Με αφορμή το θάνατο σαν σήμερα το 1984 του Ενρίκο Μπερλινγκουέρ.
Η Ιταλία ήταν η χώρα που το κύμα του Μάη του ΄68 έφτασε στο ψηλότερο σημείο. Από δύο πλευρές: και το κίνημα έφτασε σε πρωτοφανή επίπεδα, αλλά και η κρίση του συστήματος άγγιξε τα όρια της κατάρρευσης. Το «Καυτό φθινόπωρο» του 1969 ήταν μια έκρηξη μαζικών απεργιών και καταλήψεων εργοστασίων. Από την Πιρέλι στο Μιλάνο και τη ΦΙΑΤ στο Τορίνο που είχαν ξεκινήσει αγώνες από το ΄68, οι αγώνες απλώθηκαν σε ολόκληρη τη μεταλλουργία και έφτασαν σε όλα τα εργοστάσια. Το φοιτητικό και το μαθητικό κίνημα που είχαν κάνει την εμφάνισή τους πριν από τους εργάτες, προσανατολίστηκαν στους νέους μαχητικούς αγώνες της εργατικής τάξης. Μια μαζική διαδήλωση των μαθητών του Τορίνο το Δεκέμβρη του ΄69 κατέληξε στην πύλη του εργοστασίου της ΦΙΑΤ.Ηταν ένα εντελώς φρέσκο και ανεξέλεγκτο κίνημα. Οι αγώνες στα εργοστάσια βασίστηκαν σε εργοστασιακές επιτροπές βάσεις όπως η CUB, σε στενή σύνδεση με τις καινούργιες οργανώσεις της επαναστατικής Αριστεράς που φτιάχτηκαν και μαζικοποιήθηκαν σχεδόν από το μηδέν. Στο κέντρο των αιτημάτων του ΄69 βρέθηκε η κατάργηση των διαχωρισμών και του ανταγωνισμού μεταξύ των εργατών μέσα στο εργοστάσιο, τα ίσα δικαιώματα σύνταξης και ασφάλισης για όλους, η αναγνώριση των νέων μορφών συνδικαλιστικής οργάνωσης και ο σεβασμός στο 40ωρο.
Το κίνημα βρήκε το ιταλικό πολιτικό σύστημα σε βαθειά κρίση. Ο ιταλικός καπιταλισμός είχε καταφέρει να ανοικοδομηθεί και να παραμείνει σταθερός μετά τον Πόλεμο, έχοντας διαρκώς στην κυβέρνηση το δεξιό Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα. Βασικό μέλημα των Αμερικάνων, της Καθολικής Εκκλησίας και των καπιταλιστών ήταν να κρατάνε τη Χριστιανοδημοκρατία στην κυβέρνηση με κάθε μέσο. Η διαφθορά και η δυσκινησία που προκαλούσε αυτή η κατάσταση έγινε στη δεκαετία του ΄60 πρόβλημα για τους ίδιους τους καπιταλιστές που χρειάζονταν βαθειές μεταρρυθμίσεις στην οικονομία. Ετσι από το 1963, η Χριστιανοδημοκρατία συγκυβερνά με το Σοσιαλιστικό Κόμμα, προσπαθώντας να βρει συναίνεση από τα αριστερά της. Η έκρηξη του ΄69 σήμανε καμπανάκι κινδύνου για τους καπιταλιστές και για τα κόμματά τους: ούτε τα «κεντροαριστερά ανοίγματα» αρκούσαν για να περάσουν τις επιθέσεις τους.
Από το 1968 ως το 1977 άλλαξαν επτά πρωθυπουργοί. Πάνω στην πολιτική κρίση προστέθηκε και η παγκόσμια οικονομική κρίση από το ΄73 και μετά. Η εκτόξευση των τιμών του πετρελαίου ήταν δυνατό τράνταγμα για τους βιομήχανους. Ο ρυθμός αύξησης του τιμάριθμου ανέβηκε από 5,7% το 1972 σε 10,8% την επόμενη χρονιά και σε 18,7% το 1974. Κι όμως η πολιτική αστάθεια ήταν τέτοια που μέσα σε αυτήν την κατάσταση, οι εργάτες το 1975 κερδίζουν την «σκάλα μόμπιλε», δηλαδή την αυτόματη προσαρμογή του μισθού τους με βάση τις αυξήσεις στις τιμές.
Υπήρχε μόνο ένα καλό νέο για τα αφεντικά, κι αυτό ήταν η πολιτική του ΚΚΙ. Αφού, ούτε το Σοσιαλιστικό Κόμμα δεν μπορούσε να σώσει τον ιταλικό καπιταλισμό, ο Μπερλινγκουέρ εκτιμούσε πως αυτό πλέον ήταν δουλειά του ΚΚΙ. Με αυτόν τον τρόπο το κόμμα θα εξασφάλιζε την επιστροφή του στην κεντρική πολιτική σκηνή, από όπου είχε αποκλειστεί λόγω του Ψυχρού Πολέμου. Ηδη τον Αύγουστο του 1970, όταν η κυβέρνηση του Χριστιανοδημοκράτη Μαριάνο Ρούμορ έπεφτε μέσα σε συνθήκες γενικής απεργίας, ο Μπερλινγκουέρ έδινε το στίγμα του λέγοντας ότι το κύριο ζήτημα είναι να αυξηθεί η παραγωγικότητα στα εργοστάσια. Ηταν τα πρώτα δείγματα αυτού που αργότερα θα ονομαζόταν «ιστορικός συμβιβασμός».
