Σε υποβάθμιση των υπηρεσιών στέγασης αλλά και σε περικοπές προσωπικού στους υποστηρικτικούς φορείς οδηγούν οι περικοπές στο κόστος του προγράμματος ● Ανησυχίες προκαλεί η μεταβίβαση της διαχείρισης από την Υπατη Αρμοστεία στο υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου.
Ασφυκτικός περιορισμός του κόστους, αύξηση του μέγιστου αριθμού φιλοξενούμενων προσφύγων και μεταναστών ανά κατοικία, δραματική μείωση ζωτικών υποστηρικτικών υπηρεσιών και προσωπικού, εκβιαστική και εκτός νόμου έξωση από τις δομές: καθώς η διαχείριση του εμβληματικού προγράμματος φιλοξενίας προσφύγων σε διαμερίσματα στον αστικό ιστό περνά σταδιακά από την Υπατη Αρμοστεία στο υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, είναι ορατός ο κίνδυνος να μετατραπεί σε άλλη μια επώδυνη, τραυματική εμπειρία για χιλιάδες ευάλωτους πρόσφυγες και μετανάστες, για τους φορείς που τους πλαισιώνουν και για χιλιάδες εργαζόμενους που είτε χάνουν τη δουλειά τους είτε αναγκάζονται να εργαστούν σε ασφυκτικές συνθήκες.
Η πραγματικότητα αποδεικνύεται πολύ διαφορετική από ό,τι άφηνε να διαφανεί ο πανηγυρικός τόνος στην εκδήλωση για την υπογραφή της τριμερούς συμφωνίας για το πρόγραμμα ESTIA II-2020 μεταξύ του υπουργείου, της Υπατης Αρμοστείας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις 15 Ιουλίου. Η συμφωνία, αποτέλεσμα συζητήσεων μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων οι οποίες κρατούν από το 2018, δίνει σταδιακά στο υπουργείο την πλήρη διαχείριση του προγράμματος, ύστερα από ένα μεταβατικό στάδιο από τον Ιούνιο μέχρι το τέλος του έτους. Η μετάβαση της διαχείρισης των πρώτων 12.000 θέσεων φιλοξενίας από τις περίπου 25.500 έχει προγραμματιστεί να ολοκληρωθεί την 1η Σεπτεμβρίου, αν και σήμερα, τρεις εβδομάδες πριν, όλα φαίνεται να βρίσκονται στον αέρα.
«Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που θα ενδυναμώσει το εθνικό σύστημα υποδοχής και θα συμβάλει στην καλύτερη οργάνωσή του», σημείωνε το δελτίο Τύπου του υπουργείου. Και ο υπουργός Νότης Μηταράκης εξηγούσε πως στόχος είναι η αύξηση των θέσεων από 25.500 σε 40.000 το 2021, ώστε να επιτευχθεί αποσυμφόρηση των νησιών και να μειωθεί ο αριθμός των δομών στην ενδοχώρα, ενώ επισήμαινε τον στόχο της αποϊδρυματοποίησης των αναγνωρισμένων προσφύγων ώστε να ενσωματωθούν με ασφάλεια στην ελληνική κοινωνία.
Οι πιο προσεκτικοί θα παρατήρησαν ωστόσο τον επιφυλακτικό τόνο των δηλώσεων του επικεφαλής της Υπατης Αρμοστείας, Φιλίπ Λεκλέρκ. «Χαιρετίζουμε τις προσπάθειες και τη δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης για την ανάληψη της διαχείρισης του προγράμματος […] H Υ.Α. πιστεύει ότι οι ελληνικές αρχές θα τηρήσουν τη δέσμευσή τους […] Η χώρα δεν αντέχει να διακινδυνεύσει να χάσει θέσεις στέγασης και να αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο χιλιάδες ευάλωτοι αιτούντες άσυλο να βρεθούν χωρίς διαμονή και υποστηρικτικές υπηρεσίες», σημείωνε. Η γνωστή διπλωματική γλώσσα του διεθνούς οργανισμού δεν τον εμπόδισε να γίνει συγκεκριμένος: «Η Υπατη Αρμοστεία όμως ανησυχεί για τον πιθανό αντίκτυπο που μπορεί να έχει η σημαντική μείωση της χρηματοδότησης του νέου προγράμματος τόσο στην ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών όσο και στη δυνατότητα των εταίρων να ανταποκριθούν και να εκπληρώσουν τις προβλεπόμενες προδιαγραφές».
