Παρακολουθώντας τις συζητήσεις για την «επόμενη μέρα» μετά το τέλος (?) της πανδημίας και «την επανεκκίνηση της οικονομίας», θα συμφωνούσε κανείς ότι μάλλον έχουν έρθει τα πάνω-κάτω: Προιούσης της νέας μεγάλης ύφεσης, εν μέσω κλειστών συνόρων για την προστασία της δημόσιας υγείας, φαίνεται να απασχολεί παγκοσμίως το ζήτημα της εφοδιαστικής αλυσίδας τροφίμων. Σε όλη την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, η αγροτική οικονομία εξαρτάται κατά ένα μεγάλο ποσοστό από τους εποχιακούς εργάτες γης που μετακινούνται για 3-6 μήνες τον χρόνο προκειμένου να δουλέψουν στα χωράφια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των ΗΠΑ και του Καναδά. Στις ΗΠΑ, η Κυβέρνηση Τραμπ φαίνεται να εξαιρεί από τo πρόσφατο εκτελεστικό του διάταγμα, τις θεωρήσεις εισόδου για εποχιακούς εργάτες γης,από την εργασία των οποίων εξαρτάται η διατροφή εκατομμυρίων νοικοκυριών. Στην Ιταλία ακούγεται ότι 200,000 περίπου παρανόμως διαμένοντες πολίτες τρίτων χωρών θα εισέλθουν σε μια διαδικασία κλαδικής νομιμοποίησης της διαμονής και εργασίας τους, στο πρότυπο παλαιότερων νομιμοποιήσεων στη γειτονική χώρο.
Στα καθημάς, το υπουργείο αγροτικής ανάπτυξης φαίνεται να επιμένει στην ίδια αποτυχημένη συνταγή προ COVID-19, που οδήγησε στην πλήρη απορρύθμιση της εργασίας στην ύπαιθρο, από το 2008 μέχρι σήμερα. Το περίφημο σχέδιο οργανωμένης εποχιακής απασχόλησης των αιτούντων άσυλο που διαμένουν σε camps δε φαίνεται να υλοποιείται, 4 χρόνια μετά το «κλείσιμο» της βαλκανικής οδού, παρά την ύπαρξη αξιόλογου αριθμού προσφυγικού πληθυσμού που θα μπορούσε να εργαστεί. Αντί αυτών φαίνεται ότι στη β. Ελλάδα, λόγω του παρωχημένου συστήματος μετάκλησης του Κώδικα Μετανάστευσης, το εργατικό δυναμικό αποτελείται σε μεγάλο βαθμό από πολίτες Αλβανίας, οι οποίοι εισέρχονται βάσει του κώδικα Σέγκεν για ένα τρίμηνο στη χώρα ως τουρίστες, χωρίς πρόσβαση στην αγορά εργασίας, ήτοι εργαζομένων άτυπα. Παρ’ όλα αυτά, το υπουργείο φαίνεται να προσανατολίζεται σε
επιλεκτικό άνοιγμα των συνόρων με την Αλβανία για αυτή την ιδιότυπη κατηγορία τουριστών-αγρεργατών που παραμένουν αδήλωτοι. Στη νότια Ελλάδα, φαίνεται ότι οι εργοδότες, για λογιστικούς λόγους, εντάσσουν κατά μέσο όρο μόνο έναν στους είκοσι εργάτες γης στο υβριδικό σύστημα του άρ. 13α ν. 4251/2014, το οποίο προβλέπει κατ’ εξαίρεση εργασία παράτυπων μεταναστών στην αγροτική οικονομία για χρονικό διάστημα έξι μηνών. Παρά το γεγονός ότι από την εισαγωγή του το 2016 μέχρι σήμερα το σύστημα αυτό έχει αποτύχει πλήρως να ρυθμίσει την απασχόληση των παράνομα διαμενόντων πολιτών τρίτων χωρών στην αγροτική οικονομία, πρόσφατη πνπ εμμένει στη λογική της παρανομιμότητας (νόμιμη απασχόληση,μη νόμιμη διαμονή), η οποία αντίκειται σε πλήθος κοινοτικών οδηγιών ( employer sanction directive, single permit directive) και νομιμοποιεί την de facto εξάρτηση του εργάτη γης από τον εργοδότη του, υπό την ανοχή των αστυνομικών αρχών (κατάσταση που οδήγησε στην καταδίκη της χώρας από το Ευρωπαικό δικαστήριο στην υπόθεση της Μανωλάδας).