Τα συμπεράσματα που έβγαζε το «Ευρωκομμουνιστικό Ρεύμα» όπως καθιερώθηκε διεθνώς η αντίληψη Μπερλινγκουέρ, από την εμπειρία του πραξικοπήματος στη Χιλή ήταν στον αντίποδα των συμπερασμάτων της επαναστατικής Αριστεράς. Η ανατροπή του εκλεγμένου προέδρου Αλιέντε από το στρατό όχι μόνο δεν σήμαινε το αδιέξοδο του κοινοβουλευτικού δρόμου, αλλά ανάγκη για την Αριστερά να οικοδομήσει μια συναίνεση μεγαλύτερη από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Η Αριστερά έπρεπε να γίνει αρεστή στο εσωτερικό των θεσμών. Γι΄αυτό έπρεπε να κάνει διαρκώς επίδειξη της «σοβαρότητάς» της. Με άλλα λόγια έπρεπε να πείσει ότι είναι με τη σωτηρία του συστήματος και όχι με την ανατροπή του.
Το 1977 αυτή η πολιτική έφτασε στο έσχατο όριο της «αριστερής λιτότητας». Οσο κι αν λύγιζε τη μέση της η ηγεσία του ΚΚΙ, ποτέ δεν πήρε ούτε ένα υπουργείο. Στις αρχές του ΄77 ο Μπερλινγκουέρ έσκυψε ακόμη περισσότερο. Διακήρυξε ότι η Αριστερά θα στηρίξει το πρόγραμμα λιτότητας της κυβέρνησης Αντρεότι.
Κίνημα
Τα τραγικά αποτελέσματα αυτής της πολιτικής ήταν άμεσα. Στις αρχές του ΄77 ξέσπασε ένα καινούργιο μαζικό φοιτητικό κίνημα, με πρώτη αφορμή τη μάχη ενάντια στους φασίστες που είχαν ξεθαρρέψει και έκαναν εισβολές στα Πανεπιστήμια, ανοίγοντας ακόμη και πυρ στο ψαχνό παρέα με τους μπάτσους. Το κίνημα όμως αυτό παρότι έφτασε να οργανώνει διαδηλώσεις μέχρι και 100 χιλιάδων, έμεινε απομονωμένο και δεν συνδέθηκε με την εργατική τάξη. Το ΚΚΙ ήταν ο βασικός υπεύθυνος. Στις 17 Φλεβάρη τα ιταλικά ΜΑΤ εισέβαλαν με ξύλο και δακρυγόνα, και έσπασαν την Κατάληψη του Πανεπιστημίου της Ρώμης. Τριγύρω, υποστηρικτές του ΚΚΙ χειροκροτούσαν τη δράση των ειδικών δυνάμεων και έριχναν λάσπη ότι οι φοιτητικές καταλήψεις είναι έργο «φασιστών».
Μπροστά σε αυτήν την προδοσία, τμήματα της Επαναστατικής Αριστεράς και του νέου φοιτητικού κινήματος στράφηκαν στην ένοπλη δράση της απόγνωσης. Το ΄78 οι Ερυθρές Ταξιαρχίες εκτέλεσαν τον πρώην πρωθυπουργό Αλντο Μόρο. Χιλιάδες μαχητικοί εργάτες και φοιτητές υποστήριζαν αυτές τις ενέργειες, αφού ο δρόμος της μαζικής πάλης είχε φανεί αδιέξοδος και προδομένος. Ομως, η ένοπλη δράση βοήθησε το ιταλικό κράτος να πάρει πίσω όλες τις κατακτήσεις.
Τελευταία πράξη του δράματος ήταν η μάχη της ΦΙΑΤ το 1980. Το αφεντικό της εταιρείας, Τζάνι Ανιέλι, ανακοίνωσε χιλιάδες απολύσεις. Οργανώθηκε κατάληψη, αλλά το κλίμα πλέον είχε γυρίσει. Ο αγώνας έμεινε μόνος του και οι καταληψίες είδαν το εργοστάσιό τους να ανακαταλαμβάνεται από απεργοσπάστες που ξεφορτώνονταν με λεωφορεία, την ώρα που οι ίδιοι πάλευαν με φασίστες, τραμπούκους και αστυνομία.
Το κίνημα του ΄77 ήταν η τελευταία ευκαιρία να ξαναπιαστεί το νήμα του Καυτού Φθινόπωρου, όμως η ηγεσία του ΚΚΙ είχε φροντίσει να κόψει αυτό το νήμα, καταδικάζοντας τις επόμενες μάχες της εργατικής τάξης στην ήττα.
Το ΚΚΙ μπορεί να έσωσε τον ιταλικό καπιταλισμό, αλλά είχε πριονίσει το κλαδί πάνω στο οποίο καθόταν το ίδιο. Η ήττα του εργατικού κινήματος σήμανε υποχώρηση για ολόκληρη την Αριστερά. Και όταν υποχωρεί η Αριστερά ξεπηδάνε όλα τα παράσιτα. Ο Αντρεότι, ο πρωθυπουργός της «αριστερής λιτότητας» έγινε ο αγαπημένος πρωθυπουργός της Μαφίας. Ο «σοσιαλιστής» πρωθυπουργός Μπετίνο Κράξι πέθανε το 2000 κρυμμένος για χρόνια στη Λιβύη, για να γλιτώσει τη φυλακή για τα αμέτρητα σκάνδαλα. Και από τους κόλπους του ίδιου του ΚΚΙ βγήκαν οι προπαγανδιστές του «Τρίτου Δρόμου», σαν τον Μάσιμο Ντ΄Αλέμα, πρωθυπουργού το 1999 που συμμετείχε στο βομβαρδισμό της Γιουγκοσλαβίας.
του Νίκου Λούντου
