9 Μάη: Η επέτειος της κατάρρευσης της ναζιστικής Γερμανίας

Η συ­ζή­τη­ση για τη φύση και το χα­ρα­κτή­ρα του Β’ Πα­γκο­σμί­ου Πο­λέ­μου δεν είναι πε­ριο­ρι­σμέ­νης ση­μα­σί­ας. Το αν κά­ποιος ανα­γνω­ρί­ζει έναν αντι­φα­σι­στι­κό πό­λε­μο ή έναν ιμπε­ρια­λι­στι­κό πό­λε­μο είναι ένα κρί­σι­μο ση­μείο που κα­θο­ρί­ζει αφε­νός την ανά­λυ­ση του για τη δε­κα­ε­τία του ’40, αφε­τέ­ρου για τα κα­θή­κο­ντα μέσα σε αυτή. Συ­νε­πώς, οι δια­φο­ρε­τι­κές προ­σεγ­γί­σεις για τις προ­θέ­σεις των εμπλε­κό­με­νων πλευ­ρών αντι­κα­το­πτρί­ζο­νται και στα δια­φο­ρε­τι­κά ρεύ­μα­τα και δια­κλα­δώ­σεις εντός της Αρι­στε­ράς. 

Δυ­τι­κός ιμπε­ρια­λι­σμός

Δεν υπάρ­χει αμ­φι­βο­λία πως τα φα­σι­στι­κά και να­ζι­στι­κά κα­θε­στώ­τα απο­τε­λού­σαν μια κα­πι­τα­λι­στι­κή τε­ρα­το­γέ­νε­ση που έπρε­πε να ανα­τρα­πεί. Το τσά­κι­σμα των ερ­γα­τι­κών κομ­μά­των και συν­δι­κά­των, ο αντι­ση­μι­τι­σμός, τα στρα­τό­πε­δα συ­γκέ­ντρω­σης, οι μα­ζι­κές εκτε­λέ­σεις, ο μι­λι­τα­ρι­σμός και οι εκα­τομ­μύ­ρια νε­κροί στο όνομα του «φίρερ» το απο­δει­κνύ­ουν πε­ρί­τρα­να χωρίς την ανά­γκη ιδιαί­τε­ρης επι­χει­ρη­μα­το­λο­γί­ας. Η με­τά­βα­ση όμως από την άποψη ότι αυτά τα κα­θε­στώ­τα έπρε­πε να ανα­τρα­πούν στην άποψη ότι οι κυ­ρί­αρ­χες δυ­τι­κές αστι­κές δυ­νά­μεις είχαν ανα­λά­βει αυτό το κα­θή­κον μαζί με τους λαούς από πίσω τους είναι πέρα για πέρα ψευ­δής.

Οι «χορ­τά­τοι ιμπε­ρια­λι­στές» και οι συ­μπα­γείς άρ­χου­σες τά­ξεις στα με­γά­λα ευ­ρω­παϊ­κά κα­πι­τα­λι­στι­κά κράτη δεν είχαν κα­νέ­να πρό­βλη­μα με τα να­ζι­στι­κά και φα­σι­στι­κά κα­θε­στώ­τα, όσο αυτά δεν απει­λού­σαν την κυ­ριαρ­χία τους τόσο σε ευ­ρω­παϊ­κό όσο και σε αποι­κια­κό επί­πε­δο. Είχαν χαι­ρε­τί­σει την άνοδο του Μου­σο­λί­νι το 1922 ως μια δυ­να­τό­τη­τα ανα­κο­πής της κόκ­κι­νης λαί­λα­πας του 1917, ενώ λίγο αρ­γό­τε­ρα θαύ­μα­ζαν την πυγμή του Χί­τλερ απέ­να­ντι στον κο­μου­νι­στι­κό κίν­δυ­νο. Ο ίδιος ο Τσόρ­τσιλ είχε πλέ­ξει το εγκώ­μιο του Μου­σο­λί­νι έπει­τα από μια επί­σκε­ψη στην Ιτα­λία, δεί­χνο­ντας ότι έτρε­φε σε­βα­σμό για το κα­θε­στώς που οι­κο­δο­μού­νταν εκεί.

