100 χρόνια από τη δολοφονία της Ρόζα Λούξεμπουργκ και την ήττα της «εξέγερσης του Σπάρτακου» στη Γερμανία
του Χάρη Παπαδόπουλου
“Δεν είναι η πλειοψηφία που μας οδηγεί στην επαναστατική τακτική. Είναι η επαναστατική τακτική που μας οδηγεί στην πλειοψηφία” Ρόζα Λούξεμπουργκ
Η σημασία των επαναστατικών γεγονότων στη Γερμανία το 1919
Τον Γενάρη του 1919, στα γεγονότα που έγιναν γνωστά ως «η εξέγερση του Σπάρτακου», δολοφονήθηκαν τα πιο σημαντικά στελέχη της επαναστατικής Αριστεράς στη Γερμανία. Η Ρόζα Λούξεμπουργκ, ο Καρλ Λήμπνεχτ, ο Λέο Γιόγκισες. Τις ίδιες μέρες πέθανε από τη στεναχώρια του για τον χαμό της Ρόζας ο εβδομηντάχρονος συγγραφέας Φραντς Μέρινγκ, ο βιογράφος του Καρλ Μαρξ. Κυριολεκτικά αφανίστηκε όλη η ηγεσία της γερμανικής επανάστασης.
Όλοι αυτοί ήταν η καθοδήγηση του Κομμουνιστικού Κόμματος Γερμανίας, που είχε ιδρυθεί ως κόμμα μόλις εκείνο τον Γενάρη, ελάχιστες μέρες πριν από τη δολοφονία των βασικών στελεχών του. Η κυριότερη από τις ομάδες που συσπειρώθηκαν στο νέο κόμμα ήταν η ομάδα του «Σπάρτακου». Ήταν η επαναστατική πρωτοπόρα οργάνωση που, μέσα στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο τόλμησε να οργανώσει τον αγώνα ενάντια στον πόλεμο και την κυβέρνηση του Κάιζερ. Μαζί τους ενοποιήθηκαν στο ίδιο συνέδριο οι μαχητικοί «σοσιαλιστές της Βρέμης» του Πάουλ Φρέλιχ και κάποιοι από τους ακροαριστερούς «εργατικούς αντιπροσώπους» του βερολινέζικου προλεταριάτου.
Η εξόντωση της ηγεσίας τον Γενάρη του 1919 στη Γερμανία δεν ήταν ένα απλώς αιματηρό επεισόδιο ανάμεσα σε άλλα στις ευρωπαϊκές χώρες, που τραντάζονταν από τον επαναστατικό πυρετό του τέλους του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Χωρίς πραγματική ηγεσία η επαναστατική αριστερά στη Γερμανία έχασε την ευκαιρία να πάρει την εξουσία στην τρομερή κρίση του 1923 και παρέλυσε από σαστιμάρα. 10 χρόνια μετά ήρθε η τιμωρία της Ιστορίας με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία.
Δεν ήταν δεδομένο πως η ανθρωπότητα έπρεπε να περάσει τη φρίκη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με τη ναζιστική κατοχή στην Ευρώπη, με τα Άουσβιτς και τα Νταχάου και την εξόντωση 60 εκατομμυρίων ανθρώπων.
Η ιστορία θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ολότελα διαφορετική κατεύθυνση. Το 1918-1923 η Γερμανία ζούσε σε υψηλό επαναστατικό πυρετό. Το καθεστώς του Κάιζερ είχε καταρρεύσει. Η εργατική τάξη και οι στρατιώτες είχαν τα όπλα στα χέρια τους και ήταν οργανωμένοι σε συμβούλια εργατών και στρατιωτών σε όλη τη χώρα. Η Γερμανία ήταν η βιομηχανική καρδιά της Ευρώπης. Διέθετε τις δυνατότητες να γίνει η Κόκκινη παγκόσμια Μητρόπολη της εργατικής επανάστασης. Η Ρωσία του 1917 θα έπαιρνε θέση στην ιστορία ως απλώς ο προπομπός της γερμανικής σοσιαλιστικής επανάστασης.
Αυτή ήταν η προοπτική την κρίσιμη πενταετία 1918-1923. Η προλεταριακή γερμανική επανάσταση δεν κατάφερε να επικρατήσει. Το αντίτιμο ήταν η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία 10 χρόνια αργότερα, το 1933.
