα θα φέρει η γειτονική μας χώρα; Και, το κυριότερο, τι κακό θα μπορούσε να συμβεί στο λαό της Ελλάδας αν αναγνωρίσει και η ελληνική κυβέρνηση τη Δημοκρατία της Μακεδονίας με το όνομά της;
«Τα Σκόπια συντηρούν τον αλυτρωτισμό τους απέναντι στην Ελλάδα, διεκδικώντας το ιερό όνομα της Μακεδονίας», είναι η χιλιοειπωμένη ατάκα για την εμμονή των ελληνικών κυβερνήσεων να κάνουν με το ζόρι τον νονό της μακεδονικής δημοκρατίας. Ο αλυτρωτισμός και ο μακεδονικός εθνικισμός μοιάζουν, εκ πρώτης όψεως, να είναι σοβαρά επιχειρήματα. Πόσο μάλλον που στην Ελλάδα είναι κοινό μυστικό πως υπάρχει μακεδονική μειονότητα που ΔΕΝ αναγνωρίζεται νομικά και που ακόμη και σήμερα διεκδικεί βασικά δικαιώματά της.
Το ελληνικό κράτος το 1982, με το νόμο Σκουλαρίκη, επέτρεψε σε όλους και όλες τους πρώην μαχητές και μαχήτριες του Δημοκρατικού Στρατού στον εμφύλιο πόλεμο να επιστρέψουν, οι ίδιοι και τα παιδιά τους, στην Ελλάδα. Σε όλους, «εκτός από τους μη Έλληνες το γένος».
Αυτό σημαίνει πως οι αντάρτες και οι αντάρτισσες που ανήκουν στη εθνική μακεδονική μειονότητα και τα παιδιά τους δεν μπορούν να επιστρέψουν στα χωριά τους. Ακόμη και σήμερα. Σχεδόν 70 χρόνια από το τέλος του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, τα ελάχιστα γερόντια που έχουν απομείνει ζωντανά, τα φοβάται το ελληνικό κράτος και τα κρατά έξω από τα σύνορα. Υπάρχουν οικογένειες χωρισμένες στη μέση, όπου τα μέλη τους που έτυχαν στην ελληνική πλευρά μπορούν να επισκεφτούν τους συγγενείς τους «επάνω», δηλαδή στη Δημοκρατία της Μακεδονίας, αλλά δεν μπορούν αυτοί με τη σειρά τους, να πάρουν άδεια εισόδου στην Ελλάδα για να ανταποδώσουν την επίσκεψη. Ακόμη και σήμερα.
Και βεβαίως, ακόμη και σήμερα, δεν αναγνωρίζεται με κανέναν τρόπο η μακεδονική γλώσσα, που την μιλάνε ακόμη σε αρκετά χωριά της Βόρειας Ελλάδας και την τραγουδάνε στα μακεδονικά πανηγύρια. Τουλάχιστον όμως κανείς δεν στέλνεται στα μπουντρούμια των αστυνομικών τμημάτων πια, όπως στο παρελθόν, επειδή μίλησε τα μακεδονικά στο δρόμο ή ακόμα και στο σπίτι του.
Η χαρακτηριστική σκηνή στην ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Το μετέωρο βήμα του πελαργού» με τον γάμο όπου η νύφη είναι από τη μια μεριά του ποταμού και ο γαμπρός από την άλλη, είναι η καλλιτεχνική αποτύπωση της κρυφής, πληγωμένης και αδικαίωτης ιστορίας της μακεδονικής μειονότητας στην Ελλάδα.
