Ντίνα Δασκαλοπούλου
Επί εννιά μήνες οι χαλυβουργοί, πριν από 10 χρόνια, δίδασκαν πώς ξεκινά ένας αγώνας, πώς κλιμακώνεται, πώς διαχέεται σε μια κοινωνία, πώς χτίζει γέφυρες αλληλεγγύης με άλλους εργασιακούς χώρους, πώς διεθνοποιείται, πώς αντιστέκεται στις πιέσεις. ● Στις σελίδες του βιβλίου «273+ μέρες απεργίας, ο ιστορικός αγώνας των χαλυβουργών» (εκδόσεις Διεθνές Βήμα) ζωντανεύει σελίδα με τη σελίδα, ώρα με την ώρα το χρονικό μιας ζοφερής αλλά και μαγικής εποχής: με τα μνημόνια ο κόσμος όπως τον ξέραμε κατέρρεε, αλλά ο ορίζοντας της προσδοκίας ξάνοιγε συνεχώς.
Ηταν ένας παράξενος χειμώνας εκείνος του 2011, όσο παράξενος μας φάνηκε κι ετούτος ο χειμώνας της πανδημίας. Ο κόσμος πάλι κατέρρεε, αλλά αλλιώς. Δεν τα λέω ως εισαγωγή για όλους εμάς που τα ζήσαμε, τα λέω για όλους εσάς που διαβάζετε τώρα και μπορεί τότε να ήσασταν παιδιά κι έφηβοι – κάτι θα έχετε ψυχανεμιστεί, αλλά σίγουρα δεν μπορεί να θυμάστε με λεπτομέρειες.
Τα λέω επίσης γιατί με έναν θαυμαστό τρόπο αυτό το βιβλίο για το οποίο γράφω αγκαλιάζεται από εσάς που δεν θυμάστε ίσως λεπτομέρειες. Γιατί αυτό δεν είναι απλώς ένα βιβλίο, είναι ένα ντοκιμαντέρ τυπωμένο στο χαρτί, είναι η συμπυκνωμένη πείρα ενός ιστορικού αγώνα, είναι, πιο πολύ από όλα, ένα εργαλείο για τους σεισμούς που μέλλονται να ‘ρθουν, ένα όπλο για τις μάχες τού αύριο και ένα σινιάλο για την ανασύνταξη του εργατικού κινήματος.
Εκείνο τον παράξενο χειμώνα του 2011 η χώρα κατέρρεε. Οι δανειστές διέλυαν την οικονομία και το εργατικό δίκαιο και μας έλεγαν «δεν υπάρχει άλλος δρόμος». Οι εργοδότες απέλυαν κι έκοβαν τους μισθούς και μας έλεγαν «δεν υπάρχει άλλος δρόμος». Οι πολιτικοί συναινούσαν στον ομαδικό ακρωτηριασμό μας και μας έλεγαν «δεν υπάρχει άλλος δρόμος». Και τότε, μέσα σε αυτό το πυκνό σκοτάδι που απλωνόταν παντού, μερικές δεκάδες εργάτες μάς έδειξαν τον δρόμο. «Χωρίς εσένα γρανάζι δεν γυρνά, εργάτη μπορείς χωρίς αφεντικά» – το δικό τους σύνθημα έγινε το σύνθημά μας, η δική τους απεργία έγινε και δικός μας αγώνας.
Επί εννιά μήνες οι χαλυβουργοί μάς δίδασκαν πώς ξεκινά ένας αγώνας, πώς κλιμακώνεται, πώς διαχέεται σε μια κοινωνία, πώς χτίζει γέφυρες αλληλεγγύης με άλλους εργασιακούς χώρους, πώς διεθνοποιείται, πώς αντιστέκεται στις πιέσεις, πώς στέκεται απέναντι στην εργοδοσία, τα ΜΑΤ, την αστική δικαιοσύνη, τους απεργοσπάστες. Τότε, στο τελευταίο ρεπορτάζ που είχα κάνει για το «Εψιλον» της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας», πριν η εφημερίδα ξεκινήσει τον δικό της πολύμηνο απεργιακό αγώνα, ένας από τους εργάτες στην πύλη του εργοστασίου μού είχε πει: «Ο χαλυβουργός δένει το ατσάλι στους 70 βαθμούς Κελσίου. Μέσα στη φωτιά γίνεσαι σκληρός και αποφασισμένος: σκληρός στη μάχη και αποφασισμένος δίπλα στον συνάδελφό σου. Γιατί κάθε μέρα τον θάνατο τον αντιμετωπίζετε δίπλα δίπλα». Σκληροί και αποφασισμένοι ήταν εκείνοι οι εργάτες που άντεξαν εννιά ολόκληρους μήνες.