Η λέξη ανησυχία είναι μάλλον αδύναμη για να περιγράψει την αρχική αντίδραση των φορέων μετά την αιφνιδιαστική ανακοίνωση των προδιαγραφών και των όρων συμμετοχής στο νέο πρόγραμμα εκ μέρους του υπουργείου. Παρά τις διαβεβαιώσεις ότι θα διατηρηθούν τα βασικά χαρακτηριστικά και θα διασφαλιστεί η απρόσκοπτη συνέχεια του προγράμματος, όσα ακούστηκαν σε ενημερωτική συνάντηση του υπουργείου στις 15 Ιουνίου, μία μέρα πριν από τη δημοσίευση της πρόσκλησης συμμετοχής και της ΚΥΑ, προκάλεσαν σοκ στους εμπλεκόμενους φορείς και αίσθημα ματαίωσης.
«Το υπουργείο ξεκαθάρισε ότι βλέπει το πρόγραμμα ως πρόγραμμα στέγασης και όχι υποστήριξης των ανθρώπων. Αλλά δεν μπορούμε να αρκεστούμε στον ρόλο του ξενοδόχου. Οι θέσεις του ESTIA προορίζονται κατά προτεραιότητα για τους πιο ευάλωτους – αυτό σημαίνει ανθρώπους με προβλήματα υγείας, με αναπηρία, με ψυχικές και νοητικές ασθένειες, ανθρώπους που χρειάζονται συνεχή υποστήριξη σε διαφορετικά επίπεδα, προκειμένου να είναι λειτουργικοί και να ζήσουν αρμονικά και χωρίς προβλήματα σε μια γειτονιά. Το νέο πρόγραμμα είναι καταστροφικό, συνθλίβει ό,τι παλεύαμε για χρόνια», λέει στην «Εφ.Συν.» εργαζόμενη σε οργάνωση με μεγάλη εμπειρία στο ESTIA.
Συνοδευτικές υπηρεσίες
Η πρόσκληση συμμετοχής και η ΚΥΑ προβλέπουν βέβαια την παροχή συνοδευτικών υποστηρικτικών υπηρεσιών – συνοδεία των ωφελούμενων στις υπηρεσίες, ενημέρωση, συμβουλευτική και υποστήριξη για γραφειοκρατικές ενέργειες, διερμηνεία, ψυχοκοινωνική υποστήριξη, ένα βασικό πλαίσιο υποστήριξης ιδιαίτερα ευάλωτων ανθρώπων, προκειμένου να σταθούν στα πόδια τους σε μια άγνωστη χώρα. Ωστόσο, το νέο πρόγραμμα μειώνει σημαντικά τον ελάχιστο αριθμό εξειδικευμένου προσωπικού αναλογικά με τον αριθμό των ωφελούμενων. Ενδεικτικά, προβλέπονται κατ’ ελάχιστον: ένας κοινωνικός λειτουργός ή ψυχολόγος για 200 ωφελούμενους, ένας κοινωνικός επιστήμονας για 100 ωφελούμενους, ένας διερμηνέας ή πολιτιστικός διαμεσολαβητής για 150 ωφελούμενους, ένας επόπτης στέγασης ανά 200 θέσεις. Εργαζόμενοι με εμπειρία στο πεδίο σημειώνουν ότι οι νέες αναλογίες οδηγούν σε περικοπή έως και του μισού προσωπικού και καθιστούν μη βιώσιμη την υποστήριξη των ανθρώπων ή τη δυσχεραίνουν σημαντικά.