Ποιος απειλεί ποιον;
Όμως μήπως η όντως υπαρκτή καταπίεση της εθνικής μακεδονικής μειονότητας στην ελληνική επικράτεια, είναι πρόσχημα προς εκμετάλλευση από το μακεδονικό κράτος για να διεκδικήσει εδάφη από την Ελλάδα;
Στην πραγματικότητα η Ελλάδα έχει πενταπλάσιο πληθυσμό από τη Δημοκρατία της Μακεδονίας. Μάλιστα, αυτός ο πληθυσμός είναι πολύ πιο ομοιογενής εθνικά. Οικονομικά η Ελλάδα διαθέτει 20 φορές το μέγεθος της μακεδονικής δημοκρατίας, συν το γεγονός πως η Μακεδονία έχει μεταμορφωθεί στην πράξη σε οικονομικό προτεκτοράτο της Ελλάδας, και όχι βέβαια το αντίθετο. Επιπλέον, ως κερασάκι στην τούρτα, η Ελλάδα, ακόμη και μέσα στα χρόνια των μνημονίων, διατηρεί 30 φορές μεγαλύτερο στρατιωτικό προϋπολογισμό σε σχέση με το μακεδονικό κράτος.
Ποιο κράτος, λοιπόν, κινδυνεύει από το άλλο; Πώς θα μπορούσε η Δημοκρατία της Μακεδονίας να γίνει «απειλή» για το ελληνικό κράτος; Αντίθετα, το μακεδονικό κράτος θα έπρεπε να προστατευτεί από την επιθετική πολιτική της Ελλάδας. Και αυτό προσπαθεί να εξασφαλίσει, με τον πιο λανθασμένο τρόπο κατά τη γνώμη μας, η πολιτική ηγεσία της Δημοκρατίας της Μακεδονίας, που νομίζει πως θα βρει μια διαφύλαξη της ακεραιότητάς της στα πλαίσια του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η ανάγκη να υπερασπίσει η Δημοκρατία της Μακεδονίας την ύπαρξή της από την ελληνική επιθετικότητα δεν προέκυψε από κάποια εμμονή των μακεδονικών πολιτικών ηγεσιών. Η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και η ανακήρυξη της ανεξάρτητης Δημοκρατίας της Μακεδονίας ξύπνησαν τα πιο βορβορώδη ένστικτα στον ελληνικό εθνικισμό.
Η ελληνική κυβέρνηση Μητσοτάκη το 1991-1993 ξεκίνησε μια εθνικιστική εκστρατεία ενάντια στη μακεδονική δημοκρατία με τα γιγαντιαία συλλαλητήρια. Έτσι προετοιμάστηκε το έδαφος στον ελληνικό πληθυσμό για κοινή στρατιωτική δράση των κυβερνήσεων Ελλάδας και Σερβίας με σκοπό τον διαμελισμό του μακεδονικού κράτους. Το «η λύση είναι μία – σύνορα με τη Σερβία» δεν ήταν σύνθημα μόνο των πιο έξαλλων εθνικιστών στην Ελλάδα, αλλά και ουσιαστική παράμετρος της πολιτικής της ελληνικής κυβέρνησης στα Βαλκάνια. Πέρα από κατά καιρούς περήφανες δηλώσεις του ίδιου του τότε πρωθυπουργού, του πατρός Μητσοτάκη, σημαντικές λεπτομέρειες για το πόσο κοντά βρέθηκε η πολιτική κατάσταση κοντά σε ελληνοσερβική στρατιωτική επέμβαση περιέχονται στο βιβλίο «Εν ονόματι της Μακεδονίας» του σοβαρού εθνικιστή δημοσιογράφου Σταύρου Λυγερού (εκδόσεις Λιβάνη, 2008).
Η νέα ελληνική κυβέρνηση Α. Παπανδρέου που διαδέχτηκε τον πατέρα Μητσοτάκη άλλαξε τον σχεδιασμό, επιβάλλοντας οικονομικό εμπάργκο στη Δημοκρατία της Μακεδονίας το 1994-1995. Η οικονομική θηλιά γύρω από το μακεδονικό κράτος έφτασε στα όρια της λιμοκτονίας τα πιο φτωχά κομμάτια του πληθυσμού της χώρας.
