του Τηλέμαχου Χορμοβίτη

Ένας μύθος περιβάλλει τον πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδας, τον Ιωάννη Καποδίστρια! Ο μύθος αυτός , που προωθεί τόσο η κρατική εκπαίδευση, όσο και η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού πνευματικού κόσμου, πάει κάπως έτσι : o «φωτισμένος», «οραματιστής» και «ανιδιοτελής» Καποδίστριας, που προσπάθησε «να φτιάξει κράτος», αλλά τον δολοφόνησαν οι «σατανικοί» κοτσαμπάσηδες, που έβλεπαν να απειλούνται τα προνόμια τους। Αν είχαν αφήσει τον κόντε Καποδίστρια να ολοκληρώσει το θεάρεστο έργο του, τώρα θα ήμασταν Ευρώπη, συνεχίζουν οι υμνητές του. Βέβαια, αναρωτιέμαι αν οι θαυμαστές του Καποδίστρια , εκστασιάζονται το ίδιο και με τις αυταρχικές πολιτικές του.

Κατά τη διάρκεια της θητείας του , ο Ιωάννης Καποδίστριας, πρώην Υπουργός Εξωτερικών του τσάρου, στενά συνδεδεμένος με το πατερναλιστικό και ρωσόφιλο Ρώσικο Κόμμα, απαίτησε και πέτυχε να αναστείλει την ισχύ του φιλελεύθερου συντάγματος της Τροιζήνας . Ενίσχυσε την εκτελεστική εξουσία και αποδυνάμωσε συστηματικά κάθε δύναμη που θα μπορούσε να της σταθεί σαν αντίβαρο. Έτσι ο ρόλος της εθνοσυνέλευσης έγινε απλά διακοσμητικός και η τοπική αυτοδιοίκηση πέρασε κάτω από τη διοίκηση κυβερνητικών επιτρόπων. Για τη συγκεντρωτική λογική του Καποδίστρια, μια οικοδόμηση του ελληνικού κράτους με βάση τη μετεξέλιξη των παραδόσεων της κοινοτικής και επαρχιακής αυτοδιοίκησης θεωρούνταν απειλή, γιατί φοβόταν πως έτσι θα περιορίζοταν η ισχύς της κεντρικής εξουσίας.

Edward Palmer Thompson (Ε.Π. Τόμσον, 3 Φεβρουαρίου 1924 – 28 Αυγούστου 1993)

Ο Ε.Π. Τόμσον, που γεννήθηκε στο Άπεργουικ της πόλης Γουώρσεστερ της Αγγλίας, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους κοινωνικούς ιστορικούς της Ευρώπης. Δεν ήταν, όμως, επιστήμονας των τεσσάρων τοίχων αλλά, πάνω απ’ όλα, πολιτικός ακτιβιστής, με την έννοια του πολίτη που αγωνίζεται με μορφές άμεσης δράσης για ένα συγκεκριμένο θέμα. Συμμετείχε στην καθιέρωση της βρετανικής Νέας Αριστεράς στη δεκαετία του 1950 και στη δεκαετία του 1980 συγκαταλεγόταν μεταξύ των κορυφαίων Ευρωπαίων αντιπυρηνικών ακτιβιστών.

Η οικογένειά του ήταν ιεραπόστολοι της εκκλησίας των Μεθοδιστών. Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο υπηρέτησε στην Αφρική και στην Ιταλία ως επικεφαλής ουλαμού τεθωρακισμένων. Μετά τον πόλεμο πήρε πτυχίο Master το Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ όπου και είχε οργανωθεί στο Βρετανικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Έχοντας ιδιαίτερα οικρές εμπειρίες από τον πόλεμο, πρωτοστάτησε στο Κίνημα Ειρήνης και Αφοπλισμού, καθώς και στις εργατικές κινητοποιήσεις. Δίδαξε βραδινά μαθήματα εργατικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιου του Ληντς και εκεί διενήργησε την έρευνα για το πρώτο βιβλίο του, που ήταν η βιογραφία του Γουίλιαμ Μόρις, σοσιαλιστή ηγέτη του συνδικάτου βιοτεχνικών εργατών του 19ου αιώνα. Το 1948 παντρεύτηκε την επίσης ιστορικό και κομμουνίστρια Ντόροθι Σέιλ και έμειναν στην ιστορία ως ένα από τα πιο ταιριαστά επιστημονο-πολιτικά ζεύγη της Αριστεράς. Το 1956 εξοργίστηκε με τη Σοβιετική επέμβαση στην Ουγγαρία και την καταστολή της εξέγερσης των Ούγγρων εργατών που είχαν ιδρύσει τα εργατικά συμβούλια στις επιχειρήσεις. Αποχώρησε από το ΒΚΚ και συνίδρυσε την Επιθεώρηση της Νέας Αριστεράς, που συνεχίζει να εκδίδεται κάθε μήνα συμβάλλοντας τα μέγιστα στην ανάπτυξη εργατικής, πολιτισμικής και σοσιαλιστικής θεωρίας.