Όσο ισχυ­ρο­ποιού­νταν οι με­τέ­πει­τα δυ­νά­μεις του Άξονα, κατά τη διάρ­κεια της δε­κα­ε­τί­ας του ’30, οι βρε­τα­νι­κές και γαλ­λι­κές κυ­βερ­νή­σεις δεν επε­δί­ω­καν μια με­τω­πι­κή σύ­γκρου­ση με αυτά τα κα­θε­στώ­τα, αλλά αντί­θε­τα ήθε­λαν να εξα­σφα­λί­σουν συμ­βι­βα­σμούς. Το 1938, οι Τσά­μπερ­λεν και Ντε­λα­ντιέ, πρω­θυ­πουρ­γοί της Βρε­τα­νί­ας και της Γαλ­λί­ας αντί­στοι­χα, επι­σκέ­φθη­καν το Μό­να­χο και ου­σια­στι­κά πα­ρέ­δω­σαν την Τσε­χο­σλο­βα­κία στον Χί­τλερ. Ο Τσά­μπερ­λεν επι­στρέ­φο­ντας στη Βρε­τα­νία επε­δεί­κνυε την υπο­γε­γραμ­μέ­νη με τον Χί­τλερ συμ­φω­νία ισχυ­ρι­ζό­με­νος ότι ήταν θερμή επι­θυ­μία των δύο χωρών να απο­φύ­γουν τη σύ­γκρου­ση στην Ευ­ρώ­πη.

Ακόμη πιο προ­κλη­τι­κή ήταν η στάση του γαλ­λο­βρε­τα­νι­κού ιμπε­ρια­λι­σμού κατά τη διάρ­κεια της ισπα­νι­κής επα­νά­στα­σης την τριε­τία 1936-39. Δεν επέ­δει­ξαν καμία ευαι­σθη­σία για την υπε­ρά­σπι­ση της ισπα­νι­κής δη­μο­κρα­τί­ας, τη στιγ­μή που ο Χί­τλερ ενί­σχυε υλικά τον Φράν­κο. Κάτι τέ­τοιο πι­θα­νό­τα­τα θα γκρέ­μι­ζε τις ισορ­ρο­πί­ες και τα συμ­φέ­ρο­ντα που είχαν οι­κο­δο­μη­θεί με τόσο κόπο.

ΕΣΣΔ και αντι­φα­σι­σμός

Αν και είναι αλή­θεια ότι η ερ­γα­τι­κή τάξη και οι λαοί της ΕΣΣΔ είχαν τρο­μα­κτι­κές απώ­λειες κατά τον Β΄ Πα­γκό­σμιο Πό­λε­μο, είναι επί­σης αλή­θεια ότι η ηγε­σία της ΕΣΣΔ όλη την προη­γού­με­νη δε­κα­ε­τία, υπό την κα­θο­δή­γη­ση του Στά­λιν, ακο­λού­θη­σε μια πο­λι­τι­κή που άφησε ανοι­χτό το  δρόμο στο να­ζι­σμό. Η γρα­φειο­κρα­τι­κο­ποί­η­ση της Κο­μι­ντέρν και η με­τα­τρο­πή της από ένα διε­θνές όρ­γα­νο συ­ντο­νι­σμού των ΚΚ σε όρ­γα­νο εξω­τε­ρι­κής πο­λι­τι­κής της ΕΣΣΔ είχε ως απο­τέ­λε­σμα αυτή η γραμ­μή να δια­χυ­θεί σε όλα τα ΚΚ στην Ευ­ρώ­πη.

Η αυ­το­κτο­νι­κή γραμ­μή της «τρί­της πε­ριό­δου» και του δια­βό­η­του  «σο­σιαλ­φα­σι­σμού» που υιο­θε­τή­θη­κε στα τέλη της δε­κα­ε­τί­ας του ’20,  στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα ταύ­τι­ζε τα σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κά κόμ­μα­τα με τα να­ζι­στι­κά, με απο­τέ­λε­σμα την πα­θη­τι­κό­τη­τα του ΚΚ στη Γερ­μα­νία μπρο­στά στην άνοδο του Χί­τλερ στην εξου­σία. Οι επι­πτώ­σεις της επι­κρά­τη­σης του να­ζι­σμού με το άμεσο τσά­κι­σμα των ερ­γα­τι­κών κομ­μά­των και συν­δι­κά­των έκανε κα­τα­νοη­τό με τον πιο βά­ναυ­σο τρόπο ότι η πο­λι­τι­κή που ακο­λου­θή­θη­κε ήταν εγκλη­μα­τι­κά λαν­θα­σμέ­νη. Το ίδιο λαν­θα­σμέ­νη όμως υπήρ­ξε και η κα­θο­δη­γού­με­νη (επί­σης από τον Στά­λιν) με­τέ­πει­τα δεξιά στρο­φή των ΚΚ στον λαϊ­κο­με­τω­πι­σμό. Στη θε­ω­ρία ότι δεν είναι ώριμη η ερ­γα­τι­κή τάξη να πάρει επα­να­στα­τι­κές πρω­το­βου­λί­ες και ότι προ­έ­χουν οι δια­τα­ξι­κές συμ­μα­χί­ες με κομ­μά­τια του δη­μο­κρα­τι­κού αστι­σμού. Αυτή η ανα­βο­λή του επα­να­στα­τι­κού κα­θή­κο­ντος επ’ αό­ρι­στον και η κα­τα­δί­κη των ΚΚ σε ανα­ζή­τη­ση λύ­σε­ων εντός συ­στή­μα­τος έπνι­ξε τις μα­ζι­κές απερ­γί­ες στη Γαλ­λία το 1936, και στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα στραγ­γά­λι­σε την ισπα­νι­κή επα­νά­στα­ση την τριε­τία 1936-39.