Ο λόγος που οι σχεδιασμοί της ελληνικής κυβέρνησης δεν προχώρησαν δεν ήταν άλλος από την εμπλοκή του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ στον έλεγχο των αιματηρών πολέμων στο πρώην γιουγκοσλαβικό κράτος. Η συνθήκη του Ντέϊτον το 1995 και κατόπιν ο πόλεμος των ΗΠΑ κατά του Μιλόσεβιτς δεν επέτρεπαν κανένα περιθώριο στρατιωτικών ή άλλων τυχοδιωκτισμών της Ελλάδας απέναντι στη μακεδονική δημοκρατία. Έτσι, το 1995 καταργήθηκε το εμπάργκο ενάντια στη Δημοκρατία της Μακεδονίας και τη θέση του πήρε η «Ενδιάμεση Συμφωνία». Έτσι, αντί του στρατιωτικού ελέγχου του μακεδονικού κράτους, επιχειρήθηκε στη συνέχεια η οικονομική του αποικιοποίηση. Στη θέση του έξαλλου εθνικιστή που ορμά με το μαχαίρι στα δόντια, την επέλαση στη Δημοκρατία της Μακεδονίας ανέλαβε να διεκπεραιώσει ο επενδυτής με το κοστούμι και τη γραβάτα.
Σήμερα:
Είναι φανερό πως οι κεντρικές επιλογές για αναβάθμιση του ελληνικού επεκτατισμού είναι πια στα κοιτάσματα φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου και στη στρατηγική συμμαχία με το Ισραήλ και την Αίγυπτο του δικτάτορα Σίσι. Η ελληνική κυβέρνηση θέλει να κλείσει εκκρεμότητες από το παρελθόν και να διαπραγματευτεί νέες οικονομικές κατακτήσεις μακριά από το πεδίο που διεκδικούσαν οι φουστανελοφόροι με περικεφαλαία που ούρλιαζαν κάποτε «το όνομά μας είναι η ψυχή μας». Τώρα η νέα ελληνική ψυχή είναι τα πετροδολλάρια, οι πλατφόρμες άντλησης φυσικού αερίου και οι αγωγοί για τη μεταφορά του.
Αν οι ελπίδες της κυβέρνησης – πλην Καμένου – ευοδωθούν, ο σκελετός του Μακεδονικού θα ξαναμπεί στο ντουλάπι με τα ξεχασμένα εγκλήματα της ελληνικής αστικής τάξης. Αν όχι, το Μακεδονικό θα ξαναγίνει μια ευκαιρία για σπέκουλα, προς τέρψη κάθε πωρωμένου εθνικιστή. Όπως έχει ξαναγραφεί, «ο πατριωτισμός είναι το τελευταίο καταφύγιο κάθε απατεώνα». Και οι έλληνες καπιταλιστές και το κράτος τους είναι ανάμεσα στους πιο άπληστους, αδίστακτους και επιθετικούς εκμεταλλευτές, απατεώνες και τυχοδιώκτες του πλανήτη.
Η ελληνική Αριστερά, και ιδιαίτερα η ριζοσπαστική που μιλά για ανατροπή του καπιταλισμού και σοσιαλισμό, δεν ξέρουμε αν θα καταφέρει να παρέμβει ουσιαστικά και να ανατρέψει τις διευθετήσεις παλιών κατακτητικών περιπετειών και τις νέες εφόδους για κέρδη των ελλήνων αστών. Όμως, αυτή η Αριστερά, μπορεί να δώσει τη μάχη για να χαράξει μια βαθιά διαχωριστική γραμμή με τα σχέδια και τα συμφέροντα των ελλήνων αστών και του ελληνικού κράτους. Μπορεί να απαντήσει θαρρετά στα εθνικιστικά παραμύθια και να εκπαιδεύσει νέους αγωνιστές και αγωνίστριες στην αλληλεγγύη και τον διεθνισμό. Αγωνιστές/στριες που θα αντέχουν τα δύσκολα, στα μειοψηφικά ζητήματα, και άρα θα μπορούν να σαρώνουν στα «εύκολα».
Αλλιώς, η Αριστερά που δεν θα τολμήσει να δώσει αυτές τις μάχες, δεν θα έχει τίποτα να ελπίζει σε καμιά μάχη.
Χάρης Παπαδόπουλος