Οι ελάχιστες απαιτήσεις προσωπικού δεν θα είχαν μεγάλη σημασία, αν υπήρχε η δυνατότητα να αυξηθεί ο πραγματικός αριθμός ανάλογα με τις ανάγκες. Ομως αυτό δεν συμβαίνει, καθώς το κόστος του προγράμματος έχει συμπιεστεί ασφυκτικά.
Ο υπολογισμός της συνολικής χρηματοδότησης βασίζεται στη μέθοδο του μοναδιαίου κόστους: για κάθε θέση φιλοξενίας ορίζεται μέγιστο όριο, ανάλογα με την περιοχή και το μέγεθος της δομής φιλοξενίας, αν πρόκειται δηλαδή για διαμέρισμα, για κτίριο δυναμικότητας μέχρι 20 θέσεις ή για κτίριο μεγαλύτερης δυναμικότητας. Καθώς το ύψος του ενοικίου και του κόστους ζωής διαφέρει ανά την Ελλάδα, το μοναδιαίο κόστος είναι διαφορετικό ανά περιφέρεια, χωρίς όμως να αντικατοπτρίζει τις διαφορές κόστους ενοικίων και ζωής στο εσωτερικό μιας περιφέρειας, για παράδειγμα εντός ή εκτός αστικού ιστού.
Ενδεικτικά, το μοναδιαίο κόστος ενός υφιστάμενου διαμερίσματος για φορείς με επιλέξιμο ΦΠΑ ορίζεται στα 6,19 ευρώ στην Αττική, 5,65 ευρώ στην Κεντρική Μακεδονία, 7,01 ευρώ στην Ηπειρο, 6,29 ευρώ στην Κρήτη και 5,94 ευρώ στην Πελοπόννησο. Παραμένει άγνωστο πώς κατέληξε το υπουργείο στο μοναδιαίο κόστος. Παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις για δημοσιοποίηση της σχετικής μελέτης, το υπουργείο την κρατά κρυφή.
Παραμένει άγνωστο αν ο περιορισμός του κόστους αποτελεί πρωτοβουλία του υπουργείου ή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που χρηματοδοτεί εξ ολοκλήρου το πρόγραμμα. Οι συμμετέχοντες στη συνάντηση της 15ης Ιουνίου άκουγαν για αρκετή ώρα τους εκπροσώπους της Επιτροπής και του υπουργείου να ερίζουν και να προσπαθούν να ρίξουν την ευθύνη ο ένας στον άλλο.
Τα στοιχεία του πραγματικού υφιστάμενου κόστους που έθεσαν υπόψη του υπουργείου οι οργανώσεις δείχνουν πάντως ότι οι περικοπές κυμαίνονται από 20% μέχρι 40%. «Το πραγματικό υφιστάμενο μοναδιαίο κόστος κυμαινόταν μέχρι τώρα για τους φορείς από 8,6 ευρώ έως και 10,7 ευρώ. Το μοναδιαίο κόστος που ορίζει το υπουργείο είναι τόσο εξευτελιστικά μικρό που στην πράξη δεν υπάρχει περιθώριο ούτε για να τηρηθούν οι αναφερόμενες ελάχιστες αναλογίες προσωπικού. Για να μπορέσει να υλοποιήσει το έργο ένας φορέας στις ελάχιστες απαιτήσεις του, γεγονός που σημαίνει περικοπές στο προσωπικό, θα πρέπει να κάνει επιπλέον οριζόντιες περικοπές μισθών», σημειώνουν εργαζόμενοι σε οργανώσεις.
Και εκφράζουν φόβους για υποβάθμιση όχι μόνο των υποστηρικτικών υπηρεσιών, αλλά και των συνθηκών στέγασης. Οι προδιαγραφές επιτρέπουν τη φιλοξενία 6 ατόμων όχι ανά διαμέρισμα, όπως συνέβαινε μέχρι τώρα, αλλά ανά «μονάδα ύπνου». Σε κάθε υπνοδωμάτιο θα μπορούσαν δηλαδή να φιλοξενηθούν 6 άτομα. Ουσιαστικά, ο μόνος περιορισμός είναι να αντιστοιχούν σε κάθε μπάνιο 8 φιλοξενούμενοι. Αυτό σημαίνει ότι σε διαμέρισμα με δύο μπάνια μπορούν να φιλοξενηθούν 16 άτομα.