Εκτός αυτών, όμως, το Σε­πτέμ­βρη του 1939 ο υπουρ­γός Εξω­τε­ρι­κών της Ρω­σί­ας του Στά­λιν και ο ομό­λο­γός του από τη Γερ­μα­νία του Χί­τλερ συ­νυ­πέ­γρα­ψαν το πε­ρί­φη­μο σύμ­φω­νο Ρί­μπε­ντροπ-Μο­λό­τοφ. Πρό­κει­ται για ένα σύμ­φω­νο «μη επι­θέ­σε­ως» στα κρυφά ση­μεία του οποί­ου πε­ρι­λαμ­βα­νό­ταν ο δια­με­λι­σμός και το μοί­ρα­σμα της Πο­λω­νί­ας. Ο Στά­λιν, βλέ­πο­ντας ότι ο πό­λε­μος ήταν ανα­πό­φευ­κτος, επε­δί­ω­ξε έτσι να μεί­νει έξω από αυτόν αναι­ρώ­ντας κάθε επι­χεί­ρη­μα περί αντι­φα­σι­σμού. Η επι­χει­ρη­μα­το­λο­γία πολ­λών απο­λο­γη­τών του Στά­λιν ότι η συ­γκε­κρι­μέ­νη συμ­φω­νία απο­τε­λού­σε ένα τέ­χνα­σμα για να κερ­δί­σει χρόνο και να ετοι­μα­στεί για την επερ­χό­με­νη σύ­γκρου­ση κα­ταρ­ρέ­ει σαν πύρ­γος από τρα­που­λό­χαρ­τα από τις με­τέ­πει­τα εξε­λί­ξεις, καθώς ο ρω­σι­κός στρα­τός βρέ­θη­κε σε με­γά­λο βαθμό ανέ­τοι­μος κατά την ει­σβο­λή των ναζί ενώ με­γά­λες πε­ριο­χές της ΕΣΣΔ κα­τα­λή­φθη­καν μέσα σε λίγες εβδο­μά­δες.

Επα­να­στα­τι­κός μαρ­ξι­σμός

Από το 1934 ο Τρό­τσκι προει­δο­ποιού­σε ότι: «Ένας μο­ντέρ­νος πό­λε­μος ανά­με­σα στις με­γά­λες δυ­νά­μεις δεν ση­μα­το­δο­τεί μια σύ­γκρου­ση ανά­με­σα στη δη­μο­κρα­τία και το φα­σι­σμό, αλλά τη σύ­γκρου­ση ανά­με­σα σε δύο ιμπε­ρια­λι­σμούς για το ξα­να­μοί­ρα­σμα του κό­σμου». Ο Β’ Πα­γκό­σμιος Πό­λε­μος δεν θα ήταν αντι­φα­σι­στι­κός πό­λε­μος αλλά ιμπε­ρια­λι­στι­κός. Αυτό αντι­κα­το­πτρί­ζε­ται στο τι σχέ­σεις ανέ­πτυ­ξαν οι κυ­ρί­αρ­χες τά­ξεις με το φα­σι­σμό τη δε­κα­ε­τία του ’30. Σε καμία πε­ρί­πτω­ση όμως αυτό δεν ση­μαί­νει ότι ο Τρό­τσκι ταύ­τι­ζε την αστι­κή δη­μο­κρα­τία με το φα­σι­σμό. Αντί­θε­τα υπο­στή­ρι­ζε ότι οι ερ­γά­τες έχουν χρέος να αντι­τα­χθούν στο φα­σι­σμό αξιο­ποιώ­ντας τα δικά τους επα­να­στα­τι­κά όπλα και όχι γι­νό­με­νοι ακό­λου­θοι της αστι­κής τάξης.