Η Ρόζα κάπου μεταξύ 1907 και 1908
«Η επανάσταση είναι αναπόφευκτη»
Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος είχε τελειώσει όχι με κάποια διπλωματική πρωτοβουλία, αλλά με εξέγερση των ναυτών στο Κίελο στις 4 Νοέμβρη του 1918. Ο ξεσηκωμός μεταδόθηκε σαν πυρκαγιά σε όλη τη Γερμανία. Στις 9 Νοέμβρη η επανάσταση είχε καταλύσει κάθε εξουσία στο Βερολίνο και τη χώρα.
Τα συμβούλια των εργατών και των στρατιωτών ήταν η μοναδική εξουσία στις πρώτες μέρες της επανάστασης στη Γερμανία. Και η μόνη τάξη που ήταν ένοπλη μαζικά, ήταν η εργατική.
Όμως, την κυβέρνηση της χώρας δεν τη σχημάτισαν τα εργατικά συμβούλια, αλλά τα δύο βασικά κόμματα της Αριστεράς το Σοσιαλδημοκρατικό (SPD) και το Ανεξάρτητο Σοσιαλδημοκρατικό (USPD). Το δεύτερο, το USPD, διέθετε μια αρκετά αμφίβολη ηγεσία, αλλά συγκέντρωνε στις γραμμές του τα πιο πρωτοπόρα στοιχεία μέσα στην εργατική τάξη και τους στρατιώτες. Αλλά το πρώτο, το SPD, ήταν το μαζικότερο εργατικό κόμμα πανεθνικά. Η επαναστατική Αριστερά της εποχής ήταν κυρίως η Ένωση Σπάρτακος (Spartacusbund), με επικεφαλής τη Ρόζα Λούξεμπουργκ και τον Κάρλ Λήμπκνεχτ. Η οργάνωση δρούσε ως ανεξάρτητο τμήμα μέσα στο USPD.
Η Ρόζα συγκαταλέγεται ανάμεσα στα κορυφαία επαναστατικά μυαλά όλης της Ιστορίας. Τα βιβλία και τα άρθρα της πάνω στη μαρξιστική οικονομία και τη δράση της εργατικής τάξης παραμένουν κλασικά κείμενα απίστευτης δύναμης και ζωντάνιας. Η Ρόζα ήταν ο «αετός της επανάστασης», σύμφωνα με τον Λένιν, και η συμβολή της στη μαρξιστική θεωρία υπήρξε καθοριστική. Δυστυχώς, το μέγεθος της οργάνωσης του Σπάρτακου ήταν αναντίστοιχα μικρό σε σχέση με την ηγέτιδά του.
Πριν από τον πόλεμο ολόκληρη η Αριστερά ήταν ενωμένη στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα. Οι Σοσιαλδημοκράτες μέχρι το 1914 είχαν καταφέρει να διαθέτουν το ένα τρίτο των εδρών στο κοινοβούλιο της Γερμανίας και πανίσχυρα συνδικάτα. Το SPD ήταν πραγματικά ένα «κράτος εν κράτει». Ανάλογη ήταν η δύναμη των Σοσιαλιστικών κομμάτων στην Αυστροουγγρική αυτοκρατορία και σε άλλες χώρες. Οι Σοσιαλδημοκράτες προπαγάνδιζαν το σοσιαλιστικό μέλλον της ανθρωπότητας με επαναστατική κατάληψη της εξουσίας. Ήταν αντίθετοι στον πόλεμο και καλούσαν σε γενική απεργία σε περίπτωση που θα ξεσπούσε πόλεμος.
Όμως, τίποτε από όλα αυτά δεν έγινε πράξη, όταν ξέσπασε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος το 1914. Πουθενά δεν οργανώθηκε απεργία κατά του πολέμου. Παντού σχεδόν, τα σοσιαλιστικά κόμματα συντάχθηκαν με τις κυβερνήσεις των χωρών τους. Οι ηγεσίες των κομμάτων που λίγο πριν ορκίζονταν στη διεθνιστική αλληλεγγύη των λαών, ανακάλυπταν τώρα μαρξιστικοφανή επιχειρήματα υπέρ του «δίκαιου της πατρίδας» του κάθε αντίστοιχου κόμματος. Έτσι, οδήγησαν με «πατριωτικές εκκλήσεις» τους προλετάριους της κάθε χώρας στα χαρακώματα για να σφάξουν ο ένας τον λαιμό του άλλου.