Υπήρξαν και άλλα ζητήματα που έθεσαν επανειλημμένα οι οργανώσεις στο υπουργείο, σε κοινή επιστολή τους ή σε κατ’ ιδίαν επικοινωνία. Ορισμένες υπηρεσίες του υπουργείου ενημέρωναν ότι η δαπάνη για ρεύμα, νερό και θέρμανση δεν πρέπει να ξεπερνά το 30% του ενοικίου, ποσοστό πολύ μικρότερο από τις πραγματικές ανάγκες κατανάλωσης. Το υπουργείο δεσμεύτηκε για την άρση του συγκεκριμένου όρου, όπως και έπραξε.
Δαπάνες λειτουργίας
Αντιθέτως, δεν φαίνεται να έχει τηρήσει τη δέσμευση ότι θα άρει τους περιορισμούς στη χρηματοδότηση της δαπάνης λειτουργίας του γραφείου των οργανώσεων (ενοίκιο, λειτουργικά έξοδα, μισθοδοσία διαχειριστικής ομάδας κ.λπ.), οι οποίες θεωρούνται έμμεσες δαπάνες και καλύπτονται σε πολύ μικρό ποσοστό. Οι περιορισμοί δεν περιλαμβάνονται στη διορθωτική ΚΥΑ που βγήκε στις 16 Ιουλίου, παραμένουν όμως στην τροποποιημένη πρόσκληση συμμετοχής που βγήκε την ίδια ημερομηνία.
Οι εργαζόμενοι επισημαίνουν επίσης ότι δεν έχει συνυπολογιστεί η χρηματοδότηση του κόστους ολοκλήρωσης του προγράμματος σε περίπτωση μη συμμετοχής στο νέο πρόγραμμα – κόστος διόλου ευκαταφρόνητο, καθώς περιλαμβάνει την επιδιόρθωση και συντήρηση των ακινήτων και την αποπληρωμή λογαριασμών. Το γεγονός αυτό κάνει τα πράγματα πιο ασαφή, τη στιγμή που, όπως καταγγέλλουν εργαζόμενοι, οι οργανώσεις πιέστηκαν να δηλώσουν την πρόθεση συμμετοχής στο νέο πρόγραμμα στις 20 Ιουλίου, πολύ νωρίτερα από την προβλεπόμενη προθεσμία στις 30 Σεπτεμβρίου, χωρίς να γνωρίζουν τι θα συμβεί με τις δομές που διαχειρίζονται σε περίπτωση που δεν συμμετάσχουν.
Δεν ακολούθησαν τον ίδιο δρόμο όλες οι οργανώσεις και οι φορείς. Κάποιες αποφάσισαν να μη συμμετάσχουν στο νέο πρόγραμμα, άλλες αποφάσισαν να συνεχίσουν τη συμμετοχή τους σε ορισμένες μόνο περιοχές, άλλες συμμετέχουν προσπαθώντας να προσαρμοστούν στις υπέρογκες απαιτήσεις και τηρώντας στάση αναμονής. «Περιμένουμε να δούμε πώς θα εφαρμοστεί το πρόγραμμα. Το υπουργείο έχει δείξει ότι έχει αντίληψη των προβλημάτων. Μένει να φανεί αν θα μπορέσει να τα διαχειριστεί», επισημαίνουν μέλη οργανώσεων.
