Δημήτρης Ψαρράς
Συμπληρώνονται σήμερα έξι χρόνια χωρίς τον Γιάννη Καλαϊτζή. Η απώλειά του συνέπεσε με την ανάδειξη του σημερινού πρωθυπουργού στην προεδρία της Ν.Δ. Και ένα από τα τελευταία του σκίτσα αναφερόταν ακριβώς στον δεύτερο γύρο των εσωκομματικών εκλογών του κόμματος της Δεξιάς μεταξύ Μεϊμαράκη και Μητσοτάκη (σκίτσο 1).
Δεν περνά μέρα που να μη σκεφτούμε πώς θα παρουσίαζε ο Γιάννης με το πενάκι του όλα αυτά που ζούμε τα τελευταία χρόνια. Πώς θα αντιμετώπιζε τη φαρσοκωμωδία του «επιτελικού κράτους», με ποιο τρόπο θα σχολίαζε την πολιτική διαχείριση της πανδημίας, το κουκούλωμα του σκανδάλου Novartis, το ρεύμα των «αντιεμβολιαστών» και την ανάδυση της νέας Ακροδεξιάς. Ειδικά για τον τρόπο που χρησιμοποιείται ο δικαστικός μηχανισμός από την πολιτική εξουσία και τα διαπλεκόμενα μεγάλα συμφέροντα διαθέτουμε σειρά τολμηρών σκίτσων που μοιάζουν σήμερα τραγικά επίκαιρα (σκίτσο 2).
Ασφαλώς ο Καλαϊτζής διέθετε ένα απίστευτα πληθωρικό ταλέντο και ένα σπινθηροβόλο χιούμορ που δεν τον εγκατέλειψαν ούτε στις δύσκολες τελευταίες μέρες της δοκιμασίας. Αλλά πάνω απ’ όλα υπήρξε μια εξαιρετικά σπάνια προσωπικότητα της Αριστεράς. Στρατεύθηκε στις γραμμές της από παιδί ακόμα και δεν έπαψε να εμπνέεται από τις ιδέες του ανθρωπισμού και της κατάργησης της εκμετάλλευσης ακόμα και όταν πολλοί απ’ τη γενιά του απογοητεύθηκαν και στράφηκαν σε άλλες κατευθύνσεις. Οχι ο Γιάννης.
Αυτό βέβαια καθόλου δεν σημαίνει ότι αφέθηκε να μεταβληθεί κι αυτός σε έναν απλό υποστηριχτή κάποιου γραφειοκρατικού κομματικού μηχανισμού της Αριστεράς. Ούτε στιγμή δεν συνέβη κάτι τέτοιο. Ο Γιάννης μέχρι τέλους υπηρετούσε της αξίες και το όραμα μιας σύγχρονης Αριστεράς, αρνούμενος να ενταχθεί σε κάποιο καλούπι που δεν του ταίριαζε. Γι’ αυτό και πολλές φορές σοκάριζε τον αριστερό συντηρητισμό με σκίτσα που κάποια τα θεωρούσαν «αναρχικά» (με στόχο την αστυνομική βία και την εκκλησιαστική περιουσία) ή πολύ τολμηρά και ταυτόχρονα επέμενε σε έναν επαναστατικό «πραγματισμό» που για κάποιους άλλους (εκείνους που σατίριζε ως «πολύ αριστερούς») θύμιζε «αναθεωρητισμό».
Ωστόσο, με μια αξιοθαύμαστη οξυδέρκεια ο Καλαϊτζής επέλεξε τα πιο σημαντικά ζητήματα της περιόδου της κρίσης και τα παρουσίασε με τη δική του αριστερή οπτική, πηγαίνοντας συχνά κόντρα στο ρεύμα. Ξεγύμνωσε την υποκριτική και απάνθρωπη λεοντή των μνημονιακών υποχρεώσεων, και εξευτέλισε τη ναζιστική Χρυσή Αυγή και τους κολαούζους της. Και κυρίως ανέδειξε την ανθρωπιστική πλευρά του μεταναστευτικού-προσφυγικού ζητήματος, με μια σειρά σπαρακτικών εικόνων που μας στοιχειώνουν από τη στιγμή που τις αντικρίσαμε (σκίτσο 3).