Το 1968 ξεκίνησε με ένα γεγονός που σόκαρε παγκόσμια και σε μεγάλο βαθμό έδωσε το «έναυσμα» της αντεπίθεσης στους καταπιεσμένους σε όλο τον κόσμο. Την επίθεση του Τετ στον πόλεμο του Βιετνάμ.
Το Τετ είναι ο εορτασμός του νέου έτους στο σεληνιακό ημερολόγιο και θεωρείται η μεγαλύτερη γιορτή του Βιετνάμ. Παραδοσιακά η ένταση των συγκρούσεων μειωνόταν τις μέρες των εορτασμών. Εκείνη τη χρονιά, ξημερώνοντας η πρώτη μέρα του Τετ, στις 30 Ιανουαρίου, στρατιώτες του Βορείου Βιετνάμ και του Νοτιοβιετναμέζικου Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου πραγματοποίησαν μια αιφνιδιαστική επιδρομή, έφτασαν μέχρι την Σαϊγκόν, την πρωτεύουσα του Νοτίου Βιετνάμ και κύρια βάση των ΗΠΑ, πολιορκώντας για 6 ώρες την ίδια την αμερικανική πρεσβεία. Μετά από σκληρή μάχη οι αντάρτες απωθήθηκαν από την πρεσβεία στη Σαϊγκόν, αλλά αυτή η επίθεση-σοκ ήταν μόνο η αρχή μιας τεράστιας κλίμακας γενικευμένης αντεπίθεσης των Βιετκόνγκ σε όλο το μέτωπο του πολέμου.

Σαν σήμερα, πριν από 40 χρόνια, τη «Ματωμένη Κυριακή», τα τραγικά γεγονότα στο Ντέρρυ της Β. Ιρλανδίας θα σημαδέψουν με χρώμα κόκκινο την ιστορία της.

Στις 30 Ιανουαρίου 1972, η «Ένωση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα της Βόρειας Ιρλανδίας» διοργανώνει πορεία διαμαρτυρίας. Αιτία αποτέλεσε η κατάσταση που επικρατούσε όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα ενώ, βασικοί στόχοι ήταν, η αποφυλάκιση των πολιτικών κρατουμένων και η αποχώρηση των βρετανικών στρατευμάτων από την Β. Ιρλανδία.

Φοιτητές, εργάτες και οργανώσεις είχαν συγκροτήσει την Ένωση, η οποία κυρίως υποστήριζε την ισοτιμία όλων των πολιτών, την απόσυρση των νόμων που επέβαλλαν διακρίσεις, τη δίκαιη λύση των στεγαστικών ζητημάτων και διανομή των αγροτικών εκτάσεων, τη διάλυση της Βασιλικής Προτεσταντικής Αστυνομίας και την κατάργηση του άρθρου πέντε, το οποίο προέβλεπε κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης.

«Δεν πήγαμε σε στρατόπεδο συγκεντρώσης. Σε στρατόπεδο εξόντωσης πήγαμε. Δεν ήμασταν αιχμάλωτοι, ήμασταν σφάγια σε σφαγείο». Έχουν περάσει 68 χρόνια από τότε που ο Κώστας Βουράκης από τα Μεσκλά Χανίων, νέος βοσκός τότε συλλαμβανόταν μαζί με εκατοντάδες άλλους Χανιώτες το Φεβρουάριο του 1944 στο πλαίσιο της επιχείρησης των ναζί κατακτητών για τη συγκέντρωση αντρών που θα στέλνονταν στα ‘Στρατόπεδα εργασίας’.
Ο  κ. Βουράκης ήταν από τους λίγους που κατάφεραν να επιβιώσουν των απάνθρωπων συνθηκών που επικρατούσαν στα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης. Μετά τη σύλληψή του κρατείται στη φυλακή της Αγιάς μαζί με άλλα τρία αδέλφια του. Τα δύο απελευθερώνονται αλλά ο ίδιος μαζί με πολλές εκατοντάδες απλούς πολίτες, οδηγείται στις φυλακές Αβέρωφ στην Αθήνα. Από εκεί με τρένο «που χωρούσε 30 άτομα αλλά ήμασταν μέσα πάνω από 100, με λίγο ψωμί μόνο στα χέρια μας για 7 ημέρες» δια μέσου της Μπάνιτσα στη Σερβία φτάνει στο στρατόπεδο εξόντωσης του Μαουτχάουζεν.