Στις 12 Οκτωβρίου του 2011 τα στελέχη της Χαλυβουργίας παρουσίασαν στους εργάτες το μπίζνες-πλαν για την επιβίωση της εταιρείας: πεντάωρη και πενθήμερη εργασία με 40% μείωση αποδοχών ή απολύσεις 180 εργαζομένων σε σύνολο 378. Οι εργάτες έκαναν γενική συνέλευση: «Εσείς ζητάτε υποταγή, εμείς δεν το δεχόμαστε». Στις 31 Οκτωβρίου η πρώτη απόλυση θυροκολλήθηκε έξω από το σπίτι ενός εργάτη, ενώ ώς το βράδυ είχαν απολυθεί άλλοι 18. Οταν ανακοινώθηκε η πρώτη απόλυση, μέσα σε 15 λεπτά 400 εργάτες ήταν μαζεμένοι στην πύλη.
Την επομένη απολύθηκαν άλλοι 16. Η εταιρεία πρότεινε άμεση ανάκληση των απολύσεων υπό την προϋπόθεση να αποδεχτούν οι εργαζόμενοι είτε εκ περιτροπής απασχόληση για τρεις μήνες είτε μερική απασχόληση (πεντάωρη) για το ίδιο διάστημα. Στα εργοστάσια της περιοχής η τρομοκρατία είναι πια απροκάλυπτη: παντού οι εργάτες εκβιάζονται να αποδεχτούν μισθούς μέχρι 500 ευρώ ή να πάρουν την άγουσα. Οι εργάτες αποφασίζουν απεργία μέχρις εσχάτων.
«Μας λένε ότι θα χρεοκοπήσει η χώρα αν ξεσηκωθούμε. Δηλαδή να χρεοκοπήσουμε εμείς για να σωθεί η εταιρεία, να πεθάνουμε εμείς για να ζήσει η χώρα; Η εταιρεία είναι οι εργάτες, η χώρα είναι οι άνθρωποι. Οχι, ρε φίλε, θα ζήσουμε. Κι η τσιμινιέρα θα ανάψει μόνο αν νικήσουμε, με ψηλά το κεφάλι», μου έλεγαν οι εργάτες τότε. Σήμερα, 10 ολόκληρα χρόνια μετά, συναντιόμαστε ξανά με τον χαλυβουργό Παναγιώτη Κατσαρό και τη Σοφία Ροδίτη, που τότε οργάνωνε την αλληλεγγύη των γυναικών. Οι δυο τους μαζί με τον Νάσο Παυλάκη και τον Βασίλη Σταυρόπουλο επιχείρησαν να κλείσουν έναν αγώνα που φώτισε τις ζωές τους και τις ζωές μας στις 384 σελίδες ενός βιβλίου.
Αρχείο
Δεν ήταν απλή περιπέτεια η συγγραφή του. Χρειάστηκαν δεκάδες ώρες μαγνητοφωνημένων συζητήσεων κι ακόμα περισσότερες για να οργανώσουν το αρχείο που είχαν κρατήσει από εκείνη την εποχή – μόνο τα ψηφίσματα αλληλεγγύης στους χαλυβουργούς που έφταναν από σωματεία από όλο τον κόσμο ήταν 8.000. Αλλά ήταν μια περιπέτεια συναρπαστική σε κάθε περίπτωση – και περισσότερο ίσως που απέναντί τους δεν είχαν επαγγελματίες της συγγραφής, αλλά τρεις μάχιμους επίσης στον συνδικαλισμό εργαζόμενους που υπέβαλλαν τις ερωτήσεις, τον Μπάμπη Μισαηλίδη, τη Μαρία Πλέσσα και τη Νατάσα Τερλεξή, που συμμετέχουν στη συντακτική ομάδα του «Διεθνούς Βήματος», του εκδοτικού οίκου που εκδίδει «μαρξιστικά βιβλία για τους αγωνιστές τού σήμερα».
Γνωρίστηκαν στην πύλη της Χαλυβουργίας, «εκεί όπου συναντιόντουσαν όλοι οι άνθρωποι που αγωνίζονταν τότε», όπως θυμάται η Νατάσα. Εζησαν και οι 7 από άλλη θέση τον ίδιο αγώνα και από το 2018 τούς μπήκε η ιδέα πως έπρεπε να αποτυπωθεί σε ένα βιβλίο. «Σκεφτόμασταν τι θα ήθελε να ξέρει ένας άνθρωπος σήμερα για όλα αυτά», μας λέει η Σοφία και ο Παναγιώτης συμπληρώνει: «Φυσικά κανένας αγώνας δεν μοιάζει με κάποιον άλλο, ο καθένας έχει τα δικά του χαρακτηριστικά. Ωστόσο, υπάρχει μια συσσωρευμένη γνώση, μια πείρα από τον αγώνα των χαλυβουργών που θα χρειαστεί και σε άλλους εργαζόμενους, όπως κι εμείς μάθαμε από τους αγώνες άλλων απεργών, όπως οι ανθρακωρύχοι στην Αγγλία. Υπό αυτή την έννοια, τίποτα δεν είναι ίδιο, αλλά οι επιθέσεις στους εργαζόμενους επαναλαμβάνονται – δείτε τι γίνεται τώρα με το 8ωρο και τις υπερωρίες. Ο,τι έχουν κατακτήσει οι εργαζόμενοι κοιτάνε τα αφεντικά να τους πάρουν πίσω και με το παραπάνω. Γι’ αυτό το βιβλίο είναι επίκαιρο: αν δεν κατανοήσουμε τι πρέπει να κάνουμε, συνεχώς θα τρώμε σφαλιάρες. Αλλωστε, πάντα ίδιες είναι οι συμπεριφορές των ανθρώπων, από τη μια οι ρουφιάνοι, από την άλλη οι εργάτες».
Στις σελίδες του βιβλίου ζωντανεύει σελίδα με τη σελίδα, ώρα με την ώρα το χρονικό μιας ζοφερής αλλά και μαγικής εποχής: με τα μνημόνια ο κόσμος όπως τον ξέραμε κατέρρεε, αλλά ο ορίζοντας της προσδοκίας ξάνοιγε συνεχώς. Την ώρα που χάναμε τα πάντα, έμοιαζαν όλα δυνατά. Οι εργάτες της Χαλυβουργίας μάς έδειχναν έναν δρόμο. Κατ’ αρχάς τα μέλη του Δ.Σ. του σωματείου δεν έμοιαζαν διόλου με τους επαγγελματίες συνδικαλιστές καριέρας – «ήμασταν μαζί, καιγόμασταν μαζί στα καμίνια, γι’ αυτό μας εμπιστεύονταν».
Επειτα, το σωματείο τους λεγόταν «Ενότητα» και το εννοούσαν με κάθε τρόπο: ενότητα μεταξύ τους, ενότητα με τα άλλα εργοστάσια, ενότητα με την τοπική και ολόκληρη την κοινωνία, ενότητα με όποιον έφτανε αλληλέγγυος στο εργοστάσιο, ανεξάρτητα από το σε ποιον πολιτικό χώρο αναφερόταν. Ζωντάνευαν μπροστά στα έκπληκτα μάτια μας οι λαμπρότερες παραδόσεις του εργατικού κινήματος: η οργάνωση της αλληλεγγύης που δεν άφησε κανέναν απεργό να πεινάσει, η περιφρούρηση, η αντίσταση στα ΜΑΤ που επιστράτευσε η κυβέρνηση εναντίον τους, η στάση τους στα δικαστήρια.
