του Χρήστου Βαγενά
Αυτές τις μέρες στο θέατρο Γκλόρια στην Αθήνα παίζεται η παράσταση: “Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού” σε σκηνοθεσία-διασκευή του Γιάννη Κακλέα με τον Πάνο Βλάχο δεξιοτέχνη πρωταγωνιστή και μερικούς ακόμα καλούς ηθοποιούς. Το θεατρικό έργο αυτό του Ντάριο Φο γράφτηκε το 1970 και βασίστηκε σε αληθινά γεγονότα που συνέβησαν στην Ιταλία σε μια ταραχώδη εποχή.
Το κίνημα της δεκαετίας του 1960 αγκάλιασε και την Ιταλία μετά το Μάη του ‘68 με μεγάλες και σκληρές απεργίες και διεκδικήσεις των εργαζομένων και της νεολαίας. Προκειμένου να το καταστείλει το ιταλικό κράτος χρησιμοποίησε κάθε βίαιο μέσο. Η χρονική αυτή περίοδο αποκαλείται και “Μολυβένια χρόνια”, καθώς η ένταση της κρατικής και φασιστικής βίας προσέγγισε το επίπεδο εμφυλίου πολέμου χαμηλής έντασης.
Η έμπνευση του έργου από το κίνημα
Το ιταλικό κράτος και οι παρακρατικές φασιστικές οργανώσεις του εξαπέλυσαν πολλές βομβιστικές, τρομοκρατικές επιθέσεις κατά αθώων πολιτών, εργαζομένων και διαδηλωτών για μια δεκαετία περίπου με εκατοντάδες νεκρούς. Το έργο “Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού” στηρίζεται στα γεγονότα που ακολούθησαν την πολύνεκρη τρομοκρατική επίθεση με έκρηξη βόμβας στην Αγροτική Τράπεζα του Μιλάνου στις 12 Δεκέμβρη του 1969. Η σφαγή στην Πιάτσα Φοντάνα όπως ονομάστηκε, προκάλεσε 17 νεκρούς και 88 τραυματίες.
Οι αστυνομικές αρχές εξαπέλυσαν ανθρωποκυνηγητό σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση από τους πραγματικούς ενόχους και συνελήφθησαν δεκάδες άτομα κυρίως του αναρχικού χώρου και της άκρας Αριστεράς.
Ένας από τους συλληφθέντες ήταν ο αναρχικός εργάτης σιδηροδρόμων Τζουζέπε Πινέλλι, ο οποίος κατά τη διάρκεια της ανάκρισης του, δολοφονήθηκε από τις αστυνομικές αρχές οι οποίες ισχυρίστηκαν ότι ο κρατούμενος αυτοκτόνησε, καθώς το σώμα του πετάχτηκε από το παράθυρο του έκτου ορόφου της Αστυνομικής Διεύθυνσης.
Να σημειώσουμε εδώ ότι φυσικά οι αστυνομικοί δεν τιμωρήθηκαν για τη δολοφονία του άτυχου και αθώου εργάτη και ότι επίσης τα μέλη της φασιστικής οργάνωσης Ordine Nuovo, που έβαλαν την βόμβα και προκάλεσαν την αιματοχυσία, έπεσαν στα μαλακά.
Το γεγονός της δολοφονίας του Τζ. Πινέλλι πυροδότησε τις διαμαρτυρίες των λαϊκών στρωμάτων και μικρής μερίδας του Τύπου και έδωσε το έναυσμα στο Ντάριο Φο να γράψει το συγκεκριμένο έργο, το οποίο μέσα από πολλά κωμικά στοιχεία, αποτελεί έναν καταπέλτη κατά της κρατικής και αστυνομικής βίας και της εξουσίας των λίγων ισχυρών σε βάρος των πολλών.
Περιγράφονται οι σχέσεις της αστυνομίας και των μυστικών, κρατικών υπηρεσιών με τις ακροδεξιές, φασιστικές οργανώσεις της εποχής, καθώς και η ατιμωρησία της αστυνομικής βίας, όπως ακριβώς γίνεται και σήμερα. Το έργο παρουσιάζει την αδίστακτη βία που χρησιμοποιούν οι πλούσιοι αστοί μέσω των κρατικών μηχανισμών που ελέγχουν πλήρως (αστυνομία, δικαιοσύνη), προκειμένου να διαφυλάξουν με κάθε τίμημα τα κέρδη τους. Είναι μια παράσταση με θέμα τις κρατικές δολοφονίες.
Ο Ντάριο Φο ήταν ένας αριστερός και αντιφασίστας καλλιτέχνης και αγωνιστής, που με τα έργα του υπερασπίστηκε τις ιδέες της Αριστεράς, τους καταπιεσμένους, την ελευθερία της έκφρασης απέναντι σε κάθε μορφή κρατικής και φασιστικής βίας. Πολλές φορές και με προσωπικό κόστος.
Bella Ciao, συνθήματα, κόκκινες και μαύρες σημαίες
Το ανέβασμα της παράστασης αυτής σε σκηνοθεσία Γ. Κακλέα παρουσιάζει με κωμικό-σπαρταριστό τρόπο τα μηνύματα αυτού του πάντα επίκαιρου έργου. Με σημαντικές αναφορές και υπόνοιες σε γεγονότα του σήμερα, δείχνει ότι άνθρωποι της Τέχνης αντιδρούν στη σκοταδιστική επίθεση κυβέρνησης, ΜΜΕ, Εκκλησίας και άλλων, που προσπαθούν είτε με μπράβους, είτε με άλλους τρόπους να περιορίσουν την ελευθερία έκφρασης και κριτικής.
Οι ηθοποιοί με έναν δαιμονιώδη ρυθμό, με μουσική και τραγούδια, με συνεχή κίνηση και ζωντάνια κρατάνε σε εγρήγορση το θεατή και τον κάνουν να παρακολουθεί όλο το έργο με αμείωτο ενδιαφέρον.
Χαρακτηριστική είναι η σκηνή, όπου οι ηθοποιοί στο αστυνομικό μέγαρο ανεμίζουν κόκκινες και μαύρες σημαίες, φωνάζουν συνθήματα και τραγουδούν το Bella Ciao!
Ο Πάνος Βλάχος είναι εξαιρετικός στους πολλαπλούς ρόλους του “τρελού” πρωταγωνιστή, που ανακατεύει και ανατρέπει καταστάσεις στο αστυνομικό τμήμα, σε μια προσπάθεια για την αποκάλυψη της αλήθειας.
Μαζί του επίσης εξαιρετικοί οι Φοίβος Ριμένας, Θοδωρής Σκυφτούλης, Ιφιγένεια Αστεριάδη, Κωνσταντίνος Μαγκλάρας και Στέλιος Πέτσος.
Το ανέβασμα αυτού του έργου, αποτελεί μία όαση καλλιτεχνικής έκφρασης και πολιτικής κριτικής και μαζί με το γέλιο που αβίαστα προκαλεί, είναι μία αφορμή για σκέψη και πολιτικοποίηση. Αποτελεί μια σημαντική συνεισφορά των καλλιτεχνών απέναντι στην καταστολή και την οπισθοδρόμηση που προσπαθεί να επιβάλλει η αυταρχική κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας.
