Του Θανάση Κούρκουλα
5 χρόνια από την υπογραφή της Κοινής ∆ήλωσης ΕΕ – Τουρκίας – Ελλάδας για το προσφυγικό
Απολογισµός
Η συµφωνία ΕΕ-Τουρκίας-Ελλάδας υπογράφηκε µε τον Ερντογάν στις 18 Μαρτίου 2016, όταν στη Γερµανία ήταν καγκελάριος η Μέρκελ και στην Ελλάδα πρωθυπουργός ο Τσίπρας. Η συµφωνία επισφράγισε -τότε- το ήδη τετελεσµένο κλείσιµο των συνόρων των ευρωπαϊκών χωρών (Αυστρίας, Ουγγαρίας, Σλοβενίας, Σερβίας, Β. Μακεδονίας) που αποτελούσαν τον βαλκανικό-κεντροευρωπαϊκό διάδροµο διέλευσης για τους πρόσφυγες που αναζητούσαν µέσω της Ελλάδας διέξοδο από την κόλαση της Συρίας, του Αφγανιστάν, του Ιράκ και της Σοµαλίας. Η ΕΕ είχε θορυβηθεί, καθώς εντός του 2015 1.000.000 πρόσφυγες είχαν καταργήσει έµπρακτα τα σύµφωνα του Σέγκεν και τους περιορισµούς διέλευσης της ΕΕ. Το αφήγηµα περί χρήσιµων ειδικευµένων εργατών που είχε ανάγκη η κεντροευρωπαϊκή οικονοµία αντικαταστάθηκε γρήγορα από το ακροδεξιό ιδεολόγηµα περί «περιττού βάρους» και επιβάρυνσης των ευρωπαϊκών προϋπολογισµών και κοινωνιών. Στόχος της συµφωνίας ήταν η αποτροπή νέων εισόδων προσφύγων και µεταναστών στην ΕΕ µέσω της Ελλάδας µε τον επ’ αόριστο εγκλωβισµό τους στην Τουρκία – όπου ο αριθµός των εγκλωβισµένων προσφύγων και µεταναστών ανέρχεται σε περίπου 4.000.000.
Από τα «εργαλεία» που αποφασίστηκε να χρησιµοποιηθούν για την υλοποίηση της συµφωνίας, τα περισσότερα έµειναν στα χαρτιά: Η µετεγκατάσταση 160.000 προσφύγων από χώρες πρώτες υποδοχής προς άλλες χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης αποδείχτηκε κενό γράµµα, καθώς µετακινήθηκαν τελικά µόνο 21.999 από την Ελλάδα και 45.900 από την Ιταλία – το 28,7% του αρχικού στόχου!
Έλληνες και Ευρωπαίοι αξιωµατούχοι διατείνονται συχνά πως η συµφωνία µείωσε τους θανάτους προσφύγων στο Αιγαίο, κάτι που επίσης αποδεικνύεται χοντρό ψέµα. Μπορεί ο αριθµός των θανάτων στο Αιγαίο να έχει µειωθεί από 799 το 2015 σε 102 το 2020, το ποσοστό όµως θανάτων επί του συνολικού αριθµού αυξήθηκε: Το 2015 µπήκαν 860.000 πρόσφυγες από τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, άρα η αναλογία θανάτων σε σχέση µε τους εισερχόµενους ήταν ένας θάνατος για κάθε 1.072 αφίξεις (ποσοστό λίγο πάνω από 1‰ ενώ το 2020 εισήλθαν 9.714, που σηµαίνει ότι η αναλογία ήταν ένας θάνατος για κάθε 95 αφίξεις ποσοστό πάνω από 10%!
Αλλά, προφανώς, δεν είναι µόνο οι ζωές που χάθηκαν, αλλά η απέραντη οδύνη, οι άθλιες συνθήκες ζωής, οι κακουχίες, η βία και οι προσβολές που βιώνουν άντρες και γυναίκες, ενήλικες και παιδιά στη στεριά και τη θάλασσα και στα κέντρα κράτησης.
Η Τουρκία
Για να µπορεί να παρακαµφθεί η σύµβαση της Γενεύης του 1951 που κατοχυρώνει τη διεθνή προστασία των αιτούντων άσυλο, η ΕΕ και η Ελλάδα, ήδη πριν από τον Μάρτιο του 2016 είχαν βαφτίσει την Τουρκία «ασφαλή τρίτη χώρα» για τους πρόσφυγες. Πρόκειται για λαθροχειρία ολκής. ∆ιότι αποτελεί παγκόσµια πρωτοτυπία να θεωρούνται οι πρόσφυγες ασφαλείς σε χώρες που δεν αναγνωρίζουν καν την ύπαρξή τους: Η Τουρκία είναι χώρα που δεν δεσµεύεται από τη Σύµβαση του 1951 και το Πρωτόκολλο του 1967 για τους Πρόσφυγες, καθώς έχει µεν επικυρώσει τη Σύµβαση, αλλά για τους Ευρωπαίους αιτούντες άσυλο. Συνεπώς, στην Τουρκία οι µη Ευρωπαίοι πρόσφυγες -εν προκειµένω οι Σύριοι που ορίζονται προκλητικά στη «Συµφωνία ΕΕ-Τουρκίας» σαν «επιστρεφόµενοι»- δεν εµπίπτουν στο καθεστώς διεθνούς προστασίας σύµφωνα µε τη Σύµβαση της Γενεύης για τους πρόσφυγες, αλλά σε ένα ιδιότυπο καθεστώς «προσωρινής προστασίας» που δεν αποτυπώνει διεθνή δέσµευση.