Με βάση τα ανωτέρω, μια μέχρι πρότινος αόρατη κατηγορία αδήλωτης εργασίας μεταναστών στην αγροτική οικονομία, φαίνεται να βγαίνει στο προσκήνιο. Οι συγκεκριμένοι εργάζονται εδώ και χρόνια άτυπα, χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα και χωρίς κανένα προστατευτικό-κοινωνικοασφαλιστικό δίχτυ. Στη χώρα μας η νομιμοποίηση της διαμονής κάποιων δεκάδων εξ αυτών βασίστηκε σε τυχαία γεγονότα του πρόσφατου παρελθόντος που εμπίπτουν στο ποινικό δίκαιο (πυροβολισμοί 35 μεταναστών στην μανωλάδα Απρίλιος του 2013, πυρκαγιά σε οικισμό 289 μεταναστών στη μανωλάδα των ιούνιο του 2018) και τους χορηγήθηκε άδεια διαμονής είτε ως θύματα εμπορίας ανθρώπων για τον σκοπό τη εργασιακής εκμετάλλευσης (άρ. 323Α πκ),είτε ως θύματα ιδιαίτερα καταχρηστικών όρων εργασίας (άρ. 88,89 ν, 4052/2012), διαδικασιών δηλ που εξαρτώνται από την εμπλοκή του εισαγγελέα και την άσκηση ποινικής δίωξης εις βάρος εργοδοτών και όχι από παρεμβάσεις της ρυθμιστικής διοίκησης
Οι εργαζόμενοι στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις από τις οποίες εξαρτάται η τροφοδοσία τροφίμων είναι από τους πιο ευάλωτους στις επιπτώσεις στην υγεία λόγω του κορονοιού Καλούνται να παραμείνουν στη δουλειά, παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι δεν έχουν πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη και πολλοί λαμβάνουν λίγη ή καθόλου καθοδήγηση σχετικά με το πώς να παραμείνουν ασφαλείς κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Οι συνθήκες εργασίας και διαβίωσης των αγρεργατών (συχνά σε στέγη που παρέχεται από εργοδότες) και οι εργοδότες ενδέχεται να μην παρέχουν πρόσβαση σε γάντια ή σαπούνι και νερό, παρά το γεγονός ότι βρίσκονται σε στενή επαφή με άλλους.
Η πανδημία «έχει τραβήξει την κουρτίνα» στο σύστημα εφοδιασμού τροφίμων και τις χιλιάδες των εργαζομένων πίσω από αυτό. Η απασχόληση στην αγροτική οικονομία πέραν των προβλημάτων που συνδέονται με το χαρακτήρα της ως ευέλικτη μορφή εργασίας, χαρακτηρίζεται διαχρονικά από ισχνή συλλογική οργάνωση, εξαιρέσεις από παγιωμένες ρυθμίσεις της εργατικής νομοθεσίας και ελλιπές θεσμικό πλαίσιο για την πραγματοποίηση ελέγχων από την επιθεώρηση εργασίας. Ο κορονοιός έχει καταστήσει σαφές ότι ορισμένες από τις κοινωνικές και οικονομικές δομές που έχουν στηρίξει την καθημερινή ζωή για δεκαετίες θα μπορούσαν να καταρρεύσουν κάτω από το πρόσθετο βάρος μιας υγειονομικής κρίσης. Οι εργαζόμενοι στα αγροκτήματα και τα τρόφιμα ήταν υπερβολικά υποαμειβόμενοι και μη προστατευμένοι, πριν το COVID-19
Η προστασία έναντι της πανδημίας των εργαζομένων σε τρόφιμα πρέπει να αποτελέσει προηγούμενο
Τα θεμελιώδη δικαιώματα των εργαζομένων στην αγροτική οικονομία, όπως η δίκαιη αμοιβή, η αμοιβόμενη άδεια ασθενείας και οι ασφαλείς συνθήκες εργασίας – πράγματα που παρέχονται σε πολλούς εργαζόμενους σε άλλους τομείς, και τα οποία οι περισσότεροι από εμάς θεωρούμε δεδομένα, δεν εξασφαλίζονται νομικά στην περίπτωσή τους. Τέτοιες διατάξεις είναι ζωτικής σημασίας για την προστασία της δημόσιας υγείας και της ασφάλειας. Η αυξανόμενη παγκόσμια πανδημία καθιστά γρήγορα σαφές πόσο εύθραυστο και δυσλειτουργικό είναι το σύστημα διατροφής μας και πόσο επικίνδυνο είναι αυτό για όλους μας. Καθώς εκατομμύρια από εμάς αναρωτιούνται για πόσο καιρό θα πρέπει να μείνουμε απομονωμένοι και πώς θα διατηρήσουμε τη διατροφή μας, η χώρα μας αντιμετωπίζει μια κρίσιμη ευκαιρία να αλλάξει τη φύση αυτού του συστήματος μια για πάντα, καθώς η συλλογική μας ευημερία δεν εξαρτάται από τη συστηματική εκμετάλλευση της εργασίας οικονομικά εξαθλιωμένων πληθυσμών στις «Μανωλάδες». Το «υγειονομικό διαβατήριο» αυτής της κατηγορίας πολιτών τρίτων χωρών είναι ένα μόνιμο και νόμιμο σχήμα εργατών γης που θα τους μετέτρεπε από ξένους χωρίς χαρτιά σε ισότιμους πολίτες-συμμετόχους στην επανεκκίνηση της αγροτικής οικονομίας.
Ο Βασίλης Κερασιώτης είναι δικηγόρος αθηνών παρ αρείω πάγω και νομικός παραστάτης των μεταναστών στην υπόθεση της Μανωλάδας στο ευρωπαικό δικαστήριο δικαιωμάτων ανθρώπου.
1 https://nypost.com/2020/04/22/trumps-immigration-ban-excludes-temporary-workers/
4 https://www.sofokleousin.gr/ti-perilamvanei-i-pnp-gia-tin-agrotiki-oikonomia
5 https://g2red.org/el/report-on-the-situation-at-manolada-march-2020/
Πηγή: thepressproject.gr