Η ελ­λη­νι­κή εμπει­ρία και η κα­τά­λη­ξη του ελ­λη­νι­κού κι­νή­μα­τος αντί­στα­σης δι­καιώ­νει από­λυ­τα αυτήν την άποψη. Η σύ­μπλευ­ση της ηγε­σί­ας του ΚΚΕ με τις κα­τευ­θυ­ντή­ριες γραμ­μές της ΕΣΣΔ οδή­γη­σε ένα μα­ζι­κό κί­νη­μα που είχε ρα­χο­κο­κα­λιά την ερ­γα­τι­κή τάξη να υπο­γρά­ψει τις αυ­το­κτο­νι­κές συμ­φω­νί­ες του Λι­βά­νου, της Κα­ζέρ­τας και της Βάρ­κι­ζας, συ­ρό­με­νο πίσω από την ελ­λη­νι­κή αστι­κή τάξη και τον βρε­τα­νι­κό ιμπε­ρια­λι­σμό. Η υπό­λοι­πη ιστο­ρία είναι γνω­στή. Ο Β’ Πα­γκό­σμιος Πό­λε­μος ήταν ένας ιμπε­ρια­λι­στι­κός πό­λε­μος, μέσα από τις αντι­φά­σεις του οποί­ου η ερ­γα­τι­κή τάξη θα μπο­ρού­σε να είχε πιά­σει το επα­να­στα­τι­κό νήμα και να είχε χα­ρά­ξει τον δικό της χει­ρα­φε­τη­τι­κό δρόμο συ­ντρί­βο­ντας τους ναζί, αλλά και τις αστι­κές τά­ξεις που θα συ­νέ­χι­ζαν να την εκ­με­ταλ­λεύ­ο­νται μετά την τε­λευ­ταία του­φε­κιά. Τότε θα μπο­ρού­σα­με να μι­λή­σου­με για μια νίκη των λαών. Αυτό που συ­νέ­βη όμως στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα ήταν πολύ δια­φο­ρε­τι­κό.

Σή­με­ρα

Η κυ­ρί­αρ­χη αφή­γη­ση εντός της στα­λι­νι­κής Αρι­στε­ράς επι­μέ­νει να ανα­φέ­ρε­ται στην 9η του Μάη ως την ημέρα της «αντι­φα­σι­στι­κής νίκης των λαών». Η πα­ρά­θε­ση των πα­ρα­πά­νω στοι­χεί­ων, αλλά και πολ­λών άλλων που δεν χω­ρούν απλώς σε ένα άρθρο αλλά μάλ­λον σε ένα ολό­κλη­ρο βι­βλίο, αμ­φι­σβη­τεί αυτή την αντί­λη­ψη. Δίνει ση­μα­σία στις λέ­ξεις και προ­σπα­θεί να μην τις απο­φορ­τί­σει από το νόημά τους γιατί τότε γεν­νιού­νται νέες δια­στρε­βλώ­σεις και νέες συγ­χύ­σεις, τις οποί­ες μπο­ρεί να βρει κα­νείς μπρο­στά του από διά­φο­ρες μπά­ντες. Χωρίς να υπάρ­χει πρό­θε­ση τρα­βηγ­μέ­νων ανα­λο­γιών και πα­ρά­λο­γων εξο­μοιώ­σε­ων, μπο­ρεί να δια­κρί­νει κα­νείς μέχρι και στον ση­με­ρι­νό ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ την ερ­γα­λεια­κή αξιο­ποί­η­ση ενός θολού αντι­φα­σι­σμού στην Ευ­ρώ­πη προ­κει­μέ­νου να δι­καιο­λο­γη­θεί η αντι­δρα­στι­κή συμ­μα­χία με τα πιο σκλη­ρά κομ­μά­τια του ευ­ρω­παϊ­κού αστι­σμού απέ­να­ντι στα αι­τή­μα­τα και τις διεκ­δι­κή­σεις της ερ­γα­τι­κής τάξης.

Οι νίκες των λαών, λοι­πόν, δεν χω­ρούν σε συ­νεν­νο­ή­σεις εντός αι­θου­σών με κλει­στές πόρ­τες ή σε συμ­φω­νί­ες κάτω από το τρα­πέ­ζι. Οι νίκες των λαών βρί­σκο­νται στη μάχη τους στο δρόμο τόσο απέ­να­ντι στην ακρο­δε­ξιά όσο και απέ­να­ντι σε αυ­τούς που αξιο­ποιώ­ντας τον κίν­δυ­νό της, προ­ε­τοι­μά­ζουν την αντε­πί­θε­σή τους με πο­λι­τι­κές φτώ­χειας, λι­τό­τη­τας, πο­λέ­μου και ρα­τσι­σμού. Όσο πιο γρή­γο­ρα το κα­τα­λά­βου­με, τόσο πιο εύ­κο­λα θα μι­λή­σου­με για πραγ­μα­τι­κές νίκες των λαών.

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά