Δημήτρης ΑγγελίδηςΝα περνούν από μαγνητικές πύλες ελέγχου και ακτίνες Χ κάθε φορά που εισέρχονται στη νέα δομή της Σάμου υποχρεώνει τώρα τους εργαζόμενους το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, αθετώντας μία προς μία τις προηγούμενες διαβεβαιώσεις του, ενώ παρακάμπτει την ενημέρωση για τη νομιμότητα της διαδικασίας και τη σκοπιμότητά της, ζητώντας από όσους εργαζόμενους αντιδρούν να απευθύνουν τα ερωτήματά τους γραπτά στη διοίκηση της δομής.
Μέρα με τη μέρα, με βήματα μικρά που περνούν απαρατήρητα και άλλα που έχουν διεθνή αντίκτυπο και προκαλούν σοβαρά ερωτήματα, το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου δημιουργεί στη Σάμο έναν φαραωνικών διαστάσεων δυστοπικό εφιάλτη ανελευθερίας και παραβίασης της ιδιωτικότητας, που δεν αφορά μόνο τους πρόσφυγες και τους μετανάστες.
Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που ο προϊστάμενος των δομών υποδοχής Θωμάς Λεκάκος προσπαθούσε να καθησυχάσει τις ανησυχίες εργαζομένων σχετικά τα συστήματα ελέγχου στις πύλες της δομής της Σάμου. «Οι οικίσκοι με τα Χ-Ray έχουν τοποθετηθεί για πολύ συγκεκριμένους λόγους και αφορούν στην πρώτη είσοδο των πολιτών τρίτων χωρών στη νέα Κλειστή και Ελεγχόμενη Δομή Σάμου» έγραφε σε ηλεκτρονικό μήνυμα με θέμα «Περί εισόδου του προσωπικού στην ΚΕΔ Σάμου», σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες της «Εφ.Συν.».
Γρήγορα φάνηκε ότι ούτε είναι συγκεκριμένοι οι λόγοι ούτε ο έλεγχος με ακτίνες Χ γίνεται μόνο την πρώτη φορά που μπαίνουν στη δομή οι πρόσφυγες. Νεότερες οδηγίες από το υπουργείο ορίζουν ότι ο έλεγχος γίνεται κάθε φορά που μπαίνει ή βγαίνει κάποιος από τη δομή, πρόσφυγας ή εργαζόμενος.
«Το Σύστημα Ελέγχου Πρόσβασης και Παρακολούθησης “ΥΠΕΡΙΩΝ” και ο εξοπλισμός αυτού που έχει εγκατασταθεί στις κεντρικές πύλες [τουρνικέ, μαγνητικές πύλες, x-rays, σύστημα access control 2 factors (ταυτότητα και αποτύπωμα)] δημιουργήθηκε για τον έλεγχο πρόσβασης τόσο των προσωρινώς διαμενόντων όσο και των εργαζομένων τις ΚΕΔ και εξασφαλίζει την ασφαλή και ελεγχόμενη είσοδο και έξοδο από τη δομή», είναι οι οδηγίες της Κεντρικής Υπηρεσίας του υπουργείου που επικαλείται η διοίκηση της δομής, ενημερώνοντας ότι η είσοδος θα επιτρέπεται κατόπιν του σχετικού ελέγχου και ζητώντας «όπως κατατεθούν εγγράφως προς την Υπηρεσία μας» οι οποιεσδήποτε αντιδράσεις.
Πληροφορίες από εργαζόμενες αναφέρουν ότι τις τελευταίες εβδομάδες οι μαθητές-πρόσφυγες που επιστρέφουν από το σχολείο στη δομή αναγκάζονται να σταθούν με ανοιχτά χέρια και πόδια και να υποστούν έλεγχο με ανιχνευτή χειρός που χρησιμοποιείται στον έλεγχο των πτήσεων. Τώρα, οι μαθητές και όλοι οι πρόσφυγες της δομής, όπως και οι εργαζόμενοι, καλούνται να περνούν από μαγνητικό έλεγχο και έλεγχο ακτίνων Χ, ενώ σύντομα αναμένεται να εφαρμοστεί καθημερινή διαδικασία ταυτοποίησης μέσω ηλεκτρονικών δακτυλικών αποτυπωμάτων.
Τις τελευταίες ημέρες εγκαταστάθηκαν οι κάμερες που θα καταγράφουν συνεχώς τους κοινόχρηστους χώρους της δομής και θα ειδοποιούν αυτομάτως για κάθε ασυνήθιστη κίνηση το γραφείο επιχειρήσεων του υπουργείου με συστήματα τεχνητής νοημοσύνης.
Κάμερες καταγράφουν μέχρι και τους χώρους της παιδικής χαράς ή το εσωτερικό των κοινόχρηστων κοντέινερ όπου περνούν τον χρόνο τους οι πρόσφυγες, σύμφωνα με ρεπορτάζ του Al Jazeera την παραμονή των Χριστουγέννων στην ιστοσελίδα του, με στοιχεία από επίδειξη της προσομοίωσης του συστήματος ειδικά για το διεθνές μέσο. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, μέρος της χρηματοδότησης του αμφιλεγόμενου φαραωνικού σχεδίου προέρχεται από κονδύλια της Ε.Ε. για την αντιμετώπιση της πανδημίας, ενώ παραμένουν αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με τη συλλογή και επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων.
Το Al Jazeera αναφέρει ότι ο υπουργός Νότης Μηταράκης δεν απάντησε αν έχει γίνει μελέτη επιπτώσεων, ούτε σε ερωτήματα σχετικά με την καταγραφή και την επεξεργασία δεδομένων που αφορούν ανήλικους. Σύμφωνα με την προκήρυξη κλειστού διαγωνισμού την άνοιξη του 2021, η προμήθεια και εγκατάσταση εξοπλισμού και λογισμικού ελέγχου σε 39 δομές σε όλη τη χώρα ανερχόταν σε 23 εκατομμύρια ευρώ συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ, ενώ άλλα περίπου 20 εκατομμύρια ευρώ συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ κόστιζε η αναβάθμιση του δικτύου ίντερνετ σε όλες τις δομές, όπως αναφέρεται στην προκήρυξη για διαγωνισμό με διαδικασίες εξπρές τον Νοέμβριο του 2020, διαδικασίες που επιλέχτηκαν με επίκληση στις έκτακτες ανάγκες της αντιμετώπισης της πανδημίας και ενώ το έργο αναμενόταν να τελειώσει τον περασμένο Ιούνιο.
Φακέλωμα και στοχοποίηση
Την ίδια στιγμή, έντονες ανησυχίες εγείρει η προμήθεια κινητών συσκευών λήψης δακτυλικών αποτυπωμάτων και βιομετρικών δεδομένων από την ΕΛ.ΑΣ. Οι οργανώσεις Human Rights Watch και Homo Digitalis ζητούν από την Ελλάδα να παγώσει το πρόγραμμα, καθώς είναι πολύ πιθανό να διευκολύνει και να εντείνει την παράνομη αστυνομική πρακτική της στοχοποίησης λόγω φυλετικών χαρακτηριστικών.
«Σε μια χώρα όπου η αστυνομία ζητά να δει έγγραφα χωρίς να προβάλλει κάποια λογική αιτία, το πρόγραμμα μπορεί να δώσει τεχνολογικά εργαλεία για την κατακόρυφη αύξηση της κατάχρησης [εξουσίας της αστυνομίας]», επισημαίνει στέλεχος της Human Rights Watch. Σύμφωνα με ανακοίνωση των δύο οργανώσεων, η αστυνομία υπέγραψε στις αρχές του 2019 με την Intracom Telecom τη συμφωνία για την προμήθεια των συσκευών, αλλά η εφαρμογή του προγράμματος αναβλήθηκε για τον Αύγουστο του 2019. Το Σεπτέμβριο η ΕΛ.ΑΣ. αποπλήρωσε την εταιρεία. Το κόστος του προγράμματος εκτιμάται σε 4,5 εκατομμύρια ευρώ και χρηματοδοτείται σε ποσοστό 75% από ευρωπαϊκά κονδύλια του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας.
■ Σχετικά με την απόφαση της διοίκησης της δομής της Σάμου να μείνουν έγκλειστοι οι πρόσφυγες των οποίων έχει απορριφθεί σε δεύτερο βαθμό η αίτηση ασύλου, απόφαση που κρίθηκε παράνομη στην περίπτωση Αφγανού πρόσφυγα που προσέφυγε μέσω του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες στο Διοικητικό Πρωτοδικείο Σύρου, πηγές του υπουργείου σημειώνουν ότι δεν υπάρχει στέρηση εξόδου των προσφύγων αυτών από τη δομή. Από τους πρόσφυγες αυτούς αφαιρούνται οι ηλεκτρονικές κάρτες εισόδου, καθώς δεν βρίσκονται πια στη διαδικασία ασύλου και δεν δικαιούνται να μένουν σε δομή, αλλά καλούνται να εγκαταλείψουν τη χώρα. Σημειώνουν επίσης ότι αυτοί οι πρόσφυγες δεν υπόκεινται σε γεωγραφικό περιορισμό στα νησιά και ότι μπορούν να καταθέσουν συμπληρωματικό αίτημα ασύλου, το λεγόμενο μεταγενέστερο, αν το επιθυμούν, καθώς λύθηκε η ασάφεια σχετικά με το παράβολο των 100 ευρώ που πρέπει να κατατίθεται στην υπηρεσία Ασύλου.