Οι σοσιαλδημοκράτες της Γερμανίας στη διάρκεια του πολέμου στήριξαν ουσιαστικά κάθε μέτρο των γερμανικών κυβερνήσεων υπέρ του πολέμου και κατά της αντιπολεμικής και διεθνιστικής διαμαρτυρίας μέσα στη χώρα. Το 1918, ελάχιστα πριν καταρρεύσει το καθεστώς του Κάιζερ και ξεσπάσει η επανάσταση, ο Έμπερτ, επικεφαλής του SPD, δήλωσε στον πρίγκιπα Μαξ, πρωθυπουργό της Γερμανίας: «Η επανάσταση είναι αναπόφευκτη! Όμως, δεν πρόκειται να την αφήσω να συμβεί! Τη μισώ σαν αμαρτία!».
Λίγες μέρες μετά, τον Νοέμβρη του 1918, ο πρίγκιπας παρέδωσε την πρωθυπουργία στον πιστό Έμπερτ, για να σώσει το σύστημα από την Επανάσταση.
Ένα μεγάλο μέρος του στελεχικού δυναμικού του SPD είχε αποχωρήσει το 1917, ιδρύοντας το Ανεξάρτητο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (USPD). Ήταν ένα κόμμα σχετικά μαζικό, με ενστάσεις απέναντι στη συμμετοχή στον πόλεμο. Όμως, δεν τολμούσε να οργανώσει καμπάνιες κατά του πολέμου.
Οι κοινοβουλευτικοί ρήτορες του SPD, αλλά και του USPD, δεν τόλμησαν ποτέ να αντιταχθούν στα νομοσχέδια που οργάνωναν τη συμμετοχή της Γερμανίας στο παγκόσμιο σφαγείο του πολέμου.
Με εξαίρεση έναν: Τον Καρλ Λήμπκνεχτ, που τόλμησε από την αρχή να μην ψηφίσει τις πολεμικές πιστώσεις. Για τη στάση του αυτή ο Λήμπκνεχτ θα τιμωρηθεί με στράτευση, αν και βουλευτής, σε τάγμα εργασίας. Οι Γερμανοί στρατοκράτες δεν του εμπιστεύονταν ούτε καν όπλο. Λίγες βδομάδες μετά την ιστορική ψήφο του, ο Λήμπκνεχτ θα προσχωρήσει στην «Ένωση Σπάρτακος», που είχε ξεκινήσει να οργανώνει η Ρόζα Λούξεμπουργκ από την πρώτη μέρα του πολέμου. Η ομάδα συγκέντρωνε τα πιο αριστερά στελέχη του SPD, εξαιρετικά λίγα σε αριθμό, αποφασισμένα όμως «να πολεμήσουν κατά του πολέμου».
Την Πρωτομαγιά του 1916 στο Βερολίνο, ο «Σπάρτακος» κατάφερε να συγκεντρώσει 10.000 εργάτες σε συλλαλητήριο ενάντια στον πόλεμο. Ομιλητής ήταν ο Λήμπκνεχτ. Ανέβηκε στο βήμα φορώντας τη στρατιωτική του στολή. Πρόλαβε να φωνάξει μόνο μία φράση: «Κάτω ο πόλεμος, κάτω η κυβέρνηση, ο εχθρός είναι στην ίδια μας τη χώρα», πριν τον αρπάξει η αστυνομία, που διέλυσε με μανία τους διαδηλωτές. Λίγο μετά, ο Λήμπκνεχτ μπροστά στους στρατοδίκες δήλωνε: «Κανείς στρατηγός δεν ήταν ποτέ τόσο περήφανος για την στολή του, όσο εγώ με αυτά τα ρούχα του κατάδικου».
Όλη η ηγεσία του Σπάρτακου, με πρώτη τη Ρόζα Λούξεμπουργκ, θα οδηγηθούν τις επόμενες μέρες στη φυλακή. Θα απελευθερωθούν από την επανάσταση τον Νοέμβρη 1918, για να δολοφονηθούν μόλις δύο μήνες μετά, από την αντεπανάσταση.
«Κάποιος πρέπει να κάνει το κυνηγόσκυλο»
Οι υπουργοί της νέας κυβέρνησης, με επικεφαλής τον Έμπερτ, ονομάστηκαν «επίτροποι του λαού», όπως ακριβώς και στη Ρωσία η κυβέρνηση των μπολσεβίκων.
Μα οι επίτροποι του Έμπερτ δεν είχαν σκοπό να βασιστούν στη δύναμη και στην αυτενέργεια των γερμανικών σοβιέτ. Αντίθετα, στηρίχτηκαν στο κατακάθι της γερμανικής κοινωνίας για να αντιμετωπίσουν την επανάσταση: στα «Ελεύθερα Σώματα» (Freikorps). Τα αποτελούσαν εθελοντές στρατιωτικοί αποφασισμένοι για κάθε έγκλημα προκειμένου να συντρίψουν την Αριστερά και τις εργατικές οργανώσεις. Τα Freikorps ήταν αυτά που πρωτοχρησιμοποίησαν τη σβάστικα ως σύμβολό τους. Αρκετοί από τα εγκληματικά στοιχεία που συσπείρωσαν, αποτέλεσαν αργότερα τη ραχοκοκαλιά του ναζιστικού κόμματος.