Μνημόνια
«Θέλαμε να διαβάσουν το βιβλίο και άνθρωποι που δεν έχουν σχέση με το ταξικό κίνημα, που δεν ξέρουν τι είναι μια γενική συνέλευση, που βλέπουν απεργούς στον δρόμο και ίσως δεν καταλαβαίνουν γιατί φωνάζουν», μας λέει η Σοφία. Και όντως το βιβλίο είναι γραμμένο απλά και κατανοητά, με ένα χρονολόγιο της απεργίας, αλλά και όλων των εργατικών αγώνων που ξέσπασαν εκείνη την πυκνή περίοδο που η Ιστορία λόγω των μνημονίων έμοιαζε να έχει μπει στον επιταχυντή. «Εμείς όσο κρατούσε η απεργία είδαμε πράγματα που δεν τα είχαμε ξαναδεί, ζήσαμε πράγματα που δεν τα είχαμε φανταστεί και τώρα πια δεν μπορεί να μας κοροϊδέψει κανείς. Το βιβλίο είναι γραμμένο σαν μια αφήγηση, δεν έχει δύσκολες λέξεις ή, σωστότερα, επαναλαμβάνει διαρκώς τις πιο δύσκολες λέξεις: »αλληλεγγύη» και «ταξικός αγώνας»».
Σήμερα, όπως αναφέρουν οι χαλυβουργοί στο βιβλίο τους, το εργοστάσιο λειτουργεί με 20-40 εργαζόμενους, ανάλογα με τη δουλειά που έχει. Πού πάνε οι αγώνες όταν τελειώνουν; Τι απέγιναν οι αγωνιστές χαλυβουργοί; «Αλλοι δουλεύουν κι άλλοι ψάχνουν για μεροκάματα, όπως όλοι μας, αλλά διαφορετικοί για πάντα», λέει ο Παναγιώτης.
Ο απεργιακός αγώνας τους αναστέλλεται στις 28 Ιουλίου του 2012, ύστερα από ψηφοφορία. Λίγες μέρες πριν, στις 20/7, τα ΜΑΤ είχαν εισβάλει στο εργοστάσιο και γίνονται συλλήψεις, ενώ φυσικά επιστρατεύονται απεργοσπάστες. Στις 23 του μήνα τα ΜΑΤ επιτίθενται και πάλι απρόκλητα στους απεργούς. Εν τέλει, στις 5.30 το πρωί της 30ής Ιουλίου, υπό τα χειροκροτήματα των απολυμένων συναδέλφων τους και αλληλέγγυων, οι απεργοί πέρασαν και πάλι την πύλη της Χαλυβουργίας για δουλειά, δίνοντας μια τελευταία μάχη απέναντι στα ΜΑΤ που είναι εκεί και απαιτούν να τους κάνουν έλεγχο στοιχείων – ύστερα από 2,5 ώρες τα ΜΑΤ αποσύρονται.
Η απεργία έληξε, αλλά ο αγώνας συνεχίστηκε επί χρόνια με πολλούς τρόπους: τόσο μέσα σε δικαστικές αίθουσες με καρμπόν κατηγορητήρια εναντίον τους (η τελευταία δίκη έγινε τον Μάιο του 2019), με ένα ενεργό δίκτυο αλληλεγγύης για τους απολυμένους, με σειρά εκδηλώσεων και δικών τους παρεμβάσεων. «Κουβαλάμε όλοι αυτή τη μνήμη, κουβαλάμε αυτή τη γνώση, αυτός ο αγώνας μάς άλλαξε όλους», λέει ο Παναγιώτης. «Αρκεί μια σπίθα για να φουντώσουν οι αγώνες ξανά. Εκεί που βλέπεις να επικρατεί νηνεμία, έρχεται ένας ανεμοστρόβιλος και μπορεί να αλλάξει τα πάντα».
● «Non omnis moriar»
Από την κινηματογραφική ομάδα Λοκομοτίβα
● «Στις πύλες της φωτιάς»
To ντοκιμαντέρ για την απεργία των χαλυβουργών δημιουργήθηκε από την ομάδα «Διακόπτες» στο πλαίσιο της «Συνέλευσης Σωματείων Βάσης, εργατικών ομάδων και συνελεύσεων, άνεργων, εργαζόμενων»
● «Οι χαλυβουργοί είναι νικητές»
Το ντοκιμαντέρ που επιμελήθηκε η Νομαρχιακή Οργάνωση Βιομηχανίας της ΚΟΑ του ΚΚΕ βγήκε τον Νοέμβριο του 2012
● «Για τον μεγάλο απεργιακό αγώνα των χαλυβουργών»
Χρονολόγιο του απεργιακού αγώνα από το Πανεργατικό Αγωνιστικό Μέτωπο
Πηγή: efsyn.gr