Την ίδια ώρα, στην Τουρκία διαµένουν ήδη 4 εκατοµµύρια πρόσφυγες, στη συντριπτική τους πλειονότητα από την Συρία. Πριν κατηγορηθεί η Τουρκία -όπως συχνά-πυκνά γίνεται από την «πολιτική ηγεσία του τόπου»: Μητσοτάκη, Τσίπρα και Φώφη Γεννηµατά- για «εργαλειοποίηση» των προσφύγων επειδή τάχα τους «ξεφορτώνει» στην Ελλάδα και την Ευρώπη, καλό θα ήταν να συγκρίνονται οι µερικές δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες ετησίως που έχουν την δυνατότητα να «χρυσώνουν» τα κυκλώµατα διακίνησης και επιλέγουν να βάλουν τη ζωή τους σε κίνδυνο για να µεταβούν στον ευρωπαϊκό «παράδεισο» µε τα εκατοµµύρια προσφύγων που συνεχίζουν να διαµένουν στη γείτονα χώρα, σε συνθήκες εξίσου άθλιες µε τις Μόριες του Αιγαίου. Ακόµα και στην λεγόµενη «κρίση του Έβρου» πριν από έναν χρόνο, όταν η Τουρκία φέρεται να διευκόλυνε τη µετάβαση προσφύγων προς την Ελλάδα, οι αριθµοί των απελπισµένων ανθρώπων που αντιµετωπίστηκαν σαν «ασύµµετρη απειλή» από τον στρατό και τους συνοριοφύλακες του Μηταράκη, ήταν απολύτως αντίστοιχοι µε τη συγκέντρωση προσφύγων στα σύνορα µε τη Βόρεια Μακεδονία στην κρίση της Ειδοµένης το 2016, όταν έκλειναν τα σύνορα του βαλκανικού διαδρόµου. Τότε, αν θυµόµαστε καλά, δεν είχε κατηγορηθεί ο Τσίπρας και ο Μουζάλας για εργαλειοποίηση των προσφύγων της Ειδοµένης από οποιονδήποτε στην εγχώρια πολιτική σκηνή…
Η πανδηµία
Πρόσφατα ο Νότης Μηταράκης πανηγύρισε πως η πολιτική του περιόρισε τις εισόδους προσφύγων σε µόλις 15.000 το 2020. Λίγο αργότερα, υπεραµύνθηκε χωρίς ντροπή πρακτικών θαλάσσιας αποτροπής των προσφυγικών καρυδότσουφλων από το Ελληνικό Λιµενικό: «∆εν είναι δυνατόν -είπε- να θεωρούνται πρόσφυγες αυτοί που συνοδεύονται από τουρκικά πολεµικά πλοία. Η Συνθήκη της Γενεύης αναφέρεται σε ανθρώπους που κινδυνεύουν και φεύγουν λόγω κινδύνου, όχι λόγω υποστήριξης του γείτονος κράτους». Πρόκειται για άθλια επιχειρηµατολογία αντίστοιχη µε εκείνη της «κρίσης του Έβρου», που επιχειρεί να νοµιµοποιήσει τις παράνοµες επαναπροωθήσεις στη θάλασσα. Και µάλιστα σε αντίθεση ακόµα και µε την Ευρωπαία επίτροπο Γιόχανσον, που κατά την επίσκεψή της στην Ελλάδα του είχε συστήσει να διερευνήσει καλύτερα τις καταγγελίες για παράνοµες επαναπροωθήσεις του Λιµενικού.
Όµως δεν είναι κυρίως επίτευγµα του Μηταράκη η µείωση των προσφυγικών αφίξεων. Οι παράνοµες επαναπροωθήσεις προσφύγων στον Έβρο και στο Αιγαίο (250 περιστατικά αριθµούν µόνο οι δηµόσιες καταγγελίες), δυσχεραίνουν την πρόσβαση των προσφύγων στην ελληνική πλευρά: Αυξάνονται οι ταρίφες της διακίνησης και αναγκάζονται τα κυκλώµατα σε καθυστέρηση, αναπροσαρµογή των διαδροµών, των ωρών και των σηµείων προσέγγισης των λεµβών. Αποτελεί όµως χοντροκοµµένο ψέµα ότι εντός του 2020, στην χρονιά της πανδηµίας, η βασική αιτία µείωσης των προσφυγικών ροών είναι τα κοµάντο του Μηταράκη. Την ώρα που έχει περιοριστεί κάθε είδους ανθρώπινη δραστηριότητα, που έχουν κλείσει σύνορα ανάµεσα στις χώρες της ΕΕ, έχουν µαταιωθεί πτήσεις και δροµολόγια, έχουν απαγορευθεί ακόµα και οι διαδηµοτικές µετακινήσεις, οι πρόσφυγες κατά τον κ. Μηταράκη θα συνέχιζαν να µετακινούνται απρόσκοπτα παρά και ενάντια στους δρακόντειους περιορισµούς και στα lockdown. Στην πραγµατικότητα µία από τις συνέπειες της πανδηµίας είναι η µείωση των µεταναστευτικών και προσφυγικών ροών, κι’ αυτό είναι διεθνές φαινόµενο ανεξάρτητο από την απανθρωπιά των κυβερνήσεων που τους διώκουν.
Πηγή: redtopia.gr