Έτσι, συνέβη το παράδοξο: Η κυβέρνηση Έμπερτ έχαιρε της εμπιστοσύνης της μεγάλης πλειοψηφίας της εργατικής τάξης. Όμως, αυτή η τάξη ήταν ένοπλη. Και ακριβώς τον αφοπλισμό και την υποταγή της προσπαθούσε να πετύχει η «σοσιαλιστική» κυβέρνηση. Και ακόμη, την εξόντωση του «Σπάρτακου», που απειλούσε να συσπειρώσει γύρω του τους εργάτες όσο είχαν ακόμη όπλα και οργάνωση. Με άλλα λόγια, η κυβέρνηση έπρεπε να οργανώσει άμεσα μια αιματηρή προβοκάτσια για να αποκεφαλίσει τον «Σπάρτακο».
Τον Γενάρη του 1919, η κυβέρνηση απάλλαξε από τα καθήκοντά του τον Άιχορν, διοικητή της Αστυνομίας του Βερολίνου. Ο Άιχορν ήταν ένθερμος και μαχητικός επαναστάτης, μέλος των Ανεξάρτητων Σοσιαλδημοκρατών, που τοποθετήθηκε στο πόστο του από τα εργατικά συμβούλια του Βερολίνου. Ο διοικητής Άιχορν δήλωσε πως μόνο τα εργατικά συμβούλια θα μπορούσαν να τον καθαιρέσουν.
Η κυβέρνηση Έμπερτ εύκολα θα μπορούσε να αποσπάσει μια τέτοια απόφαση από τα εργατικά συμβούλια της πόλης. Αλλά, επέλεξε την πυγμή. Οι διαδηλώσεις υπέρ του Άιχορν μεταβλήθηκαν σε συμβολικές καταλήψεις γραφείων εφημερίδων, με σκοπό τη διαμαρτυρία για τον αυταρχισμό της κυβέρνησης. Η κυβέρνηση έστειλε τα Freikorps καταπάνω στους καταληψίες. Στις οδομαχίες που ακολούθησαν πάνω από 150 επαναστάτες έχασαν τη ζωή τους. Ανάμεσά τους, ο Καρλ Λήμπκενχτ και η Ρόζα Λούξεμπουργκ που δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ στις 15 Γενάρη 1919, μέσα στα σπίτια που διέμεναν. Η γερμανική επαναστατική Αριστερά έμεινε ακέφαλη την ώρα που χρειαζόταν περισσότερο από ποτέ μια έμπειρη ηγεσία.
Η περίφημη «εξέγερση του Σπάρτακου στη Γερμανία» δεν οργανώθηκε ποτέ από τον Σπάρτακο. Ο Σπάρτακος, προς τιμήν του, δεν εγκατέλειψε τις χιλιάδες αγωνιστές που υπεράσπιζαν στο δρόμο τη θέση του Άιχορν, μια θέση που είχε κατακτήσει η επανάσταση. Η μόνη ευθύνη του Σπάρτακου είναι που δεν μπόρεσε να πείσει τους πιο ανυπόμονους μαχητές και μαχήτριες του προλεταριάτου, που δεν κατάφερε να κρατήσει τον αμυντικό χαρακτήρα της σύγκρουσης και, στην ανάγκη, να υποχωρήσει συντεταγμένα περιορίζοντας τις απώλειες.
Τέτοιες υποχωρήσεις, σε ανάλογες στιγμές, ήταν σε θέση να κάνουν οι μπολσεβίκοι στη Ρωσία. Και αυτό, επειδή είχαν σφυρηλατήσει από πριν ένα πραγματικό κόμμα με οργανική σχέση με τα πιο πρωτοπόρα στοιχεία της εργατικής τάξης. Έτσι μπορούσαν να αντιμετωπίσουν ήττες, χωρίς να υποστούν πανωλεθρίες.
Αλλά η σφυρηλάτηση του κόμματος είχε καθυστερήσει δραματικά στη Γερμανία και το κενό δεν μπορούσε να αναπληρωθεί τις μέρες των οδομαχιών. Αυτό το μάθημα της Ιστορίας πληρώθηκε με το με το πιο βαρύ τίμημα.
πηγή:redtopia.gr