Σύμφωνα με πληροφορίες από αυτήκοους μάρτυρες, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου διαμήνυσε στα μέσα Ιουλίου στους φορείς ότι, αν δεν συμμετάσχουν, το υπουργείο θα αναγκαστεί να απευθυνθεί σε επιχειρηματίες. Πράγματι, στην τροποποιημένη πρόσκληση που δημοσιεύτηκε την επομένη δίνεται η δυνατότητα να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου. Ορισμένοι εκτιμούν ότι ανοίγει το πεδίο για τη συμμετοχή μεγάλων εταιρειών του real estate, που θα αναλάβουν τη στέγαση, ίσως σε συνεργασία με οργανώσεις που θα αναλάβουν τις υπηρεσίες υποστήριξης. Το βέβαιο είναι ότι το εμβληματικό πρόγραμμα υποδοχής και φιλοξενίας ευάλωτων προσφύγων αλλάζει χαρακτήρα και εκφράζονται φόβοι για ανυπολόγιστες επιπτώσεις στην ποιότητα των υπηρεσιών, στην προστασία των προσφύγων και στους εργαζόμενους στο πρόγραμμα.
«Ο περιορισμός του κόστους είναι πρόσκαιρος. Η μείωση του κόστους σήμερα θα σημάνει αργότερα μεγαλύτερο κόστος, τόσο άμεσο όσο και έμμεσο, καθώς θα πολλαπλασιαστούν οι ευάλωτοι και οι ανάγκες τους και θα προκύψουν προβλήματα στις τοπικές κοινωνίες, τα οποία θα χρειαστεί να αντιμετωπιστούν. Αντιθέτως, όποιος εντάσσεται μειώνει το κοινωνικό κόστος και επενδύει στην πραγματική οικονομία. Η ένταξη είναι δυναμική διαδικασία. Στην αρχή επενδύεις πολλά αλλά υπάρχει μάξιμουμ ανταπόδοση», σημειώνει στέλεχος οργάνωσης με μεγάλη εμπειρία σε ζητήματα κοινωνικής ένταξης.
Εκβιασμός για τις εξώσεις
Σημείο τριβής μεταξύ υπουργείου και φορέων αποτελεί το ζήτημα της έξωσης των αναγνωρισμένων προσφύγων από τα διαμερίσματα του προγράμματος ESTIA έναν μήνα μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας ασύλου. Οχι μόνο επειδή παραμένουν τα γραφειοκρατικά προβλήματα που εμποδίζουν την πρόσβαση των προσφύγων στο ενταξιακό πρόγραμμα HELIOS, γεγονός που έχει οδηγήσει ολόκληρες οικογένειες να ζουν άστεγες και σε κατάσταση ένδειας στην πλατεία Βικτωρίας και αλλού. Αλλά και επειδή το υπουργείο προσπαθεί να μετακυλήσει την ευθύνη της έξωσης στις οργανώσεις, επιχειρώντας έναν στυγνό εκβιασμό. Το πρόγραμμα ESTIA II ορίζει ότι παύει η χρηματοδότηση της θέσης σε περίπτωση παραμονής φιλοξενούμενου μετά την πάροδο των 30 ημερών και οι δαπάνες βαρύνουν στο εξής τις οργανώσεις.
Πρόκειται για στυγνό εκβιασμό και επίδειξη πυγμής εκτός πλαισίου νομιμότητας. Οι οργανώσεις επισημαίνουν, επικαλούμενες και γνωμοδοτήσεις κατά τόπους εισαγγελικών αρχών, ότι δεν έχουν τη δυνατότητα να απομακρύνουν τους πρόσφυγες, παρά μόνο προσφεύγοντας στη νομική διαδικασία της έξωσης. Αλλά η διαδικασία αυτή μπορεί να κρατήσει μέχρι και 1,5 χρόνο. Στις επισημάνσεις αυτές, ο υπουργός Νότης Μηταράκης αντιπρότεινε, σύμφωνα με αυτήκοους μάρτυρες, να εφαρμόσουν οι οργανώσεις τις διατάξεις για τη διατάραξη της κοινής ειρήνης! Πάλι καλά που δεν επικαλέστηκε κάποιες απροσδιόριστες διατάξεις για τον κορονοϊό, όπως το κάνει για να επιβάλει μέτρα περιορισμού στις προσφυγικές δομές για πέντε συνεχόμενους μήνες, επιδεικνύοντας τη γνωστή προκλητική περιφρόνηση της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου προς τη νομιμότητα.
Πηγή:efsyn.gr