Της ΕΛΕΝΗΣ ΑΣΤΕΡΙΟΥ*

Η iskra αναδημοσιεύει  μια ιδιαιτέρως διεισδυτική ανάλυση για την άνοδο και επικράτηση του φασισμού, από το περιοδικό Μαρξιστική Σκέψη, τ. 5, Απρίλιος – Μάιος 2012.

Ήδη τη δεκαετία του 1980 η ιστοριογραφική σκηνή για το θέμα του φασισμού είχε αρχίσει να αλλάζει ριζικά και ο φασισμός άρχισε να εξαφανίζεται από τον λόγο των ακαδημαϊκών ιστορικών. Οι ανατροπές στην ΕΣΣΔ και την Ανατολική Ευρώπη μετά το 1989 επέτειναν αυτή την αλλαγή. Οικείες έννοιες και ζητήματα κυριολεκτικά εκτοπίστηκαν, η ταξική θεωρία υποχώρησε, ο μεταμοντερνισμός έφθασε στο απόγειό του στον ακαδημαϊκό λόγο.

Στη δεκαετία του 1980 ο συντηρητικός Γερμανός ιστορικός Ερνστ Νόλτε προκάλεσε τη λεγόμενη διαμάχη των ιστορικών με τις θέσεις του για τον ναζισμό και την Τελική Λύση. Ο Νόλτε είναι διαβόητος για τη θέση του ότι η εισβολή του Χίτλερ στη Σοβιετική Ένωση ήταν αμυντική ενέργεια εναντίον της απειλής του κομμουνισμού και των εβραίων και ότι το Ολοκαύτωμα ή, όπως το θέτει ο ίδιος, «η λεγόμενη εξόντωση των εβραίων» ήταν αντίδραση ή ακόμη και μίμηση των υπερβολών της σοβιετικής ταξικής πάλης. Ο Νόλτε κατηγορήθηκε τότε ότι σχετικοποιούσε και ακόμη εξανθρώπιζε τον ναζισμό και τα εγκλήματά του μέσα από αυτή τη σύγκριση. Σε αυτό ο Νόλτε απαντούσε ότι μέσα από τη σύγκριση με παρόμοια μαζικά εγκλήματα του αιώνα θέλει να σταματήσει «τη δαιμονοποίηση του Τρίτου Ράιχ» και να απελευθερώσει τους Γερμανούς από την «παθολογική κατάστασή» τους να ζουν ακόμη στη σκιά του εθνικοσοσιαλισμού και έτσι να βοηθήσει τη Γερμανία, με καθαρή συνείδηση, «να ξαναγίνει πνευματικό ζωτικό έθνος».1

Άουσβιτς. 27 Ιανουαρίου 1945.
Όταν τα ρωσικά στρατεύματα μπήκαν στο στρατόπεδο του Άουσβιτς και είδαν καπνό να βγαίνει από τα φουγάρα και μία περίεργη οσμή – η μυρωδιά της καμένης σάρκας – γέμισε τα ρουθούνια τους, δεν μπορούσαν ασφαλώς να φανταστούν τι ακριβώς συνέβαινε, γιατί κανένας υγιής νους δεν ήταν δυνατόν να συλλάβει αυτό που η νοσηρή εφευρετικότητα και ο διεστραμμένος νους των αρχιτεκτόνων του Ολοκαυτώματος είχε επινοήσει για την εξαφάνιση των πτωμάτων. Πράγματι, τα κρεματόρια – όσα δεν είχαν προλάβει να καταστρέψουν οι SS – κάπνιζαν ακόμα…