Είχα την τύχη να συνυπάρξω μαζί του σε έντυπα από την εποχή της Μεταπολίτευσης. Από τον «Θούριο» του Ρήγα Φεραίου το 1974, στον «Σχολιαστή» της δεκαετίας του 1980 και στην «Ελευθεροτυπία» από το 1990. Ωστόσο τον θαύμασα στη φάση της κρίσης, από το 2011. Την ώρα που άλλοι μεγαλοδημοσιογράφοι (και βέβαια «αριστεροί σκιτσογράφοι») πηδούσαν από το τρένο της «Ελευθεροτυπίας» που ψυχορραγούσε, εκείνος εμπνεύστηκε μαζί μας και πρωτοστάτησε σε έναν μοναδικό συλλογικό αγώνα εργαζομένων στον Τύπο, σκιτσάρισε τις αφίσες και τα απεργιακά μας φύλλα και στο τέλος μπήκε μπροστά για να πετύχει αυτό το μοναδικό παράδειγμα συνεταιριστικής εφημερίδας, η «Εφ.Συν.». Στα δικά του γραφεία πρωτομαζευτήκαμε, κι εκείνος ήταν που με το παράδειγμά του έκανε όλους μας να τολμήσουμε. Του το χρωστάμε.
Ο Γιάννης Καλαϊτζής μάς έχει αφήσει ένα εξαιρετικά σημαντικό έργο. Τα σκίτσα του στην «Εφ.Συν.» από το πρώτο φύλλο της εφημερίδας μας είναι προσβάσιμα στον ιστότοπο efsyn.gr. Αντιπροσωπευτικό κομμάτι της δουλειάς του παρουσιάζεται στον προσωπικό του ιστότοπο https://gianniskalaitzis.gr. Αλλά από τις 2 Μαρτίου 2018 η Μύρινα Καλαϊτζή και η Γεωργία Καζαντζίδου κατέθεσαν στα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) 16 κούτες και 11 πακέτα με το κύριο σώμα του προσωπικού αρχείου του Γιάννη Καλαϊτζή.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση των ΑΣΚΙ, «πρόκειται για ένα εντυπωσιακό σε όγκο και ευρύτητα αρχείο, που περιλαμβάνει τα πρωτότυπα (βασικές κατηγορίες πρωτοτύπων αποτελούν οι πολιτικές γελοιογραφίες σε εμβληματικά περιοδικά και εφημερίδες, τα κόμικς, η σειρά γελοιογραφικών πορτρέτων, οι ρεκλάμες, τα σκίτσα εικονογράφησης άρθρων κ.ά.), αλλά και μοναδικά δείγματα αναπαραγωγών έργων του κορυφαίου Ελληνα σκιτσογράφου και δημιουργού κόμικς, καθώς και αντίτυπα δημοσιευμένων του βιβλίων και άλμπουμ (προσωπικά, συνεργατικά, εικονογράφηση, εξώφυλλα κ.ά.). Για τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας η πρόσκτηση του Αρχείου Γιάννη Καλαϊτζή συνιστά ένα εξαιρετικά σημαντικό βήμα, που υπογραμμίζει τη διαρκή επέκταση των συλλογών τους. Σηματοδοτεί, δε, τον εμπλουτισμό τους με ένα πολυσχιδές υλικό εικόνας και λόγου, που ευελπιστούμε ότι θα αποτελέσει ζωντανό κομμάτι της ιστορίας των εικαστικών τεχνών στην Ελλάδα, της ιστορίας των κόμικς και της πολιτικής γελοιογραφίας, ότι θα αποτελέσει κομμάτι της νεότερης πολιτικής ιστορίας της Ελλάδας και, φυσικά, ζωντανό κομμάτι της ιστορίας της Αριστεράς».
Πηγή: efsyn.gr
